Windows XP artık açılmıyor, önemli dokümanlarınız kayboldu veya sabit diskin ulaşılmayan bir yerinde mi bulunuyor? Eğer bu problemlerle karşı karşıyaysanız Microsoft'un ücretsiz kurtarma-CD'si devreye girebilir. Bu CD'yi ücretsiz olarak indirip anında kullanılabilir hale getirebilirsiniz.
Microsoft, Diagnostic and Recovery Toolset (DaRT) ile aslında kurumsal müşterilerine yöneliyor. Yöneticiler bu set ile firma bilgisayarlarını tekrar hızlandırabiliyor. Fakat önyükleme yapabilen bu CD (bootable) kişisel kullanıcılara da yardımcı olabilir; mesela birden hiçbir şeyin çalışmadığı bir anda. Bir Windows Update sonrası veya yeni bir sürücü kurulumundan sonra bilgisayar hiç açılmıyorsa ya da yanlışlıkla önemli dosyaları sildiyseniz bu CD size yardımcı olacaktır. Eğer tüm kurtarma çabaları boşa çıkarsa araç seti ile önemli dosyalarınızı yedekleyebilir ve sistemi yeniden kurabilirsiniz. CHIP Online dosyalarınıza tekrar nasıl ulaşacağınızı gösterecek.
Download: Microsoft Diagnostic and Recovery Toolset
İlk adımlar: Önyükleme CD'sini yakmak
Microsoft, DaRT'ı 30 günlük deneme sürümü olarak indirmeye sunuyor. Fakat CD'ye yazmadan önce birkaç müdahale gerekiyor. Bu sayfada birkaç dakikada nasıl bir Live-CD hazırlanacağını açıklıyoruz.
Öncelikle DaRT'ı indirin. Ek olarak bir ayıklayıcıya ve ISO-imajını CD'ye basabileceğiniz bir programa ihtiyacınız var. Bu iş için 7-Zip ve ImgBurn'ü tavsiye ediyoruz. İki araç da ücretsiz olarak sunuluyor.
İlk işimiz MSDaRT50Eval.msi dosyasını ayıklamak olacak. Eğer 7-Zip'i kurduysanız dosyaya sağ tıklayın ve içerik menüsünden "7-Zip | MSDaRT50Eval\ klasörüne çıkart" girdisini seçin. Sonrasında 7-Zip uygun isme sahip bir klasör oluşturur. Bunun içerisinde yine MSDART.cab isimli bir arşiv dosyası bulunur. Bu CAB arşivinin içindeki "erd50.iso" ISO dosyasını "7-Zip | Burada çıkart" komutu ile aynı dizine çıkarın. Bu ISO-imajı kurtarma-CD'sinin görüntüsüdür.
CD'ye yazmadan önce etkinleştirme yapmanız gerekiyor. Bu iş için "Başlat | cmd" ile komut satırını çağırın ve "cd C:\MSDaRT50Eval" komutu ile uygun dizine geçin (dosya yolunu kendinize göre uyarlamalısınız). Şimdi "Binary.updexp.exe erd50.iso 30" komutunu vererek CD'yi 30 günlük kulanım için etkinleştirin. Microsoft'un DaRT kullanımı için öngördüğü süre bu kadar. Şimdi ISO imajını ImgBurn ile boş bir CD'ye yazabilirsiniz. Bu iş için programda "Write image file to disc" menüsünü seçip imajın yerini gösterin.
Olur da 30 günden sonra kurtarmaya ihtiyaç duyarsanız MSDaRT50Eval.msi dosyası ile bu adıma kadar yaptıklarınızı farklı bir PC'de tekrar edip yeniden 30 günlük bir etkinleştirme yapabilirsiniz. Eğer kendi sisteminiz açılır durumda ise yeniden etkinleştirme işlemini kendi PC'nizde de yapabilirsiniz.
Sisteminizi CD ile açmak için BIOS'taki açılış sırasını uygun şekilde değiştirmeniz gerekiyor. PC açılırken F2'ye basarak BIOS'a girebilirsiniz. Burada "Boot Device Priority" gibi bir menü arayın ve CD/DVD sürücünüzü ilk sıraya yerleştirin. Böylece bilgisayar sabit diskten başlamadan önce önyükleme özelliği olan bir CD'ye bakar. Ayrıca başlangıç sırasında ağ adaptörünü tanıma sürecini iptal edebilirsiniz.
Download: Microsoft Diagnostic and Recovery Toolset
En iyi çözüm: Sistemi tamir etme
Windows düzenli aralıklarla ve belli şartlar altında (örneğin program kurulumu) sistem geri yükleme noktaları oluşturur. Bu geri yükleme noktaları elle de oluşturulabilir. İşletim sistemi hiçbir şekilde açılmıyorsa sistem geri yükleme ilk başvurulacak noktadır. Bu iş için DaRT ile önyükleme yaptıktan sonra karşınıza çıkan ortamda başlat menüsüne girip "System Tools" klasörü içinden "System Restore" aracını açın. Takvim üzerinden sistemin düzgün olarak çalıştığı bir tarihi seçip yanında bu tarihe ait kısa açıklamayı görebilirsiniz. Mesela Windows'un belli bir programı kurmadan önce düzgün çalıştığını hatırlıyorsanız bu duruma uygun geri yükleme noktasını (Restore Point) seçin. Eğer geri yüklemeden sonra durum daha da kritikleşiyorsa bu araç ile yapmış olduğunuz geri yüklemeyi geri alabilirsiniz. Bunun için ikinci adımda ikinci noktayı seçin. "System Restore Wizard" görevini yerine getirdiğinde bilgisayar yeniden başlatılır ve yapılanlar işe yaradıysa Windows düzgün bir şekilde açılır.
Güncelleme kaldırmak, sürücü devre dışı bırakmak
Nadir de olsa Windows-güncelleştirmeleri de bazı zorluklar çıkarabilir. Microsoft dünya çapında milyonlarca bilgisayarı yamalarla beslemek zorunda olduğu için özel yapılandırılmış sistemlerde bazı problemler ortaya çıkabilir. Bu durumda "System Tools" klasöründeki "Hotfix Uninstall" ile güncelleştirmeleri teker teker kaldırabilirsiniz. Kurulum tarihine bakarak sorun çıkaran yamayı daha kolay tanımlayabilirsiniz. Aynı durum donanım sürücüleri için de geçerli. Yeni bir ekran kartı veya yazıcı sürücüsü kurulumundan sonra Windows açılmıyorsa bu durum hata arama sürecini engeller. "Administrative Tools" klasörü içindeki "Services and Drivers" aracı ile kurulu sürücüler (Drivers) hakkında bilgi alabilirsiniz. Girdi üzerine sağ tıklayıp "Properties"i seçin. "Startup type" açılan menüsünde "Disabled" girdisini seçin. Bir sonraki Windows açılışında sürücü etkinleştirilmez ve yolu tıkamaz.
Parola sıfırlamak
Son olarak Windows'un açılmaması için abes bir sebep daha var: Unutkanlık. Windows parolasını hatırlamayan kişi oturum da açamaz. "System Tools" klasöründeki "Locksmith" aracı ile bu problemi çözebilirsiniz. Hesap listesinden (Account) Windows-hesabınızın ismini seçin ve iki kez girmeniz gereken yeni bir parola belirleyin. Bilgisayarı yeniden başlattığınızda Windows öncelikle yeni şifreyi soracak sonrasında ise yeniden bir şifre oluşturmanızı isteyecek. Şimdi sisteminize tekrar ulaşabilirsiniz.
Download: Microsoft Diagnostic and Recovery Toolset
Son çıkış yolu: Verileri kurtarmak
Eğer tüm tamir etme çalışmaları başarısızlıkla sonuçlanırsa Windows'u yeniden kurmaktan başka çare kalmaz. Fakat öncelikle dokümanlar, fotoğraflar ve müzikler gibi kişisel dosyaları yedeklemelisiniz.
USB belleğe yedeklemek
Microsoft'un Live-CD'si işletim sistemi çalışmayan bir bilgisayardan da kurtarma yapmaya elverişlidir. Zira kurtarma ortamının bir dosya yöneticisi var. Masaüstündeki "My Computer" ikonuna çift tıklayın ve kendinizi tanıdık Windows Explorer ortamında bulun. Alışılageldik biçimde dosyalarınıza ulaşın ve bunları örneğin bir USB belleğe veya harici sabit diske kopyalayın. Fakat bu tip harici diskleri sisteminizi CD ile açmadan önce bağlamış olmanız gerek, diğer türlü sistem harici depolama birimini tanımaz.
Verileri CD'ye basmak
USB ortamlarına kopyalamaya alternatif olarak verilerinizi CD veya DVD'ye basabilirsiniz. Yalnız araç setinin içinde bir yazım programı yok. Bu iş için DeepBurner Portable'ı indirin ve ZIP arşivini bir USB belleğe açın. Elbette bu USB belleği de sistemi DaRT CD'si ile açmadan önce yuvasına takın. Windows Explorer üzerinden çift tıklayarak programı çalıştırabilirsiniz. Taşınabilir-sürümler (portable) kuruluma ihtiyaç duymadığı için bu süreç gerçekleşebiliyor. Fakat sisteminizde iki tane optik sürücü olmalı çünkü birinde DaRT CD'si çalışıyor. Eğer bunu dışarı çıkarırsanız sistem kilitlenir.
Kayıp dosyaları geri yüklemek
Diagnostic and Recovery Toolset yanlışlıkla sildiğiniz dosyaları geri getirebilen bir araç da sunuyor. Zira geri dönüşüm kutusundan silinen dosyalar bile fiziksel olarak silinmiş sayılmaz. Windows sadece depolama alanı açmış gibi gözükür. Ancak aynı bölgeye yeni veriler yazıldığı anda eskileri tamamen silinmiş olur. Bu süreç tamamlanana kadar en azından kurtarma denemesi yapılabilir. "System Tools" klasöründeki "File Restore" aracı size bu konuda yardımcı oluyor. Sol tarafta hangi sürücüde arama yapmak istediğinizi belirtin. Aramayı sınırlandırmak için farklı kriterler seçime sunuluyor. "Search" tuşuna bastığınızda kayıp dosyaları arama süreci başlar. Bulunanlar pencerenin sağ tarafından gösterilir ve içerik menüsündeki "Copy to Folder" girdisi ile istenilen yere geri yüklenir.
Download: Microsoft Diagnostic and Recovery Toolset
PC'yi baştan yapılandırma ve sıfırlama
DaRT, onarma ve geri yükleme fonksiyonların yanında bilgisayarı kurma, hatta sıfırdan biçimlendirme imkânı da sunuyor.
Otomatik başlatılanları elemek
" Administrative Tools" klasöründeki "Autoruns" girdisini bulun. Burada Windows açılışı sırasında devreye giren programları görebilirsiniz. Bu listedeki araçların hepsi gerekli değildir çünkü bazen sistem açılış sürecini bile yavaşlattıkları olur. Fakat birçok geliştirici, programlarını o kadar önemli görüyor ki, kullanıcının bunlara sürekli ihtiyaç duyacağını zannediyor. Eğer buna sinir oluyorsanız veya böyle bir programın otomatik başlatılması Windows'un temiz bir şekilde açılmasını engelliyorsa Autoruns ile uygun hamleyi yapabilirsiniz. İçerik menüsünden girdileri silebilirsiniz (Delete). Fakat hangi programı devre dışı bıraktığınızın bilincinde olmalısınız. Yanlış eylemler beklenmedik sonuçlar doğurabilir. Eğer mümkünse silmeden önce internette aynı isimli dosyayı aratın. Böylece girdinin Windows için öneli olup olmadığını öğrenebilirsiniz.
Sabit disk biçimlendirme
Diagnostic and Recovery Toolset'in bir disk bölümlendiricisi de var. Bunu "Administrative Tools" altındaki "Disk Management" bölümünde bulabilirsiniz. Windows XP'deki disk yönetim aracıyla uğraşmış olanlar hemen işe koyulabilir. Bölüm oluşturabilir, silebilir, biçimlendirebilir ve yeni bir sürücü harfi atayabilirsiniz. Ne yazık ki burada da Windows XP disk bölümlendiricisinin dezavantajlarına katlanmalısınız, zira araç disk bölümlerinin boyutları değiştiremiyor. Yine de ham sabit diskleri Windows kurulumu öncesinde yapılandırmak için çok iyi bir araç. Birçok kullanıcı bu grafiksel çözümü XP kurulumundaki metin tabanlı arabirime tercih ediyor.
Sabit diski tamamen temizlemek
Eğer bir bilgisayarı veya sabit diski elinizden çıkarmak yahut satmak istiyorsanız öncelikle tüm veri artıklarını detaylı bir şekilde temizlemelisiniz. Eğer sadece silmeyle yetinirseniz bir sonraki mal sahibi bunları geri getirebilir ve özel/iş hayatınızı kurcalayabilir. "Disk Wipe" aracı ile sabit diski içindeki dosyaları geri getirilemeyecek şekilde temizleyebilirsiniz. Bunu yaparken diskin üzerindeki verilere bir veya dört kez yeniden yazma seçeneğiniz var. Son olanı daha temizdir ama çok uzun sürer. "Volume" altından bölümü seçmeden önce Explorer yardımıyla doğru bölüm olduğundan emin olun. Zira bu ortamda sürücü harfleri normalde Windows'un atadığından daha farklı olabilir. "Start" tuşuna bastığınızda çıkan sorguyu onayladığınızda silme süreci başlar.