Sistem belleği PC'nizin veya notebook'unuzun performansını belirlemede çok etkilidir. Eğer doğru RAM tipi ile yükseltme yaparsanız bilgisayarınızın hızını muazzam seviyede arttırabilirsiniz; hem de fazla para vermeden. Sizlere bu donanım bileşenini değiştirmenin ne kadar basit olduğunu göstereceğiz.
Sistem belleği veya orijinal adıyla Random Access Memory (RAM) bar şeklinde modüller olarak satılır. Bu barlar modülün büyüklüğünü belirleyen bellek yapıtaşlarından oluşur. Güncel olarak piyasada 1 veya 2 GB'lık modüller satılıyor. PC sistemleri farklı türlerde RAM kullanır. Eski bilgisayarlar (mesela AMD Athlon XP temeli gibi) DDR-RAM kullanırken şu sıralar DDR2 tip bellekler en yaygın sürümdür. Intel Core 2 Duo veya AMD Phenom kullanan sistemler bu bellek tipini kullanır. Intel Core i7'nin piyasaya çıkmasından bu yana DDR3 bellekler de önemli hale geldi. En son bahsettiğimizin fiyatı halen yüksek, fakat zamanla fiyatlar belirgin derecede düşüyor.
Sizlere sisteminizde hangi tip RAM'in bulunduğunu nasıl öğreneceğinizi göstereceğiz. Ayrıca RAM yükseltmesi yaparak sistem performansının nasıl arttığını da öğreneceksiniz. Notebook sahiplerini de düşündük: Çalışmamızda notebook'unuzu bugün ve gelecek için nasıl daha performanslı hale getirebileceğinize de yer verdik.
Ön hazırlık: Sistem belleğinin detayları
Sistem belleği hakkında bilgi sahibi olmak için bilgisayarınızın vidalarını sökmeye bile gerek yok: Ufak bir araç sayesinde tüm gerekli bilgileri öğrenebilirsiniz. Bu sayede karışık BIOS ile muhatap olmanıza bile gerek kalmıyor.
Bellek tipinin yanında maksimum frekans değeri de belirleyici bir rol oynar. Mesela DDR2 RAM'leri 666 MHz, 800 MHz ve 1066 MHz hızında bulmak mümkün. RAM'iniz hakkındaki tüm detayları öğrenmenin en basit yolu CPU-Z ismindeki minik araçtan geçiyor. Program için sadece Windows işletim sistemine ve bilgisayarınıza ihtiyaç var. CPU-Z'yi kurmak zorunda olmadığınız için indirdiğiniz arşivin içeriğini bir klasöre açın ve cpuz.exe dosyasını çalıştırın. Birkaç saniye sonra CPU'nuz hakkında bilgiler içeren ufak bir pencere açılır. Yukarda aralarında "Memory" yazılı bir sekmenin de bulunduğu farklı sekmeler görürsünüz. Bu sekmeye tıklayın. Gösterilen bilgiler arasında "Type" (DDR, DDR2, DDR3), bellek modülünün büyüklüğü (mesela 2 GB), tek kanal veya çift kanal (single/dual channel) kullanımı ve diğer spesifikasyonlar vardır. "DRAM Frequency" sistem belleğinin saat hızını verir. Eğer burada "400 MHz" yazıyorsa bir DDR2-800 bellek söz konusudur. Tekil RAM modülleri hakkında detaylı bilgiyi "SPD" sekmesi altında bulabilirsiniz.
Download: CPU-Z
Çift kanal daha fazla performans mı demek?
Aynı büyüklükte ve aynı frekansta çalışan iki bellek modülünden oluşan yapılandırmaya çift kanal (Dual Channel) denir. Modül sayısı 2'nin katları şeklinde olmalıdır. Çift kanal, bellek verimliliğini arttırır ve anakartın kuzey köprüsündeki bellek denetleyicisi (Core i7'ye kadar olan Intel sistemler) veya işlemci tarafından da desteklenir. Bu büyük veri yolu genişliğini elde etmek için özel RAM'lere ihtiyacınız yok. Önemli olan 1. ve 2. bellek kanallarının (gerektiğinde 3. ve 4. de olabilir) aynı büyüklükte olan ve aynı frekansta çalışan modüllerle doldurulmuş olmasıdır. Tek kanal modundan (Single Channel) farklı olarak çift kanal modunda belleğin veri aktarım oranı teorik olarak iki katına çıkar, zira veri yolu, saat hızı başına 64 Bit değil 128 Bit işlem yapar hale gelir. Uygulamada ise kullandığınız işletim sistemi ve uygulamaya göre çift kanal sayesinde yüzde 5 ila yüzde 20 arasında performans artışı elde edersiniz.
Yukarda da belirttiğimiz gibi bellek modüllerinin büyüklüğünün yanında çalışma frekansları da tutmalı, çünkü diğer türlü yavaş olan modül sınırı çizer ve diğer modülleri yavaş çalışmaya zorlar. Mecburi bir gereksinim olmadığı halde aynı üretici firma tarafından üretilmiş modüller de tercih edilebiliyor.
PC-montajı: RAM eklemek bu kadar kolay
Ne kadar ve hangi tipte RAM kullandığınızı öğrendikten sonra sırada satın almak ve monte etmek var. RAM takıp çıkarmak çok basittir, çünkü ne yeni sürücülere ne de vidalara ihtiyaç duyarsınız.
RAM'ler hala çok ucuz. Özellikle DDR2-800 tipindeki RAM'leri çok ucuza bulabiliyorsunuz. 1 GB'lık modüllerin fiyatı KDV dâhil yaklaşık 30 TL ve kısmen daha da ucuza bulmak mümkün. Bu sebeple bilgisayarınızın daha yükseğe zıplamasını istiyorsanız şu an tam zamanı.
4 GB'tan itibaren Windows 64-Bit
Eğer Windows'un (veya farklı bir işletim sisteminin) 32-Bit'lik bir sürümüne sahipseniz bellek limitiniz var demektir: İster XP ister Vista olsun, 32-Bit'lik işletim sistemlerinin tümü en fazla 2 üzeri 32 (232) veya tam olarak 4 GB RAM adresleyebilir. Bu 4 GB'ın tamamı da adreslenemez, çünkü sistemin diğer bileşenleri de adreslenmek zorundadır. Bunların arasında ekran kartı, diğer girdi/çıktı cihazları ve sistem denetleyicileri vardır. Sistem, RAM için kullanılamayan belli bir alanı bu bileşenlere ayırır. Sonuç: 32-Bit'lik Windows'lar mevcut bellek miktarının sadece 3,25 ila 3,5 GB arasındaki kısmını adresleyebilir. Denetim masasında görüntülenmesine rağmen geri kalan RAM miktarı asla kullanılamaz ve boşta durur.
Fakat 64-Bit Windows bile garanti değildir. Anakartınızın "Memory Remapping" fonksiyonunu da desteklemesi gerekiyor ki, güncel anakartların çoğunda bu destek vardır. Anakartınızın kullanım kılavuzuna danışın ve desteklenen maksimum bellek miktarını öğrenin.
Sisteme takmak
Bir masaüstü bilgisayarında montaj süreci son derece basit ve problemsizdir. Bilgisayarı kapatın ve mutlaka fişini çıkararak elektrikle olan tüm ilişkisini kesin. Sonrasında sol kasa kapağını açın. Artık kasanın içi rahatlıkla görülebilir. Anakartınızın üzerinde bellek slotları arayın. Bunlar genellikle farklı renklerle vurgulanmıştır. Bunun dışında sistemde en az bir bellek slotunun dolu olması gerekir. PCI, AGP veya PCI-Express slotlarının aksine bellek slotlarının iki ucunda da birer mandal vardır. Bu mandallar ile mevcut bellek modüllerini sistemden çıkarabilirsiniz. Yeni bellek modülünüzü boş olan bir slota yerleştirin ve her iki ucunu da bastırarak mandalların oturmasını sağlayın. Mandallar sert bir şekilde oturduğu anda bellek sisteme takılmış demektir.
Sistemin taktığınız RAM'i tanıyıp tanımadığını öğrenmek için ilk açılışta kasanın kapağını rahatlıkla açık bırakabilirsiniz. Eğer her şey yolundaysa Windows sistem özelliklerinde mevcut bellek miktarı, eklediğiniz yeni miktar kadar artar. Eğer yeni modüller çalışmazsa bunun birçok sebebi olabilir. Satın aldığınız RAM'in bozuk olup olmadığını anlamak için bu modülü farklı bir bilgisayarda denemelisiniz. Yanlışlıkla farklı tipte bir modül alıp almadığınızı veya anakartın bellek slotunun bozuk olup olmadığından emin olun. Slotlarda bir problem olup olmadığını anlamak için tüm slotları boşaltın ve her bir slotu tek bir RAM modülü ile sırayla deneyin. Bozuk bir slot varsa RAM'i buna taktığınızda sistem açılmayacaktır. Şurası kesin ki, RAM'ler kuruluma ihtiyaç duymaz. Taktığınızda sistem tarafından otomatikman algılanmazsa bir sorun var demektir.
Notebook'lar: İşte böyle RAM eklersiniz
Notebook'larda RAM ekleme işi biraz daha karmaşıktır, çünkü bileşenlere ulaşmak pek kolay değildir. Yine de bir tornavida ve biraz çeviklik ile bu işin altından kalkabilirsiniz.
Bellek için bir karar vermeden önce burada da notebook'unuzu incelemelisiniz. Aynı şekilde CPU-Z aracı ile notebook-RAM'leri hakkında tüm bilgileri öğrenin. Bu bilgileri bir yere not edin. Kural olarak notebook'larda normal DIMM'ler değil, yapıca daha ufak olan SO-DIMM'ler kullanılır. Bu sebeple satın alırken SO-DIMM RAM seçmeye dikkat edin.
Montaj
Notebook'a RAM takmak için öncelikle kasasını açmanız gerekiyor. Bu iş için tüm üreticileri kapsayan bir standart yok; her kasa farklı şekilde açılır. Çoğu cihazın alt tarafında bir vida ile serbest bırakılabilen bir kapak vardır. Bunun arkasında bir slota takılı olan veya doğrudan anakarta lehimlenmiş bir RAM modülü vardır. Eğer lehimlenme söz konusu ise başka bir boş slot da mevcuttur. Bazı notebook modelleri ise bileşenlere ve slotlara ulaşmak için klavyenin çıkarılmasını gerektirebilir. En iyisi RAM'i değiştirmek veya arttırmak için notebook'unuzun kullanım kılavuzuna başvurun.