BİLGİ: İletmek neden işe yaramaz?
Kendisini, listenizdeki herkese iletmenizi isteyen ve karşılığında bunun faydasını göreceğinizi veya bir vakfın faydasına olacağını iddia eden bir çok düzmece e-posta görmüşsünüzdür. İddia genellikle yeterince e-posta gönderilirse bir hayra vesile olacağı yönündedir. Bazı mesajlar ise yeterli sayıda göndermediğiniz takdirde, ebedî bir lanete tutulacağınızı veya en azından işlerin sizin için kötü gideceğini iddia etmektedir.
İşin aslı ise farklı: Bir e-postanın internette ne kadar gezindiğini bilebilecek veya iletildiği sayıyı hesaplayacak bir kimse yok. Bunun yapılabilmesi için bir yazılımın her bir e-postayı incelemesinin yanında, her bir e-postanın izlediği yolu da takip etmesi gerekir. Bu iş için harcanacak teknoloji yalnızca çok karmaşık olmakla kalmaz, aynı zamanda ölü bir yatırımdır.
KENDİNİZİ KORUMANIZ İÇİN BEŞ ADIM
1- Göndereni belli olmayan iddialara şüphe ile yaklaşın. Zincir mektuplar genellikle gönderen ismi taşımaz. Dolayısıyla doğruluklarının kanıtlanması imkânsızdır. Diğer taraftan ciddi uyarılar her zaman gönderici kimliğini tam anlamıyla içerir ve hatta güvenli şekilde şifrelenmiş olur. Eğer içerik, şüphe uyandırıcı ama gönderen belliyse kendisine yazarak durumu açıklamasını isteyin.
2- Hızla zengin olma teklifleri işe yaramaz. Bu tarz teklifleri, gönül rahatlığı ile çöpe göndermekten çekinmeyin. Ayrıca pazarlamacılar da, sıkça e-posta yöntemlerini kullanmakta. Bu konuda da dikkatli olmanızı ve tanımadığınız kişilerle temas kurmamanızı öneririz.
3- Tanımadığınız kişilerden gelen ekli e-postaları açmayın. Bu önemli bir konu. Kullanıcıları uyarmak adı altında gönderilmiş e-postaların, çabukça bilgisayara bulaştığı ve kullanıcı bu sözde uyarı postasını iletirken bilgisayarı kullanılmaz hâle getirdiği biliniyor. Özellikle de Outlook veya Outlook Express kullanıyorsanız e-posta programınızın güvenlik yamalarının durumundan emin olun.
4- Kredi kartı bilgilerinizi güvenmediğiniz yerlere internetten göndermeyin. Ayrıca e-posta ile kart bilgilerinizi, kimliğinizi veya kişisel bilgileri güncellemenizi isteyen sitelere cevap vermeyin. Citibank, e-Bay veya Amazon'dan gelmiş gibi görünen bir çok olta saldırısı söz konusu; fakat markalar değişiklik gösterebilir.
5- İnternetten söylentinin doğruluğunu denetleyin. Kanserli bir çocuğun feryadını herkese duyurmaya çalışmadan önce, durumun gerçekliği denetlemeye çalışın. Daha farklı uyarılar için ise (güvenlik uyarıları veya sahtekârlıklarla ilgili olanlar) internet üzeride yapacağınız küçük bir arama bunların gerçek olup olmadığını ortaya çıkartabilir. Aşağıda bu tür durumlarda başvurabileceğiniz bir kaç güvenli site bulunuyor.
http://www.snopes.com
http://hoaxbusters.ciac.org
http://www.scambusters.org
http://vmyths.co
Hakkı Alkan
[email protected]
8- Duygu sömürüsü
İnsanların duygularıyla uğraşarak, onları belirli bir hareketi yapmak zorunda bırakan sahte e-postalar da almanız mümkün. Zaten hangimiz "bir hayat kurtarabilirsiniz" şeklinde başlayan bir e-postayı sonuna kadar okumayı reddedebiliriz ki? Eğer bu e-postayı iletirseniz belki de bir hayat kurtulur veya küçük bir kanser hastası çocuğun Guiness Rekorlar Kitabı'na girebilecek kadar iyi dilek e-postası almasını sağlayabilirsiniz.B u e-postalardaki isim ve hastaneler değişip durur fakat emin olduğumuz tek şey Guiness'deki görevlilerin bu tür sayma işlerini uzun süre önce bıraktığıdır. Kanmayın!
9- Büyükleri dize getirin
Pek az şey büyük şirketleri kendi oyunlarında yenmekten daha fazla tatminkârdır. Eğer bir Coca-Cola müptelâsı değilseniz, kola ile ilgili e-posta uyarılarını iletmekten çekinmeyebilirsiniz.B u uyarılar belirli tarihlerde üretilmiş olan kolaları tüketmemenizi öneren uyarılardan tutun da, kola kabına bırakılan bir dişin bir kaç günde nasıl yok olduğunu kanıtlayan sözde bilimsel deneylere kadar uzanan bir çeşitlilik gösterebilir. Başka bir olay da, büyük markaların bazı uygulamalarını bire bin katarak anlatarak neden hâlâ bir toplumsal infial gerçekleşmediğini sorgulatmayı deneyen mektuplardır. Harcadığınız zamana yazık.
10- Aman oltaya gelmeyin
İnternet üzerinden gerçekleşen kredi kartı sahtekârlıkları şüphesiz ki tırmanışta; fakat kadrolu internet alışverişçileri için bilinen bir gerçek var ki, o da güvenli bir bağlantı üzerinden verilen kredi kartı bilgilerinin bir lokantada garsona verilen karttan daha güvende olduğudur. Nihayetinde garsonun kredi kartı numaranızı ezberleyip, daha sonra onu kullanarak sipariş vermesini engelleyen ne olabilir ki? Durum ne olursa olsun, gizli kalması gereken bilgilerin internet üzerinden aktarılması sırasında güvenlik her zaman önemlidir; özellikle de oltalar av için sallanmış durumdayken.
Olta saldırıları genellikle size bir banka veya resmî kurumdan geliyor gibi görünerek, bilgilerinizi güncellemenizi isteyen e-postalardır. Bu şekilde dolandırıcılar şifre, kullanıcı adları gibi önemli verileri çalar ve sizin de banka hesaplarınız veya kredi kartı bilgileriniz tehlikeye girer.B u tür e-postalar ve yönlendireceği adresler, o kadar gerçekçidir ki, bir çok kişi bu tuzağa düşmektedir.
Tahminen bu saldırı, alabileceğiniz en tehlikeli düzmece içerikli e-postadır. Bu tür e-postalardaki bağlara asla tıklamayın ve ilgili siteye, adresini kendi elinizle yazarak girin. Sitenin güvenli olup olmadığına bakın ve bu tür denetimleri internet üzerinden siparişler verirken her zaman yapın.
2- Şans meselesi
Bir başka gereksiz e-posta biçimi de, size iyi şans dileklerini ileterek bu e-postayı listenizdeki bir çok kişiye iletmenizi rica eden e-postalardır.Bazı biçimleri size gönderdiğiniz kişi sayısına oranla ne kadar daha fazla şans getireceğini ve bu zinciri kırdığınız takdirde başınıza ne gibi şanssızlıklar gelebileceğinden dem vurulur.Eğer bunlardan birisini alırsanız, her aklı başında insanın yapacağı şeyi yapın.B u e-postayı silin.B u düşünceli davranışı gerçekleştirdiğiniz takdirde, arkadaşlarınız kendilerini şanslı hissedecektir.
3- Aman dikkat!
Virüs uyarı e-postaları da, bir başka tür sahte e-postalardandır ve genellikle daha fazla dikkat çeker.B u e-postalar size yardımcı olmak ve bilgisayarınızı kurtarmanızı isteyen iyilikseverler tarafından gönderilmiş gibi gözükür.Tabi aslında bu uyarılar en azından bir virüs kadar zararlı olabilir. B u sahte alarm e-postalarının ilk uyarıları, konuları fazla iyi niyetli görünen hiç bir e-postayı açmamanız ve indirmemeniz yönünde oluyor ("Bir zincir mektubun anatomisi" başlıklı kutuya bakın).İlk olarak 1996'da başlayan bu akım, on yıl sonrasında da halen etkin.B u sahte uyarıların bir türevi sisteminize kendi kendinizin hasar vermesine bile sebep olabiliyor (sonraki maddeye bakın).
4- Uzman olmayanlara bildiri
körü körüne izleyerek, bilgisayarına zarar veren kişi sayısını öğrenmek sizi oldukça şaşırtabilir.B u tür bir e-posta ve bir takım türevleri, bilgisayarınızdaki bir virüs dosyası olduğu iddia edilen jdbgmgr.exe dosyasını bulup silmenizi söyler.B u e-posta ayrıca bu virüs dosyasının McAfee veya Norton gibi tarayıcıların gözünden kaçtığını ve bilgisayarınıza hasar vereceği tarihe kadar sessiz kalacağını belirtir. Bir çok kişi dosyayı arar ve bilgisayarında bu dosyayı kendi sabit disklerinde bulunca dehşete düşerler.B ilmedikleri şey ise jdbgmgr.exe'nin bilgisayara zarar veremeyecek bir program olduğudur.B u yazılımın adı Java Debugger Manager'dır ve Windows'un gereksinim duyduğu bir bileşenidir. B u dosyayı silerseniz Java kullanan sayfalar düzgün görüntülenemeyebilir. Böylesine tehlikeli bir virüsten kurtulmak adına önemsiz bir yan etki!
5- Para kazanabilirsiniz
Kim paranın çekiciliğine direnebilir ki? Çabuk para kazanma içerikli e-postaların gördüğü rağbeti düşününce pek fazla İnternet kullanıcısının da direnebildiğini sanmıyoruz.B u tür dosyalarda, Bill Gates'in bize kişisel olarak bir e-posta gönderdiğini ve anlaşma sonucunda bize para ödemek istediğini görüyoruz. Mektup "Merhaba, Ben Bill Gates" diye başlayıp Microsoft'ta geliştirilen son e-posta izleme yazılımından dem vurmaları olası... Devamında ise sistemin çalışması için e-postayı nasıl ileteceğinizi anlatan bir metinden başka bir şeyi bulmayacaksınız.B u tür e-postalar daha farklı firmalardan (AOL, Walt Disney, Victoria's Secret vb.) geliyormuş gibi de görünebilir; fakat tamamen gerçek dışıdır.
6- Afrika’dan gelenler
Dünya çapında polis örgütlerinin de dikkatini çekmiş ve ciddi anlamda tehlikeli olan bir tezgâh söz konusu. Evet, kötü bir şöhrete sahip olan Nijerya dümeni.Çalışma şekli basit. Nijerya Hükümeti'nde çalışanından (veya bazen bir varisten) acil ve gizli bir mesaj alırsınız ve bu kişiler hesabınıza milyonlar yatırıp kendi ülkesindeki bürokratik işlemlerden sıyrılmak istediklerini söyler.Tek ihtiyaçları olan şey ise adınız ve banka hesap numaranızdır.P eki size ne kalacaktır? Bill Gates'in yıllık kazancına güleceğiniz kadar nakit.Böyle bir teklif içeren bir e-posta aldığınızda anında silin. Bir çok kişi aynı zamanda 419 Sahtekârlığı olarak bilinen bu tehlikeli işlemde biriktirdikleri paraları da kaybetmişlerdir.(419, Nijerya'daki bu suçun kod adıdır).
7- Tıbbi yardımlar
Birinci şahıslardan gelen uyarılar, özellikle de bir doktor üslubuyla hassas olduğunuz noktaları rahatsız ediyorsa, genellikle daha etkileyicidir.Ör neğin bir sağlık seminerine gidip, oradan size deodorantların kanser yaptığına dair bilgiler veren bir bayandan e-posta alabilirsiniz.B u doğru değil. Ayrıca bir iğnenin batması sonucu AIDS olan birisi mevcut değil.K imse umumî tuvaletteki örümcekten veya bir lokanta zincirindeki zehirli sudan dolayı ölmedi. Bunlardan herhangi birisi sizi kara kara düşünmeye sevk edebilir; fakat bunlar doğru değildir.
İlk önce zincir mektup vardı.Daha sonrasında zincir mektubun mucitleri interneti keşfetti. Ve karanlık çöktü...
Varlığın kitabını, yeni baştan yazmak gibi bir niyetimiz yok.Yalnızca e- olmayan postadan e-postaya sıçrayan ve bütün interneti ele geçiren zincir e-postaların nasıl başladığından bahsediyoruz.B u e-postalar artık bir çok kılıf ve şekilde bilgisayarlarımıza geliyor. İnternette sık görülen ve gelen kutularımızı dolduran söylenti e-postalarının küçük bir listesine göz atmanızı öneriyoruz.Belki bir çoğuyla karşılaşmışsınızdır. Asıl soru: Bunlara karşı hazırlıklı mısınız?
1- Şaka değil
Bir zincir mektubun en basit biçimi, bilinen bir espri veya mesajın kişiden kişiye geçmesidir.P eki kolayca görmezden gele-bileceğiniz bir şey için böylesine bir gerginlik neden? Sorun şu ki, bu zincir mektuplar, siz onları görmezden gelseniz dahi, sorun yaratmaya devam eder. Yalnızca bir bilgisayarı kullanan tek bir kullanıcı bu e-postaları alsaydı, sorun o kadar büyük olmazdı; fakat ne yazık ki belki de her birimiz her gün, bir kaç tane bu şekilde isteğimiz dışında gönderilen e-postalardan alıyoruz. B u da bir e-postada yaşanan kayıpların katlanarak artmasına sebep oluyor.
Gereksiz e-postaların en kötü tarafı, katlanarak çoğalması.Şöyle düşünelim: Bir gereksiz e-postanın alıcısı, onu 10 kişiye göndermiş olsun.Alıcıların her defasında aynı e-postayı, 10'ar kişiye gönderdiğini düşünürsek, altıncı turda bu sayı, e-posta sunucularında biriken bir milyon gereksiz e-postayı temsil edecektir. Bu kadar mesaj trafiğini kaldıramayan altyapının sonuçları ise, kullanıcılara sunucuların yavaşlaması ya da çökmesi olarak yansıyacaktır.