Web tasarım rehberi - İçindekiler
World Wide Web (Dünya Çapındaki Ağ / WWW) ilk doğduğunda en basit sayfaları yaratmak için bile webmaster'ın HTML denilen web işaretleme dilini bilmesi gerekiyordu. O günden bugüne web geliştirme yazılımları olağan üstü bir şekilde gelişti ve Adobe Dreamweaver, Microsoft Expression Web (eski adıyla Front- Page) gibi yazılımlar tek satır kodlama yapmadan web sayfaları tasarlayıp oluşturmayı mümkün hâle getirdiler.
Bu tür editörler, web sayfalarının inşa edilmesi için grafiksel bir kullanıcı arabirimi sunarak ve webmaster tarafından yapılması gereken HTML kodlama işini azaltarak bir web sitesi oluşturmayı ve web sitesinin bakımını yapmayı son derece kolaylaştırdılar. Tüm bu gelişmelere rağmen, bir web sitesi birkaç statik sayfayı aşıp da gelişme kaydettiğinde bu gelişmiş editörler bile bu durumu kaldıramamaya başlar. Site haritası gibi basit bir sayfayı güncellemek bile webmaster'lar için zaman alıcı ve sıkıcı bir iş hâline gelir. Kırık linkleri takip etmek, menü sistemini çalışır kılmak gibi rutin görevleri ve forum eklemek gibi daha gelişmiş işleri yerine getirmekse webmaster'ın oldukça fazla zamanını alacaktır.
Ayrıca her yeni içeriğin sitenin geri kalan kısmıyla tasarım bakımından uyumunu sağlamak ve ziyaretçilere bir arama seçeneği sunmak gibi daha gelişmiş sorunlardan da bahsetmek mümkündür. Bu gibi sorunları çözmek için büyük web sitesi yayıncıları "içerik yönetim sistemi" (content management system / CMS) adı verilen özel yazılımlara yönelmiştir. CMS uygulamaları sitenin içerik yönetimini otomatikleştirmekle kalmaz, teknik bilgi birikimi olmayan yazarların da sistemdeki özel bir kullanıcı arabirimi yardımıyla siteye zahmetsizce içerik ekleyebilmelerine olanak tanır. Bu tür arabirimler HTML kodlama gibi teknik bilgiler gerektirmediği için yazıyı hazırlama ve aşamalarını da son derece kolaylaştırırlar
Dinamik web sayfaları
Sitenize bir CMS kurarsanız site yönetimiyle ilgili hemen hemen tüm sorunlardan kurtulmuş olursunuz. Site haritası ve site içi arama gibi özellikler özel bir programlamaya gerek kalmadan otomatik olarak güncellenirler. Forum, alışveriş sepeti, resim galerisi gibi özellikler de ya kullandığınız CMS'le bütünleşik olarak gelirler ya da eklenti olarak kurulabilirler. Tüm bu özellikler, geleneksel web sitesi geliştirme işine kıyasla harcamanız gereken vakit ve eforu azaltır.
Üstelik karşılaşacağınız hatalar (bug) ve güvenlik riskleri de azalacaktır. CMS tabanlı bir sitenin görünümü şablonlarla (template) sağlanabilir, hatta bazı CMS'lerde sitenin her sayfasına ya da bölümüne ayrı şablonlar atanabilir. Örneğin teknik bir bilgi birikimi olmayan yazarlardan biri CMS'e bir makale girdikten sonra bu makale CMS'te önceden tanımlanmış şablon içinde yayınlanır, böylece sitenin genel tasarımı korunmuş olur. Bu da web tasarımcılar için ciddi bir kolaylık demektir. Büyük işletmelerde CMS'lerin kullanımı 1990'larda yaygınlaşmıştır.
Fakat CMS'lerin kurulum ve işletme maliyeti yüzlerce ve hatta binlerce doları bulduğu için küçük işletmelerin ve bireysel kullanıcıların CMS'leri kullanabilmesi bir hayal olarak kalmıştır. Maliyet bir sorun olmaktan çıksa bile bu CMS'ler binlerce makaleyi ve yüzlerce kullanıcı kontrol etmek için çok komplike arabirimlere sahipti. Bu nedenle çok basit bakım ve yönetim işleri için bile CMS uygulamasını yakından tanıyan bir uzmanın istihdam edilmesi gerekiyordu. İşte bu noktada Joomla! son kullanıcıların kaderini değiştirdi. Joomla! sadece ücretsiz olmakla kalmayıp, aynı zamanda tüm CMS'ler arasında kullanımı en kolay arabirimlerden birine sahiptir. Hiç teknik bilgi birikimine sahip olmasa bile hemen hemen herkes 30 dakika içinde Joomla!'yı indirip yükleyebilir ve çalışır bir web sitesine sahip olabilir.
Dinamik web sayfaları
HTML diliyle kodlanmış ve herhangi bir içerik yönetim sistemiyle yönetilmeyen web sayfalarına "statik sayfa" denir. Statik sayfalarda web sayfasının içeriği ve tasarımı (sunumu) bir aradadır. CMS'lerse "dinamik sayfa"lar oluşturur. Dinamik web sayfalarında içerik ve tasarım birbirinden ayrıdır. İçerik kısımları genellikle bir veritabanında saklanır ve içerik yönetim sistemi, veritabanından bu bilgileri çekerek tasarım şablonuyla birleştirir ve nihai sayfayı oluşturur. Böylece bir web sayfasını oluşturma görevleri kişiler arasında dağıtılabilir. Örnek bir kişi sitenin tasarımını (şablonunu) hazırladıktan sonra başka bir kişiye de siteye içerik girme görevi verilebilir. Oysa statik sitelerde genellikle siteyi tasarlayan kişi içeriği de sayfalara oturtmak zorundadır. Bu da bir miktar teknik bilgi birikimi gerektirir.
Herkes için Joomla!
Peki neden herkes Joomla! kullanmıyor? Bunun en önemli sebebi bizce kişilerin alışkanlıklarını değiştirmeye yanaşmaması. İnsanlar bir şeyi yapmaya alıştıktan sonra bu yöntem ne kadar antika olursa olsun işi yapma yöntemlerini değiştirmekten çekinirler. HTML dilini ve gelişmiş web uygulamaları geliştirmeyi öğrenmek yıllar alır.
Zor kazanılmış bu becerileri tamamen otomatik bir çözümle değiştirmek çoğu kişi için kabul edilemez bir durumdur. CMS çözümlerine geçmeyi yavaşlatan bir diğer faktör de salt HTML formatında mevcut yüzlerce web sayfasının CMS uyumlu hâle dönüştürülmesi gerekliliğidir. Orta büyüklükte bir site için bile içeriğin taşınması sancılı bir süreçtir. Ancak şüphe yok ki bir CMS'e geçmek için harcayacağınız bir miktar zaman, ileride CMS'i kullanarak çok fazla zaman kazanmanıza yol açacaktır.
Bir CMS'e geçmemenin günümüzde kabul görmeyen sebeplerinden biri de barındırma (hosting) sağlayıcıların PHP ve MySQL dilleriyle programlanan dinamik içerikleri desteklememesiydi. Beş yıl önce bu seçenekleri sunan çok fazla hosting sağlayıcı yoktu ve olanlar da pahalıydı, ama günümüzde yıllık 10 liradan başlayan fiyatlarda Joomla!'yı çalıştırabilecek bir hosting paketi bulmanız mümkün.
Özgür yazılım nedir?
"Özgür yazılım", hiçbir kısıtlama olmadan kullanılabilen, incelenebilen ve değiştirilebilen yazılımdır. Özgür yazılım, hiç değiştirilmeden veya kaynak kodları değiştirilerek kopyalanabilir ve dağıtılabilir. Özgür yazılımlar çoğu durumda ücretsizdir. Özgür yazılım hareketi 1983'te Richard Stallman tarafından başlatılmış ve 1985'te Özgür Yazılım Vakfı'nın (Free Software Foundation) kurulmasıyla güç kazanmıştır.
Bir yazılımın "açık kaynak" olmasıysa özgür yazılıma benzer bir şekilde yazılımın kaynak kodlarının özgür bir şekilde incelenebilmesi ve değiştirilmesi demektir. Açık kaynak yazılımlar kodlarının açık olması sayesinde birçok kişi tarafından aynı anda geliştirilebilirler. Joomla! bir özgür yazılımdır ve açık kaynaktır. Yani Joomla!'nın kaynak kodlarını özgürce inceleyebilir ve dilerseniz kişisel isteklerinize göre değiştirebilir, değiştirdiğiniz kodları özgürce dağıtabilirsiniz. Ayrıca Joomla! ücretsizdir ve herkes tarafından özgürce indirilip kullanılabilir.