Microsoft Windows 10 artık bir çoğumuzun bilgisayarlarındaki yerini aldı. Peki ama Windows 10, güncel Linux'lardan ne kadar iyi, ne kadar kötü?
Aslında böyle bir karşılaştırmanın elma ile armudu kıyaslamak olduğunun farkındayız. Biri hayal edilebilecek her donanım üzerinde çalışabilen bir özgür yazılımken, diğeri yakın tarihe değin yalnızca x86 bilgisayarlarda çalışabilen kar amaçlı bir şirket ürünü. O yüzden biz de Windows 10 özelliklerini değişik Linux sürümlerinde bulunan benzer özellikle kıyaslama yoluna gideceğiz.
Microsoft'un yeni işletim sistemi, birçok yeni özellik ile kullanıcıların karşısına çıkarken, en önemlisi Windows 10 artık işletim sistemi yapbozunun sonunun geldiğinin de habercisi. Microsoft yıllardır farklı işletim sistemleri çıkararak dağınık ve kararsız bir görünüm çiziyordu. Yeni versiyonuyla Windows ilk kez tam bir servis olma yolunda ilerliyor. Microsoft bir işletim sistemini tamamen geride bırakmak yerine sunacağı güncellemelerle yoluna devam etmeyi planlıyor. Bu da Windows satın alan bir müşterinin ömür boyu destek alması anlamına geliyor.
Microsoft'un birbirinden köklü şekilde ayrılan işletim sistemleri yayınlama stratejisinin bugüne kadar pek de istenileni vermediği ortada. Örneğin büyük umutlarla piyasaya sürülen Windows Vista aşırı sistem gereksinimleri, kullanıcı arayüzü sorunları sebebiyle tutulmamıştı.
Vista içerdiği DirectX 10 sürümünün getirdiği multimedya yenilikleri ve iyileştirilmiş WDDM sürücüleri ile daha yüksek grafik deneyimi sunması gibi iyi yanlara sahipti. Ancak gerek iş çevrelerinde gerek sıradan kullanıcılar tarafından başarısızlık olarak görüldüğü inkar edilemez bir gerçek.
Sözün kısası Microsoft'un nihayet gelecek başka bir sürümün tehdidi altında olmayan, kullanıcıların sil baştan yapmak zorunda kalmayacağı bir işletim sistemi çıkararak doğru karar verdiğini düşünüyoruz. Windows 8 bu konuda atılmış ilk adımdı aslında. Zaten bazı küçük ayrıntılar dışında Windows 10, halefinden çok da farklı hissettirmiyor.
Microsoft'un yeni çıkardığı Windows sürümlerini adlandırma biçimini anlamak da zor görünüyor. Yeni Windows sürümünü 9 olarak adlandırmak istememesini belki anlayabiliriz ama 8.2 belki yeni sürüm için daha uygun olabilirdi. Zira kod tabanına bakıldığında farklı olan bir kısım görmek oldukça zor. Windows 10 işletim sistemine derinlemesine bakacak olursak Windows XP ile aynı Aygıt Yöneticisi görmek mümkün. Hatta win.ini ve system.ini dosyalarının geçmişi Windows 3.1 sürümüne dayanıyor.
Pazar Payı
Microsoft hala büyük ve önemli bir firma. PC pazarında açık ara liderliğini sürdürüyor. Ancak bunun yeterli olmadığı ortada. Gerçek mücadele mobil cihazlar konusunda kimin lider olduğu alanında verilirken, Microsoft henüz Andorid ve iOS için gerçek bir rakip olmaktan uzak bir görüntü çiziyor.
Windows 10'un PC, Xbox, Windows Mobile arasında bir köprü kurması bekleniyor. Örneğin kullanıclar telefonlarını kolaylıkla monitör, klayve, fare bağlayarak normal bir PC'ye dönüştürebilecekler.
Platformlar arası bir bağ kurmak, Unity masaüstünün yayınlanmasından bugüne oldukça populer bir konu haline geldi. Şu ana kadar Mir görüntü sunuculu Unity 8 kullanan iki tane Ubuntu telefon piyasaya sürüldü. Ancak genel görüş Unity 8'in masaüstü içinde kullanılabilir olması için alması gereken hayli yolun olduğu şeklinde. Görünün o ki Microsoft bu konuda ipi rakiplerinden önce göğüsleyecek. Gerek büyük şirketler, gerekse mobil ekosistemde var olan küçük şirketler için platformlar arası geçiş, rekabetin kızışacağı alan olacak.
Windows 7 Vista'dan üç yıl sonra yayınlandı. Microsoft bu üç yıl içerisinde neyi yanlış yaptığını neyi doğru yaptığını uzun uzun düşünmüş olacak ki, nispeten daha başarılı bir işletim sistemine imza atmıştı. Kurulu olduğu bilgisayar sayısıyla Windows 7, 2011 yılında XP'yi geçmeyi başardı ancak bu başarının Microsoft'u tatmin etmediğini biliyoruz. Zira birçok yaptırıma rağmen hala önemli sayıda kullanıcı Windows XP sürümünden vazgeçmek istemiyor. Böylece şirketin gelmiş geçmiş en başarılı Windows sürümü aynı zamanda en büyük korkusu haline gelmiş oldu.
2012'ye geldiğimizde Windows 8 Metro arayüzüyle yayınlandı. Dokunmatik ekran deneyimini geliştirmeye yönelik bu yeni arayüz, genel kullanıcılar için Başlat Menüsü, masaüstü gibi anahtar adımları tamamlama konusunda sıkıntı oluşturdu. Metro arayüzü ve masaüstü arayüzü arasında yaşanan kimlik krizi Windows 8'in en önemli dezavantajı olarak görülebilir.
Windows 8.1 arayüzü tasarım konusunda bazı geliştirmeler getirirken, aslında bu geliştirmelerin kullanıcı arayüzü konusunda atılan geri adımlardan oluştuğu görülüyordu. Bu yazıyı yazdığımız sırada Windows XP ve 8.1 kullanıcılarının sayısının birbirine oldukça yakın olduğunu belirtelim. Bu da masaüstü pazarının yaklaşık yüzde 13'lük kısmına denk geliyor.
"Ödünç" Alınan Özellikler
İnsanlar masaüstünde daha fazla işlem yaptıkça (mesela birden fazla Skype konuşma penceresi açmak, birden fazla tarayıcı kullanmak ya da müzik çalardan sevdiği şarkıları dinlemek gibi) masaüstü çubuğu yetersiz kalıyordu. Günümüzde kullandığımız yüksek çözünürlüklü geniş ekranlar bu durumu büyük bir sorun olmaktan çıkırıyor. Ancak yine de kullanıcıların değişik uygulamaları ve pencereleri bir araya toplayabileceği bir "sanal masaüstü" oluşturabilmesi güzel olmaz mıydı?
Kullanıcıların henüz test aşamasındaki güncellemeleri kullanmasına imkan veren Windows Insider programında yer alan yeni Görev Görünümü özelliği, size tam olarak yukarıdaki bahsettiğimiz özelliği getirecek. O an ki kullandığınız masaüstü ikonları görünür kalırken birden çok masaüstü üzerinde çalışabilmenize olanak tanınmış. Görev Görüntüleme butona tıklayarak ya da Windows + Tab tuş kombinasyonuyla çalışan özelliğin akıcı bir kullanım için biraz daha zaman ihtiyacı var. Bir kaç yardımcı tuş özeliğinin oluşturulması faydalı olabilir.
Sanal masaüstü özelliği üçüncü parti yazılımlar aracılığıyla XP günlerinden beri kullanılabiliyor. Ancak bu yazılımların zorlama ve konforsuz olduğu bir gerçek. Meraklıları bilir; sanal masaüstü uygulaması 90'ların sonunda beri KDE ve GNOME Linux sürümlerinde kullanılıyordu. Micrososft'un sonunda bu işe el attığını görmek sevindirici. Geç olması hiç olmamasından iyidir!
Görev Görüntüleyicisi, Gnome kabuğunda bulunan Aktivite Katmanları uygulamasına görsel olarak da benziyor. Aramalar kısmına yazarak uygulamalara ulaşılabilmesi aynı anda internet üzerinde arama yapılabilmesi Windows için her ne kadar yeni bir özellik olsa da bu özelliklerin Gnome ve Unity masaüstü arayüzlerinin ortaya çıkışından beri bulunduğunu söylemek mümkün.
Windows PowerShell 2006 yılından beri kullanılıyordu. Windows 10 sürümünde bulunan beşinci nesil Powershell, Linux kullanıcılarının aşina olduğu "paket yöneticisi" uygulamasına benzer bir işleve kavuştuğu görülüyor. Artık kullanıcılar "uygulama depoları" üzerinden, komut istemcisine adlarını yazarak programlar indirebilecek. Bu da gereksiz smiley paketleri, toolbar tarzı gereksiz dosyalardan arındırılmış, temiz dosya indirmesine fırsat sağlayacak.
Windows SSH & Donanım ve Sürücüler
Windows SSH
SSH yani Secure Shell, veri iletimi için şifrelenmiş bir ağ protokolüdür. Windows Powershell yakın zamanda SSH fonksiyonuna kavuşması bekleniyor. Bugüne kadar üçüncü parti yazılımlar üzerinden kullanılabilen özellik sayesinde kullanıcıların Windows cihazlarına ulaşım, yönetimsel değişiklikler yapması mümkün olacak.
Donanım ve Sürücüler
Eğer uzun süredir kullandığınız eski bir bilgisayarınız varsa Windows 7 ya da XP üzerinden Windows 10 yükseltmesi yapmak istiyorsanız, minimum sistem gereksinimlerine göz atmanız faydanıza olacaktır:
- 1GHz CPU
- 1GB RAM (64 bit için 2GB)
- 16GB Disk Alanı
- DirectX 9 ekran kartı (WDDM sürücülü)
Windows Vista ile karşılaştıracak olursak sistem gereksinimlerinin oldukça makul olduğu görülüyor. DirectX 9 2004 yılından beri kullanılıyor ancak o yıllara ait bir donanımın Direct X ile baş etmesi pek mümkün görünmüyor. Ancak 2004 yılının sonlarında çıkan Nvidia Geforce 600 serisi, 2006 yılına ait AMD'nin HD2xxx serisi bir ekran kartınız varsa DirectX 9 konusunda bir sıkıntı yaşamayacağınızı söyleyelim.
Minimum gereksinimden pek de bir performans beklememekte fayda var. Zira 2GB RAM Chrome'da açılacak bir iki sayfa sonrasında bilgisayarınızı kilitlemeye yetecektir. İşlemci olarakta i3 seviyesinin altında bir işlemcinin Windows 10 ile pek de verimli olmasını beklemeyin.
Donanım konusunda Linux'a geçmek isteyenler donanımsal uyum konusunda genelde endişelenirler. Bazı eski laptop ekran kartları OEM tarafından modifiye edildiği için sürücü desteğinden yoksun kalabiliyor. Ancak açık kaynak sürücüler her zaman hata bildirimlerine açık ve geliştiriciler tarafından büyük çaba sarf edilerek geliştirilmeye çalışılıyor.
Biraz araştırırsanız Linux kullanmaya yeni başlayanların çoğunluğun aynı konularda şikayet ettiğini görürsünüz. Bunun sebebi ise genellikle kullanıcıların, kullanmayı seçtikleri Linux sürümünün Linux'un tanıdığı tüm cihazların sürücüsünü içerdiğini bilmemelerinden ve tek başlarına sürücü aramaya çalışmalarından kaynaklanır.
Windows'un da sürücü problemleri konusunda başının rahat olduğu söylenemez. Örneğin anakart yonga seti, ağ arabirimi, RAID denetleyici, ses aygıtları ve daha birçok şeyin sürücüsünü indirmeniz ister. Kullanıcılar bu sürücülere genelde pek de iyi çevirisi yapılmamış üretici firmaların web sayfaları üzerinden ulaşıp kurulum yapmaya çalışır. Ancak tam olarak hangi anakarta sahip olduğunuzu bilmeniz gerekir ki başınıza iş açmayasınız. Ayrıca üretici firmaların kendine ait bazı özel yazılımları yüklemesi sebebiyle gereksiz boyutlara ulaşmış dosyaların indirmek zorunda kalınması diğer bir dezavantaj.
Linux sürücülerinin detaylı bir incelemeden geçtiğini ve yazılım bilgisinin geldiği en son noktanın izin verdiği ölçüde etkili ve iyi kodlandığını belirtmeliyiz. Son 10 yıl içerisinde üretilen LXQt ya da Mate gibi herhangi bir bilgisayar, Linux masaüstü sürümlerini kolaylıkla çalıştıracaktır.
Ekran Kartları
Yeni çıkan ekran kartları Windows üzerinde daha iyi bir performans gösterecektir ancak Linux yeni ekran kartlarının çıkışından kısa süre sonra arayı kapatmayı başarıyor. Ayrıca kullanıcı sayısı arttıkça firmalar da yeni çıkan ekran kartları için Linux sürücülerini hemen yayınlamaya başladılar. Bu duruma örnek olarak Nvidia'nın 980 Ti ve Titan X ekran kartlarını Linux sürücüleriyle beraber piyasaya sürmesi gösterilebilir.
Nvidia ekran kartları için Nouveau project gibi gönüllü yazılımcıların bir araya gelip Linux'a destek verdikleri projeler bulunuyor. Ancak AMD Radeon sürücüleri özgür yazılım dostu olarak görülebilir. Zira AMD kendi çatısı altında çalışan maaşlı yazılımcılarına Linux sürücüleri yazmaları için para ödüyor. Firmanın ayrıca hem özgür yazılımlarda hem de Catalyst üzerinde çalışabilecek ortak bir kernel modülü oluşturmaya çalıştığı gelen haberler arasında.
Masaüstünün de ötesinde
Yeni Windows Server gelecek yıla kadar çıkmayacak. Ancak bazı Teknik İncelemeler elimize ulaşamaya başladı. İlk incelemelerde Active Directory Hizmetleri'nde yapılan yenilikler dikkat çekiyor. Yabancı dizinlerin Active Domain'ler aracılığıyla veritabanı üzerinde değişiklik yapabilmesine fırsat veren ADFS, Windows Server 2003 R2'den beri kullanılabiliyordu.
Linux istemciler için oluşturulmuş ticari Active Directory etki alanı yazılımları bulunuyor. Active Directory LDAP ve Kerberos gibi açık standartlar kullanıyor. Tabi bütün bunlar Samba ve PAM ile desteklenirken ayrıca bazı özel ayarlar yapılması gerekebiliyor. Yeni sürümlerde bu sürecin kolaylaşması bekleniyor.
İnternetin büyük kısmının üzerinde çalıştığı Linux, sunucu dünyasının tartışmasız lideri konumunda. Server denildiğinde akla Windows değil Linux gelirken Red Hat Enterprise Linux ve ücretsiz CentOS açık kaynak yazılımın avantajlarını sonuna kadar kullanıcılarına sunuyor. Linux sanal makineleri fiyat olarak Windows'a göre oldukça ucuz ve modüler yapılarıyla nedeniyle daha verimliler.
Windows IoT Pi Sürümü
Windows Server Code 2008 yılında tanıtıldı, minimal Server işletim sisteminde, sans the Explorer kabuğu dahil çoğu kullanıcının ihtiyaç duymadığı özellikler bulunuyordu. Bu temanın devamında şu anda Windows 10 IoT çekirdeği, küçük Nesnelerin İnterneti makinelerini hedefliyor. Raspberry Pi 2'nin de aralarında bulunduğu 5 cihaz için sürümler mevcut.
Pi masaüstünün tüm kodları Windows 10 makinede Visual Studio aracılığıyla yazılıp Pi'ye yüklenilmiş. Ulaşılabilir tüm versiyonlar Windows Universal App platformunda çalışıyor bu da tüm versiyonların C#, C++, JavaScript veya XAML, HTML, DirectX sunum katmanında yazılması gerektiği anlamına geliyor. Pi'ye PowerShell ya da SSH ile çalışan bir Windows IoT Core aracılığı ile bağlanabilirsiniz. Eğer tecrübeli bir yazılımcı iseniz böylesi sisteme gömülü şekilde gelen bir masaüstü işinizi görebilir.
Yocto Sancto, Angstrom benzeri her yönüyle gömülü cihazları çalıştırabilen Linux dağıtımları da mevcut. Bu alanda en son geliştirilen Snappy Ubuntu Core'un hem cloud hem de Nesneler ile çalışabildiğini belirtelim.