Endonezyalılar, kafalarına göre ülkelerine gelip her istediğini satan ve sonra ülkedeki kaynakları alıp giden tüccarlara karşı geçmişte nasıl bir önlem aldılar bilmiyoruz. Ama bir zamanlar batıdan yola çıkan İngiliz East India Company'nin dünyayı dev savaşlara sürükleyen Batı'nın sömürü düzenini Asya'da tesis ettiğini hatırlarsınız.
Hatta öyle ki, Hindistan'daki kumaş ören işçiler kendilerine rakip olmasın diye bu işçilerin iki elini birden kesen bu şirket, "batı medeniyeti"nin bugünkü devasa zenginliğinin simgelerinden biridir.
Neyse konumuz East India Company değil. Apple, bir süre önce Güney Doğu Asya ülkesi Endonezya ile yaptığı ticaret anlaşmasını yerine getiremediği için artık bu ülkede iPhone 16 satamayacak. Anlaşmaya göre, Apple'ın Endonezya'da satış yapabilmesi için ülkede bazı yatırımlar yapması gerekiyordu. Ancak şirket bu yatırımları söz verdiği miktardan 15 milyon dolar daha az yapınca çoğunluğu yeni iPhone 16'yı almak için sıraya girmeye hazır hayranlardan oluşan 280 milyon nüfuslu zengin Endonezya'da satış yapma hakkını kaybetti.
Endonezya'nın yerel içerik kurallarına göre, orada satılan belirli cihazların en az yüzde 40 "yerel içerik" içermesi gerekiyor. Bu oran, ülkeden temin edilen malzemeler kullanılarak, üretim tesislerine sahip olarak veya yerel işçiler çalıştırılarak sağlanabilir. Apple, Endonezya'da dört geliştirici akademisi kurdu ve bu yılın başlarından itibaren, orada bir üretim tesisi de çalıştırıyor. Ülkede fabrikaları bulunan akıllı telefon üreticileri arasında Samsung ve Xiaomi de yer alıyor.
Dedelerinin yaşadığı sömürü dünyasından derslerini alan devletlerin bugün haklarını korumak için aldıkları önlemler gerçekten çok etkileyici. Anlaşmanın şartlarına göre Apple'ın ülkede 105 milyon dolarlık yatırım yapması gerekirken, sadece 90 milyon dolarda kaldığı anlaşılınca, Endonezya yetkilileri Apple'ın gözünün yaşına bakmamış.