En nadir doğa olaylarından biri: Yeşil parlama nedir, nasıl oluşur?

Doğru zamanda doğru yerdeyseniz, güneş ufuktan geçerken üzerinde yakalanması zor, yeşil bir parıltıya tanık olabilirsiniz. Nispeten nadir bir optik olay olan ve yeşil parlama olarak anılan bu durum yalnızca atmosferik koşulların, çevredeki peyzaj yapılarının ve tamamen şansın doğru bir şekilde birleşmesi durumunda gözlemlenebilir.

Güneşin son şeridi ufuk çizgisinden uzaklaşıyor gibi göründüğünde ortaya çıkmalarından dolayı, yeşil parıltılar yalnızca güneşin doğuşu ve batışı sırasında gözlemlenebilir. Temiz hava ve engelsiz bir ufuk görüşü gerektirdiklerinden, genellikle büyük su kütleleri veya çöl üzerinde görülürler. Ancak, ufuk çizgisine uçak, dağ veya yüksek bir bina gibi yüksek bir yerden bakıldığında da görülebilir.

Yeşil Parlama nedir?

Gökyüzü açık ve ufuk çizgisi net bir şekilde görünürse, Güneş doğarken veya batarken Güneş ışığının parlak yeşil bir renk aldığı ana verilen isimdir. Güneş tepemizdeyken Güneş ışığını sarı renkte görmemizin sebebi, atmosferin ışınları dağıtırken mavinin tonlarını filtrelemesidir. Güneş'in doğuşu ve batışı, yani ufuk çizgisinden çıkışı ve ufuk çizgisinde yok oluşu sırasında bu ışınlar eğik açıyla gelir. İşte bu durumda atmosfer ışıkları yeşil görmemize neden olur. Bu çok kısa süre için yaşanan bir olaydır ve gözelmlenmesi için, yukarıda da belirttiğimiz gibi uygun koşulların bir araya gelmesi gerekir.

İdeal yeşil parlama koşullarını tutarlı bir şekilde yaşaması sebebiyle bunlar en düzenli olarak Şili, Cerro Paranal'da gözlemlenebiliyor. Şili Atacama Çölü'ndeki 2.635 metre yüksekliğindeki dağ, Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskopu'na (Very Large Telescope) da ev sahipliği yapıyor. Dağdaki koşullar yeşil parlama için o kadar uygun ki, gözlemevi Ay üzerinde bir yeşil parlamanın görüntüsünü bile yakalayabildi.

Bu Yeşil flaşın uzunluğu, güneşin batma veya yükselme hızına bağlı olsa da, genellikle bir ila üç saniye arasında sürerken, kaydedilen en uzun gözlem tam 35 dakika sürdü. Amiral Byard'ın 1929'da Antarktika'daki Little American üssüne yaptığı keşif gezisinin tanık olduğu bu uzun görüş, güneşin kutup bölgelerinde inanılmaz derecede yavaş batmasının bir sonucuydu.

"Yeşil parlama" olarak adlandırılmasına rağmen, aslında benzer bir yeşil flaş efekti veren dört ayrı olay bulunuyor.

I-Mir veya alt serap en yaygın olanıdır ve güneş ufkun altına batarken görülebilir. Düzleştirilmiş bir oval gibi görünen, okyanus üzerinde sıcak hava olduğunda ve su yüzeyinin yakınında güçlü bir sıcaklık gradyanı olduğunda ortaya çıkar.

M-mir veya sahte serap, alt seraba benzer, ancak yüzeyin üzerindeki sıcaklık gradyanında birkaç derecelik bir bükülme ile atmosferik bir sıcaklık değişimi ile ortaya çıkar. Yeşil alana ince bir nokta ile kıstırılmış bir etki yaratır. Bu en iyi yüksek bir seviyeden bakıldığında görülür.

Muhtemelen en etkileyici ve en uzun süren yeşil parlama olan alt kanal parlaması 15 saniyeye kadar devam edebilir. Gözlemcinin yüzeyin yakınında meydana gelen atmosferik değişimin altında olması nedeniyle çok daha dar bir yükseklik gradyanının neden olduğu yeşil bir kum saati etkisi oluşturur.

En nadir olan ise, ufuktan yukarıya doğru birkaç saniye süren bir yeşil ışık huzmesi oluşturan yeşil ışındır. Bu olay çok fazla belgelenmemiştir ve meydana geldiğine dair bilinen hiçbir görüntü yoktur.

Farklı serap türleri hafif atmosferik değişikliklerden kaynaklanırken, yeşil parlamaların gözlemlenebilmesinin nedeni, ışığın Dünya atmosferinde kırılma şekliyle ilgilidir. Işığın dalga boyuna bağlı olarak mavi, mor ve yeşil renkler sarı, turuncu ve kırmızıya göre daha fazla kırılır. Güneş ufuktayken, çok daha yoğun bir atmosferik katmandan parlamasından dolayı buradan geçen sarı, turuncu ve kırmızı dalga boyları büyük olasılıkla atmosfer tarafından emilir. Kalan mavi ve mor dalgalar, parlamayı oluşturacak şekilde en güçlü yeşil dalga boyunu bırakarak dağılır, ancak bazen mavi parlamalar da meydana gelebilir.