Son iki yıl içinde Linux, akıllı ceplerde en çok kullanılan işletim sistemi haline geldi. Son aylardaki istatistikler, bunun tabletler için de geçerli olmaya başladığını gösteriyor. Bunun tek sorumlusu ise Android.
Tabii Linux'u kullanan tek mobil işletim sistemi Android değil. Ve aslında ortada tahmin edilenden çok daha fazla mobil işletim sistemi var. Ayrıca Android her ne kadar açık kaynak kodlu Linux üzerine kurulmuş olsa da onun kadar açık değil.
Peki Android'in ele geçirdiği mobil piyasanın geleceği nasıl olacak? Mobil işletim sistemleri her geçen gün artıyor ve bir çoğu pek duyulmadan kaybolup gidiyor. Ama arada gerçekten dev bir mobil işletim sistemi olmaya adaylar da var.
Elimizdeki ilk nesil Nexus 7'ye, açık kaynak kodlu ve Linux tabanlı 7 alternatif işletim sistemini kurduk ve denedik. Yazımızın devamında bu işletim sistemleri ile yaşadığımız deneyimlerin detaylarını bulacaksınız...
Cyanogenmod
Cyanogenmod, Android Open Source Project kullanılarak geliştirilmiş ve aslında Android'in modifiye edilmiş bir hali. Sahip olduğumuz bir Nexus 7'yi tamamen açık kaynak kodlu bir cihaza dönüştürme amacıyla, önce Cyanogenmod'u ona yükleyelim dedik.
Yüklenme süreci sorunsuzdu, gerekli olan araçlara sahip olmamız yeterli oldu (android-tools-fastboot paketi). Ve tabii ki www.cyanogenmod.org'daki talimatları da göz önüne aldık. Sonuçta saf Android 4'e oldukça benzeyen bir görünüşle karşılaştık. Masaüstü resmi bile Android'i hatırlattı. Cihazı istediğimiz gibi kişiselleştirmeye yarayan birkaç ayar da vardı, ama ne yaparsak yapalım Nexus 7'de bu kadar süre Android'i kullandıktan sonra biraz yabancılık çektik.
Hemen her şey saf Android ile aynı olsa da, Google uygulamalarının hiçbiri CyanogenMod'da yüklü gelmiyor. Dahası, Google Play de yok, dolayısıyla uygulamaları yüklemek de mümkün değil. Aslında Google Play'ı istesek yükleyebilirdik, ama Nexus 7'de açık kaynak kodlu bir ortam yaratmanın ruhuna zarar vereceği için bunu yapmadık.
Bundan sonra ilk görmek istediğimiz şey iyi bir internet tarayıcısıydı. CyanogenMod'un kendi internet tarayıcısı kullanışsız. Normalde Android'de Chrome kullanmayı tercih ederiz, ama açık kaynak kodu felsefesini bozmamak uğruna bu seferlik Firefox'u tercih ettik. Firefox'u yükleyince tabletimiz birinci sınıf bir mobil tarayıcıya sahip olmuş oldu.
Google Play'ı yüklemedik dedik, ama tabii ki bir uygulama mağazası olmadan olmazdı. F-Droid, Android ve CyanogenMod için bir ücretsiz uygulama marketi. Bu uygulamayı yüklediğinizde cihazınıza yüklemek için birçok açık kaynak kodlu program bulacaksınız. Google'ın Play mağazası kadar büyük olmasa da, asıl ihtiyaçlarınızı giderecek tüm uygulamaları bulabilirsiniz. Uygulamaların istenmeyen reklamlara sahip olmayışı da iyi bir yönü.
Son olarak işletim sisteminin kendi müzik ve e-mail uygulamaları pek bahse değecek özelliklere sahip olmasalar da, düzgünce çalışıyorlardı.
Ubuntu Touch ve Firefox OS
Ubuntu Touch
Ubuntu Touch, Ubuntu işletim sisteminin dokunmatik mobil cihazlar için özelleştirilmiş sürümü. Bu işletim sisteminin özellikle Ubuntu'nun bilindiği, Hindistan ve Çin gibi bilgisayarların Ubuntu yüklü geldiği bölgelerde yaygınlaşması bekleniyor. Şöyle bir baktığmızda Ubuntu Touch'ın henüz geliştirme aşamasında olduğunu hemen anladık. Güç tüketimi o kadar fazlaydı ki, kurulumu yaptığımız Nexus 7 şarjdayken bile enerji kaybediyordu. Müzik dinlemek istediğimizde USB veri protokolü desteklenmediği için, cihazın içine müzik de aktaramadık.
En önemli özelliğinin ise kullanıcı arayüzü olduğunu düşünüyoruz. Yukarıdaki çubuğu çektiğinizde ayarlara, sağdaki çubuktan launcher'a, aşağıdaki çubuğu çekerek de uygulamalara kolaylıkla erişebiliyoruz.
Uygulama mağazasından da bahsetmek isterdik ama ne yazık ki henüz bir uygulama mağazası da yok.
Firefox OS
Firefox şu anda masaüstü bilgisayarlardaki piyasa payını kaybediyor olsa da, hala önemli bir yere sahip. Mobil dünyaya baktığımızda ise o kadar az bir paya sahip ki ciddiye almak bile zor. Sonuçta Mozilla, bir mobil işletim sistemi geliştiricisi de değil. Yine de mobil piyasaya yaptığı bu girişim akıllıca olabilir.
Teknik olarak, Firefox OS'in ilginçliği, arayüzden markete kadar herşeyi web teknolojisiyle yapmasından geliyor (CSS ile HTML5 ve JavaScript gibi). Tabii web teknolojilerini kullanıyor olması sürekli çevrimiçi olmanızın gerektiği anlamına gelmiyor.
İşletim sisteminin arayüzünde çok şaşırtıcı yeni bir özellik yok, ama bunun sebebi muhtemelen Mozilla'nın nispeten hesaplı cihazları hedeflemiş olması.
Plasma Active ve Sailfish
Plasma Active
iPhone'dan tutun Android'e kadar tüm mobil cihazlar asıl olarak tüketim içeriği için tasarlanır. Yani video izlemek, internette gezinmek ve müzik dinlemek için idealler. Ama içerik oluşturmak için pek de kullanışlı sayılmazlar.
Bu genelde bizim için bir problem olmuyor, çünkü bir yazı yazmak veya programlama yapmak için cep telefonumuzu değil ana bilgisayarımızı kullanıyoruz. İşte Plasma Active bu açığı kapatmaya çalışıyor. Dokunmatik ekranla rahatlıkla kullanılabilirken, aynı zamanda gerçek iş yapmak için gerekli gücü ve kapasiteyi sunuyor.
KDE'den alındığı için tüm popüler KDE uygulamaları mevcut. Buna Calligra Suite de dahil.
Daha ilk bakışta KDE kökeni anlaşılıyor, ama bunun grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) ve simge setinden böyle olduğunu düşünüyoruz. Uygulamaları başlatmak için K menüsü ve Window List ise bulunmuyor. Asıl olay, yukarıdaki çubuğu aşağı çektiğinizde oluyor (Android'de olduğu gibi). Burada açık uygulamaların listesini ve yüklü uygulamaları arayabildiğimiz bir alan buluyoruz.
Sailfish
Eski Nokia çalışanları tarafından kurulan Jolla firması, yeni bir mobil işletim sistemi üzerinde çalışıyor. Plasma Active gibi Mer platformu üzerinde Qt teknolojilerini kullansa da, Plasma Active'in sahip olduğu karmaşık özelliklerin hiçbirine sahip değil.
Ubuntu Touch'da olduğu gibi, işletim sisteminin asıl dikkat çekici noktası kullanıcı arayüzü. Özellikle cihazla etkileşim konusunda yenilik yapmayı amaçlayan Jolla'nın programcıları, sonuçta Android ve iOS'dakinden daha zengin kontrolleri uygulamayı başarmışlar.
Tizen ve Desktop Linux
Tizen
Buradaki çoğu işletim sistemi ya küçük firmalar tarafından, ya da mobil alana yeni olan firmalar tarafından geliştirilmiş. Tizen bu anlamda oldukça farklı, çünkü Samsung ve Intel'in ortak çalışması sonucu ortaya çıkmış bir işletim sistemi.
Tizen'in arayüzü temiz ve kullanımı kolay, ama doğruyu söylemek gerekirse alternatifleri arasından sıyrılmasını sağlayacak hiçbir özellik göremedik. İleride TV gibi sistemler için kullanılmaya daha yatkın bir işletim sistemi olduğunu düşünüyoruz.
Desktop Linux
Buraya kadar hep mobil cihazlar için özel olarak geliştirilmiş işletim sistemlerine baktık, ama aslında Linux'un normal bir sürümü de bir tablette kullanılabiliyor (tabii bir cebin ekranı normal masaüstü için fazla küçük).
Tüm tanıdık uygulamalar çalışıyor ve her şey olması gerektiği gibi. Ama bir süre sonra neden tüm firmaların mobil cihazlara özel işletim sistemi geliştirdiğini anladık. Fare için ideal olan sıralı menüler, dokunmatik sistemde hiç doğal ve kullanışlı değil. Kaydırma çubukları ise ayrı bir sorun. Çok yüksek çözünürlüklü tabletlere klavye ve fare bağlandığında iyi sonuçlar elde edilebilir, ama yine de bu tableti kalıcı olarak normal bir Linux ile kullanmak için yeterli sebep değil.