Tekerleğin icadı, insanlık tarihinde büyük bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor. Ama tekerleği ilk olarak kimin bulduğu sorusunun cevabı, yeni bir keşifle birlikte 6.000 yıl daha geri gitmiş durumda.
Tekerleğin ilk örnekleri günümüzde Irak sınırları içerisinde kalan Mezopotamya’da, M.Ö. 4000’li yıllara tarihleniyor ve bu dönemde tekerlek şekli çömlek yapımında kullanılmış. Yaklaşık 500 yıl sonra, Tunç Çağı’nda tekerlekli araç kullanımına ilişkin ilk kanıtlar dikkat çekiyor.
Ancak uzmanlar, İsrail'deki bir arkeolojik alandan elde edilen delikli çakıl taşlarından oluşan koleksiyonun, tekerlekler de dahil olmak üzere dönen aletlerin geliştirilmesinde yeni bir önemli dönüm noktasını temsil edebileceğini söylüyor. Nahal-Ein Gev II kazı alanında, çoğunluğu kireçtaşından oluşan ve ortasında delik bulunan dairesel bir şekle sahip yüzlerce çakıl taşı ortaya çıkarıldı. Bunların tarihi yaklaşık 12.000 yıl öncesine dayanıyor. Araştırmacılar bu taşların büyük ihtimalle ağırşak (iplik eğrilen iği ağırlaştırmak için kullanılan küre biçimindeki cisim) olarak kullanıldığını düşünüyorlar.
Kudüs İbrani Üniversitesi uzmanları, taşların kopyalarını yapıp keten eğirmede başarılı bir şekilde kullanarak bu teoriyi doğruladılar. Ekip, bu ağırşaklardan oluşan koleksiyonun, insanların tekerlek şeklindeki bir aletle dönüş hareketini kullanmasının çok erken bir örneğini temsil ettiğini söyledi.
Çalışmanın yazarlarından Profesör Leore Grosman, “Bu delikli taşlar aslında biçim ve işlev bakımından ilk tekerleklerdir. Merkezinde bir delik bulunan ve dönen bir aksa bağlı yuvarlak bir nesnedir. Taşıma amaçlı tekerleğin ortaya çıkmasından çok önce kullanılmıştır” diyor.
Araştırmacılar, bu erken kullanımın, çömlekçi tekerleği ve otomobil tekerleği gibi gelecekte tekerlek temelli dönmeli icatların önünü açtığına inanıyorlar: “Çalışmanın en önemli yönü, modern teknolojinin bize tarih öncesi zanaatkarların parmak izlerine derinlemesine dokunmamıza, daha sonra onlar ve yenilikçilikleri hakkında yeni bir şeyler öğrenmemize ve aynı zamanda modern teknolojimiz ve birbirimize nasıl bağlı olduğumuz hakkında bilgi edinmemize nasıl olanak tanıdığıdır.”
Araştırma Plos One’da yayınlandı.