Boynuzlu miğferler ve fazlası: Vikingler hakkında doğru sandığımız yanlışlar

Vikingler hakkında bildiğimizi düşündüğümüz pek çok şey, özellikle popüler medyada dizi, film ve oyunlarla desteklense de, aslında çoğunlukla doğru değil. Kürk ve deri zırhlar, boynuzlu miğferler, uzun yıllardır erken orta çağ Viking savaşçılarını tanımlayan temel görsel olarak karşımıza çıkıyor. Özellikle boynuzlu miğferler, oyuncaklardan maskotlara, giysilerden çizgi filmlere hemen her yerde kullanılıyor.

Ne yazık ki, aslında bu boynuzlu miğferler gerçek bir kaynağa dayanmıyor. Vikinglerin bu miğferleri giydiğine dair herhangi bir tarihi kanıt bulunmuyor ve şimdiye kadar hiçbir arkeolojik alanda böyle bir örnekle karşılaşılmadı.

Boynuzlu miğferler gerçek değil

Boynuzlu miğfer görüntüsü, ilk olarak 19’uncu yüzyılda kostüm tasarımcıları ve özellikle Carl Emil Doepler tarafından popülerleştirildi. Dönemin akımlarına uygun bir şekilde, Viking savaşçıları efsaneleştirildi ve operalar gibi bazı gösterilerde de Vikingleri diğerlerinden ayırmak için çeşitli görseller kullanıldı. Vikingler gerçekten yaşamış ve Avrupa anakarası, Rusya, İngiltere, İzlanda, Grönland ve Amerika dahil olmak üzere pek çok bölgeyi yağmalamış, yerleşik hayatı sürdürdüklerinde de tüccarlık yapmış bir grup olsa da, günümüzde hayal edilen görüntü ne yazık ki büyük oranda hayallerden ibaret.

Kuzeyliler, Paganlar...

Belki de daha ilginç bir şekilde, “Viking” kelimesi günümüzde bir isim olarak kullanılsa da, eski dillerde aslında bir aktiviteyi tanımlayan bir fiil olduğu görülüyor. Ancak bu aktivitenin ne olduğu bilinmiyor. “Vikingr” kelimesi ise genellikle yurt dışında ve deniz yoluyla bir keşfe çıkan bir kişiyi (çoğul hali “vikingar”) tanımlıyor. 12’inci yüzyıl civarında, “vikingar” kelimesi İzlanda destanlarında İskandinavya, Baltık ve İngiliz sularını saran agresif, korsan benzeri kişileri tanımlamak için kullanılıyor. Günümüzde “Viking” denilince akla gelen görselin kaynağını da genellikle bu İzlanda destanları oluşturuyor. O dönemlerde, çoğunlukla Avrupa’nın kuzeyinde ve güneyinde yaşayan Hristiyanlar bu insanları çoğunlukla “Kuzeyliler” veya “paganlar” olarak tanımlıyordu.

Ayrıca bu noktada, Vikingler denilince yörede yaşayan insanların tamamından oluşan büyük bir grup hissinin doğduğunu ancak aslında, Dünya’nın pek çok bölgesinde olduğu gibi, her biri kendi liderlerine ve yöneticilerine sahip çok sayıda farklı grubun bulunduğunu ve hepsinin beraber aynı özelliklere sahip tek bir “Vikingler” grubu olarak tanımlanmasının doğru olmayacağını belirtmekte fayda var.

“Viking” savaş gruplarının etnik olarak özel olmadığını gösteren çok sayıda arkeolojik kanıt da bulunuyor. Bu keşif veya yağma gruplarının sahip olduğu muazzam hareket yeteneği, grupların içerisinde pek çok farklı kültürün ve etnik kökenin bir arada bulunması anlamına geliyor. Özellikle kurdukları ticaret yollarının Amerika’dan Afganistan’a kadar uzandığı dönemde bu kültürel birleşim çok daha belirgin bir şekilde görülüyor. Elde ettikleri başarıların bir sebebi olarak bu kültürel çeşitlilik ve farklı kültürlere ve halklara uyum gösterebilmeleri belirtiliyor. Modern İskandinavya, BK, İrlanda, İzlanda, Grönland, Estonya, Ukrayna, Polonya ve diğer bölgelerde arkeolojik alanlardaki 442 eski insan genomu analizine göre, Vikingler genetik olarak çeşitli bir gruptu ve “etnik saflık” konseptine sahip değildi.

Vikingler cahil değildi

Vikinglerle ilgili yanlış bilinen bir diğer şey de, çoğunlukla okuma yazması olmayan ve bilgisiz insanlar olarak gösterilmeleridir. “Futhark” olarak adlandırılan (alfabelerinin ilk 5 harfi) ve rünlerden oluşan kendi alfabelerine sahiplerdi. Ayrıca bu yazı sistemi sadece Vikinglere özel değildi ve Kuzey Avrupa, İngiltere ve İzlanda’daki Cermen halklar gibi diğer pek çok halk tarafından da kullanılıyordu.

Ayrıca tek bir sistem de bulunmuyordu ve zaman içerisinde gelişerek değişen 3 farklı futhark sistemi (24 karakterli Eski Futhark, 100 ve 800 yılları arasında, 16 karakterli Yeni Futhark 800 ve 1200’ler arasında kullanılırken, 33 karakterli Anglo-Sakson Futhark 5’inci yüzyıldan itibaren çoğunlukla İngiltere’de kullanılıyordu) bulunuyor. Günümüzde rünlerden bahsedince insanların aklına daha mistik ve büyülü şeyler gelse de, bu rünler çoğunlukla ödemeleri ve stokları kaydetmek gibi sıradan şeyler için kullanılıyordu. Bulgular arasında pek çok farklı dini nesne ve çeşitli koruma muskaları olsa da, aynı zamanda insanlar arasında iletilen kısa mesajlar, anılar ve hatta şakalar bulunuyor.

Vikingler ve dini inanışlar

Yukarıdaki kısımdan da tahmin edebileceğiniz gibi, Vikingler, kendileri ile aynı zamanda yaşayan Hristiyanlar tarafından tanımlandığı gibi “tanrısız paganlar” değiller. Ne yazık ki günümüzde Vikingler olarak tek grupta topladığımız çok sayıda farklı grubun ayrı inançları ve ayinleri hakkında çok az şey biliniyor olsa da, bölgeden bölgeye değişen farklı dini ayinleri ve seremonileri olduğu biliniyor.

Son olarak, popüler kültürdeki hiper-agrasif maskülen savaşçılar olarak anlatımları, tarihsel olarak doğru olmamanın yanı sıra, yukarıda bahsettiğimiz üzere farklı etnik kökenlerden insanların da bulunmasından dolayı Viking ırkı üstünlüğü ve benzeri algıların son yüzyıllarda popüler hale getirilmiş bir algıdan öteye gitmediğini belirtmekte fayda var. Ayrıca, Vikinglerin sadece barbar ve yağmacı erkekler olarak tanımlanması da doğru değil. Yapılan inceleme ve araştırmalar, Viking gruplarının çoğunlukla yağma dışında tüccarlar, kaşifler, diplomatlar, çiftçiler olarak farklı etkinliklerde bulunduklarını gösteriyor. Ayrıca Viking gruplarında kadınların da yer alabildiğini gösteren bulgular bulunuyor.