Bilgisayarımızın kısa süreli belleğini RAM olarak adlandırıyoruz. RAM, basit bir anlatımla şu an kullandığımız programları ve verileri hızlı erişim için üzerinde tutmaya yarıyor. Daha fazla RAM, genellikle bir noktaya kadar daha yüksek performans anlamına geliyor. İçeriği bilgisayarınızı kapattığınızda tamamen silindiğinden RAM'ler, "uçucu" bellekler olarak sınıflandırılıyorlar.
Ancak RAM satın alırken kafanızı karıştırabilecek birçok şey var. DDR3 ile DDR4 arasındaki fark nedir? DIMM ve SO-DIMM'in birbirinden ne farkı var? Gecikme süresi (latency) ve zamanlamanın (timing) önemi var mı? Aşağıda RAM türlerini açıklamaya çalışacağız.
RAM denildiğinde genelde SDRAM kast ediliyor
Bilgisayarlardaki RAM'lerden bahsedildiğinde, genellikle Synchronous Dynamic RAM (SDRAM) kastedilir. RAM, masaüstü bilgisayarlarda ve laptop'larda anakarta takılan modüller olarak bulunurlar. Çok ince ve hafif laptop'lara olan yönelim, ne yazık ki RAM'lerin anakarta lehimlenmesiyle sonuçlanabiliyor. Bu durumda RAM'leri değiştirme veya onarma olanağı ortadan kalkabiliyor.
DDR'nin anlamı
Bilgisayarlarımızda kullandığımız RAM'ler, Double Data Rate'ten (DDR) faydalanır, yani her saat döngüsü için iki transfer gerçekleştirir. Yeni RAM'ler bu teknolojinin daha yeni sürümlerini kullandığı iin DDR, DDR2, DDR3 gibi isimler kullanıyorlar.
Farklı nesillerdeki RAM'ler aynı şekle ve boyut sahip olsalar da, birbirleriyle uyumlu değildirler. Örneğin sadece DDR2 RAM'leri destekleyen bir anakartta DDR3 RAM kullanamazsınız. Farklı nesil RAM'lerin pin boşlukları farklı konumlarda olduğundan, uyumsuz bir RAM'i yuvaya tam olarak oturtmanız mümkün olmayacaktır. Yani RAM'i takarken yanlış RAM taktığınız için anakartınıza veya RAM'inize yanlışlıkla zarar vermekten endişe etmenize gerek yok.
Bugün rastlayabileceğiniz en eski RAM olan DDR2, 240 pin'e sahip (SO-DIMM'de 200 pin). 2007'de çıkan DDR3, DDR2 ile aynı pin sayısına sahip olsa da daha düşük voltajla ve daha yüksek zamanlamayla çalışıyor. DDR4 ise ilk olarak 2011'de ortaya çıkmış olmasına rağmen henüz yaygınlaşmaya başladı. DDR4 voltajı 1,5 volttan 1,2 volta düşürürken pin sayısını 260'a çıkarıyor. Yeni bir anakart alırken DDR4 destekli olan anakartları tercih edin.
RAM form faktörleri
RAM çoğunlukla iki farklı boyutla karşımıza çıkıyor: Masaüstü PC'lerde ve sunucularda bulunan DIMM (Dual In Line Memory Module) ve laptop'larda kullanılan SO-DIMM'ler (Small Outline DIMM).
İki form faktörü aynı teknolojileri ve işlevselliği sunsalar da, karıştırılmaması gerekiyor. Bir DIMM çubuğunu SO-DIMM slotuna yerleştirmeniz veya bir SO-DIMM belleğini DIMM slotuna yerleştirmeniz mümkün olmayacaktır çünkü pin'ler denk gelmeyecektir. Bu yüzden ilk yapmanız gereken şey, doğru form faktörünü tercih etmek olacak. Belleği yuvasına oturtamıyorsanız, onu kullanma şansınız elbette yok.
RAM terimleri
RAM'lerde DDR3-1600 ve PC3-12800 gibi ibarelere rastlatmışsınızdır. DDR/PC'den sonraki sayı, RAM'in neslini belirtiyor. PC2 DDR2, PC3 DDR3, PC4 ise DDR4 anlamına geliyor.
Sağ taraftaki sayı ise saniyedeki megatransfer (MT) sayısını gösteriyor. Örneğin PC3-12800, teorik olarak 12800MB/sn hızında aktarım yapabiliyor.
Farklı saat hızlarındaki RAM'leri bir arada kullanabilirsiniz; bu durumda tüm modüller en düşük hızlı modülün hızında çalışacaktır. Hızlı bir RAM'den faydalanmak istiyorsanız, onu eski RAM'lerle kullanmayın.
Zamanlama (Timing): 9-10-9-27 gibi sayılar, zamanlama olarak adlandırılıyor ve RAM'in nanosaniye cinsinden performansını gösteriyor. Bu sayılar ne kadar düşükse RAM'iniz o kadar hızlı demektir. İlk sayı CAS gecikmesini veya istenen verinin veri pin'ine ulaşmasının kaç saat döngüsü sürdüğünü gösteriyor.
Saat hızı, çoğu kullanıcı için gecikme süresinden önemlidir. 16GB'lık DDR4-1600 RAM'den alacağınız performans, 8GB'lık bir DDR4-2400 RAM'den alacağınız performanstan yüksek olacaktır. Gecikme ve zamanlama, çoğu zaman bakacağınız son özellikler olacaktır.
ECC: Error Correcting Code (ECC) RAM'ler, veri bozulmasını algılayıp düzeltebilen, kritik bilgileri işleyen sunucularda kullanılan özel RAM türleridir. ECC destekli RAM'ler tüketiciye yönelik anakartlar ve işlemcilerin çoğu tarafından desteklenmediği için, özel bir sunucu hazırlamıyorsanız, onlardan uzak durmanızda fayda var.
Ne kadar RAM gerekli?
Windows 7 veya sonrası, çoğu Linux dağıtımı veya OS X 10.7 için en az 4GB RAM'e sahip olmanızı öneriyoruz. Chrome'da onlarca sekme açıyorsanız, arada sanal makine çalıştırmanız gerekiyorsa, en az 8GB RAM'e sahip olmak isteyeceksinizdir.
16GB RAM çoğu kişinin ihtiyaçlarını aşacak ve ek bir hız sağlamayacaktır. Ancak video işleme yazılımlarını kullanıyorsanız veya arka planda pek de hafif olmayan 20 uygulama çalıştırıyorsanız, 16GB RAM'e ihtiyacınız olabilir. Evrenin sırlarını çözmekle uğraşacak bir bilgisayar toplamıyorsanız, 32GB RAM'e bugün muhtemelen ihtiyacınız olmayacaktır.