Afrika'da giderek büyüyen Maymun Çiçeği (mpox) salgını Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) halk sağlığı açısından acil durum ilan etmesine yol açtı. Öncelikle Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ni etkileyen salgında bu yıl 14.000'in üzerinde vaka görüldü. CDC'ye göre, 2023'ten bu yana Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde yaklaşık 12.600 şüpheli vaka ve 580 ölüm bildirilmiş durumda ve bu sayı önceki yıllara göre keskin bir artış anlamını taşıyor.
DSÖ ilk olarak 23 Temmuz 2022'de Maymun Çiçeğini “uluslararası halk sağlığı acil durumu” ilan etmiş ve bu durum Mayıs 2023'e kadar sürmüştü. Bu tarihten sonra vakalar kontrol altına alınmıştı. Böyle bir tanımlama en son Ocak 2020'de COVID-19 için yapılmıştı. Ama şimdi, aynı uyarı bir kez daha yapıldı.
DSÖ, Mpox'u “uluslararası kaygı uyandıran bir halk sağlığı acil durumu” olarak ilan etti. Bu ilan, koordineli bir uluslararası müdahaleyi harekete geçirebilir. DSÖ ve BM verilerine göre, bugüne kadar 75'ten fazla ülkede 16.000'den fazla vaka rapor edildi ve Haziran sonundan Temmuz başına kadar teyit edilen enfeksiyon sayısı %77 arttı.
Dünya Ekonomik Forumu Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Başkanı Shyam Bishen, “Bu bildirgeyle birlikte ülkelerin bu salgını kontrol altına almak için önemli kaynaklara yatırım yapması gerekecek” diyor ve devam ediyor: “Neyse ki çiçek hastalığı için geliştirilen aşı ve ilaçlar mpox’a karşı da işe yarayabilir. Ancak çok sınırlı bir tedarik söz konusu. Ülkeleri salgını kontrol altına almak için aşıları, tedavileri ve diğer kilit kaynakları paylaşmaya teşvik ederken, bu hastalığa yönelik aşı ve tedavi üretimini hızla arttırmak için özel sektör, hükümetler ve uluslararası kuruluşlar arasında çok paydaşlı bir ortaklığın gerekli olduğuna inanıyoruz.”
Maymun Çiçeği ilk olarak ne zaman keşfedildi?
Virüs 1970 yılında keşfedilmiştir ve güncel vakalar çoğunlukla Afrika'da görüldü. Afrika dışındaki vakalar tarihsel olarak nadir görülmüş ve enfekte gezginler ya da ithal hayvanlarla ilişkilendirilmiştir. Ancak son açıklamalar, virüsün Avrupa’da da görülmeye başlandığını gösteriyor.
Maymun Çiçeği nedir?
Virüsün tanımlanmış iki genetik klade veya grubu vardır: Kongo Havzası klade ve Batı Afrika klade. Kongo Havzası kladının tipik olarak hastalığın daha şiddetli bir versiyonuna neden olduğu ve daha bulaşıcı olduğu düşünülmektedir. Yakın zamanda tespit edilen vakalar Batı Afrika kladında yer almaktadır.
Maymun Çiçeği nasıl yayılır?
Mpox bir zoonoz olarak sınıflandırılır, yani insanlar ve hayvanlar arasında bulaşan bir hastalıktır. Vakalar genellikle sincap türleri, fındık fareleri ve bazı maymun ve sıçan türleri de dahil olmak üzere virüsü taşıyan hayvanların bulunduğu tropikal iklimlerde ve yağmur ormanlarında görülür. Hastalık ısırık, çizik yoluyla bulaşır.
İnsandan insana bulaşma sınırlıdır ve virüs vücut sıvıları veya deri lezyonlarıyla doğrudan temasın yanı sıra kontamine yatak veya giysi gibi eşyalar aracılığıyla lezyon materyalleriyle dolaylı temas yoluyla bulaşır. Solunum damlacıkları yoluyla da yayılabilir, ancak hava yoluyla kolayca seyahat etmez ve aktif döküntüsü olan biriyle doğrudan, uzun süreli temas gerektirir.
Maymun Çiçeği belirtileri nelerdir?
Maymun Çiçeği genellikle ateş, döküntü ve şişmiş lenf düğümleri ile kendini gösterir. Erken evrelerde (1-3 gün) baş ve sırt ağrısı, kas ağrısı ve enerji eksikliği görülür. Enfeksiyona yakalanan kişilerde ayrıca semptomların başlangıcından 1-5 gün sonra genellikle kabarık lekeler şeklinde başlayıp içi sıvı dolu kabarcıklara dönüşen ve sonunda kabuk bağlayıp dökülen bir döküntü gelişir.
Mpox semptomları genellikle tedavi olmaksızın 2-4 hafta içinde geçer. Son zamanlarda ölüm oranı, çoğunlukla küçük çocuklar ve bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler arasında olmak üzere %3-6 arasındadır.
Maymun Çiçeği nasıl teşhis edilir?
Test sonucu pozitif çıkan tüm bireylerde enfeksiyon PCR testi ile doğrulanmıştır. Portekiz'deki bir vakayı doğrulamak için genomik dizileme de kullanılmıştır.
Maymun Çiçeği nasıl tedavi edilir?
Şu anda Maymun Çiçeği virüsünün kendisi için bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak antiviral ilaçlar cidofovir, brincidofovir ve tecovirimat kullanılabilir.
Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar ve ilaçlar, Maymun Çiçeği hastalığına karşı da işe yaramaktadır, ancak COVID-19'da olduğu gibi, aşıların adil dağıtımı ve aşılara erişim küresel çapta önemli bir zorluk olacaktır.