Astronotlar, uzayda giysilerini nasıl temiz tutuyor?

Dünya’da deterjan ve çamaşır makinesi kullanarak kolayca gerçekleştirilebilen giysilerinizi yıkama süreci oldukça sıradan bir iş gibi görülebilir. Ama konu uzay olduğunda, giysinizi en yakın çamaşır makinesinden ve hatta sudan 384.400 kilometre uzakta temiz tutmak tamamen farklı bir süreç.

Astronotlar, planlanan Artemis göreviyle muhtemelen 2025 yılında Ay’a dönmeye hazırlanırken, bilim insanları, astronotların sadece Ay yüzeyindeki zorlu koşullarda hayatta kalmalarına değil, aynı zamanda yeni uzay giysilerinin içini temiz tutmalarına da yardımcı olacak en iyi kumaşları araştırıyorlar. Bu görev sırasında astronotlar ve giysiler aşırı sıcaklıklara, uzay radyasyonuna ve yüksek derecede aşındırıcı toza maruz kalacak.

Bu toz, Apollo uzay giysilerinin mühürlerinin dışarıda sadece birkaç saat içinde tozla dolmasına neden olduğu için büyük bir sorun ve Artemis ekibi gelecekte Ay’ın yüzeyinde yaklaşık 2.500 saat geçirmeyi umuyor. Sahilde mayosuna kum bulaşan herkes, tozla dolu bir uzay giysisinin ne kadar aşındırıcı olduğunu tahmin edebilir.

Özellikle uzay giysileri mürettebat üyeleri tarafından paylaşılabileceğinden dolayı, bir diğer bir sorun da uzay giysisinin içinde mikrop büyümesinin önlenmesidir.

Avrupa Uzay Ajansı (ESA) malzeme mühendisi Malgorzata Holynska yaptığı açıklamada “İç çamaşırlarını temiz tutmayı düşünün; deterjan, çamaşır makineleri ve kurutucular sayesinde günlük olarak yeterince kolay bir iştir. Ancak Ay’daki veya ötesindeki habitatlarda, uzay giysisinin iç kısımlarını tutarlı bir şekilde yıkamak pratik olmayabilir” dedi ve devam etti: “Uzay giysileri büyük olasılıkla farklı astronotlar arasında paylaşılacak ve kullanımlar arasında uzun süreler boyunca, potansiyel olarak mikroorganizmalar için uygun koşullarda saklanacak. Bizlerin mikrobiyal büyümeyi önlemek için alternatif çözümler bulması gerekiyordu.”

ESA, Apollo döneminde var olmayan yeni uzay giysileri için uygun yeni kumaşları araştırıyor. Bu projelerden biri olan Avusturya liderliğindeki Mikrobiyal Aktiviteyi Azaltmak için Biyosidal Gelişmiş Kaplama Teknolojisi (BACTeRMA), özellikle astronotların iç çamaşırları dahil olmak üzere giysilerin iç astarlarında mikropların büyümesini engellemenin yollarını arıyor.

Bu amaçla “ateşe ateşle karşılık verme” yaklaşımı benimseyerek, “ikincil metabolitleri” inceliyorlar. Bunlar, mikroplar tarafından üretilen, antibiyotik özelliği içeren ve mikropların farklı çevre koşullarına karşı korunmasına yardımcı olan bileşikler olarak tanımlanabilir. Gümüş ve bakır gibi iyi bilinen anti-mikrobiyal malzemeler muhtemelen zamanla kararır ve astronotların cildinin yakınında bulunduklarında başka rahatsızlıklara yol açabilir.

Ekip, bu ikincil metabolitlerden farklı özelliklere sahip malzemeler oluşturdu ve kumaşları bu bakteriyel metabolitlerle boyamak gibi işleme teknikleriyle deneyler yaptı. Bu anti-mikrobik tekstillerin başarısı, uzay giysileri için hayati olsa da, gelecekte daha geniş uygulamalara sahip olabilir.

Avusturya Uzay Forumu Direktörü Gernot Grömer, “PExTex ve BACTeRMA’nın bulguları, antimikrobiyal işlemler ve akıllı tekstil teknolojilerinin entegrasyonu alanlarında gelecekteki gelişmelerin temelini oluşturuyor” dedi ve ekledi: “Ayrıca, bu projeler, özel özelliklere sahip yenilikçi tekstiller geliştirmenin uygulanabilirliğini ve önemini göstererek, tekstil endüstrisi için daha geniş etkilere sahip olabilir.”