Tarih öncesi insanların nasıl yaşadıkları hakkındaki ayrıntıları bilmek, özellikle de alışılmadık yerlerde bulunan kalıntıları ve gizemli koşullar altında gerçekleşen ölümler söz konusu olduğunda oldukça zor. 20. yüzyılın başlarında Kuzey Danimarka’daki bir turba bataklığından elde edilen kısmi bir iskelet olan “Vittrup Adamı” da bu gizemli durumlara örnek olarak verilebilir.
Bu gizemli ve talihsiz adamın kimliği ve geçmişi bir sır olarak kaldı, ancak bataklığa gömülmeden önce şiddet içeren bir sonla karşılaştığı belliydi. Ancak, gelişmiş genetik analizlerin yardımıyla araştırmacılar artık bu adamın geçmişiyle ilgili yeni ayrıntıları ortaya çıkardı.
Vittrup Adamı'na ne oldu?
Bildiğimiz kadarıyla, bilinmeyen bir adam yaklaşık 5.200 yıl önce öldürülmesine ve cesedinin şu anda Danimarka’nın Vittrup kentinde bir bataklığa bırakılmasına neden olan bir durumda kaldı. Adamın kalıntıları ilk kez 1915’te bulundu ve bulunan kalıntılar sağ aşık kemiği, sol alt kaval kemiği, çene kemiği ve kafatasının bazı kısımlarından oluşuyordu. İlginç bir şekilde, adamın cesedinin yanında ahşap bir sopa da bulundu.
Daha önceki analizler, Vittrup Adamı’nın kafasına muhtemelen yaklaşık 8 kez vurulduktan sonra öldüğü sonucuna vardı ve bu da ölümünün, MÖ 3.100 ila MÖ 3.300 yıllarına kadar uzanan bir cinayet gizemi haline gelmesine sebep oldu.
Avrupa genelindeki bataklıklarda buna benzer düzinelerce başka Neolitik insan kalıntısı bulundu. Bu “bataklık cesetleri”, yüzyıllar boyunca çevresel etmenlerden göreceli olarak korunmalarına sebep olan koşullar nedeniyle genellikle oldukça iyi korunmuş bir şekilde bulunuyordu.
Arkeologlar bu insanların bir kurban töreninin parçası olarak öldürülmüş olabileceğini düşünüyor. Kemikler, çoğu durumda, kişiyi bir şekilde önemli olarak işaretleyebilecek malformasyonlar olduğunu gösteriyor. Ancak Vittrup Adamı’nın durumu, ölümünün aşırı şiddetli olması nedeniyle diğer örneklerden biraz farklı görünüyor.
Bölgede yaşayanlara hiç benzemiyor
Vittrup Adamı’nın kalıntılarının DNA analizi, onun kim olduğuna ışık tutmasına yardımcı oldu, ancak hayatının ayrıntıları hala belirsizliğini koruyor. Öncelikle, onun genetik imzası o bölgede bulunan diğer kalıntılardan farklıydı. Bunun üzerine Dr. Anders Fischer, Karl-Goran Sjögren ve meslektaşları konuyu daha yakından incelemeye karar verdiler.
Bilim insanları, stronsiyum, karbon ve oksijen izotoplarının izlerini içeren diş minesinin analizi yoluyla Vittrup Adamı’nın İskandinav Yarımadası kıyılarında büyüdüğü sonucuna varabildiler. Ekip, bunu doğrulayan bir şekilde, onun DNA’sı ile Norveç ve İsveç’teki Mezolitik insanlar arasında yakın bir eşleşme buldu.
Dişlerinin ve kemiklerinin izotop ve protein analizleri, yaşlandıkça diyetinin kıyı gıdalarından (deniz memelileri ve balık) çiftlik gıdalarına (koyun veya keçi, tahıl ve süt ürünleri) doğru değiştiğini göstermesinden dolayı Vittrup Adamı’nın, genç yetişkinliğinin bir noktasında muhtemelen bir çiftçi olduğu tahmin ediliyor.
Görünüşe göre daha önce gizemli olan bu adam da aslında kuzeydeki bir toplayıcı topluluğunun parçasıydı, ancak daha sonra Danimarka’daki bir çiftçi topluluğuna taşınmıştı. Bu, Danimarka’ya yönelik daha geniş bir göçün bir parçası olarak doğal olarak gerçekleşmiş olabilir ya da ekibin araştırmasında öne sürdüğü gibi, yerel topluma entegre olmuş bir tüccar ya da esir olabilir.
Danimarka’ya nasıl geldiğine dair ayrıntılar bilinmiyor olsa da, bu yeni analiz, o dönemde Avrupa’da yaşayan Mezolitik ve Neolitik toplumlar arasında daha detaylı ve karmaşık düzeyde bir alışverişin olduğunu gösteriyor.
Yazarların bir açıklamada belirttiği üzere, “Bildiğimiz kadarıyla, ilk kez bir araştırma, Kuzey Avrupalı bir kişinin yaşam öyküsünü bu kadar yüksek düzeyde ayrıntıyla ve bu kadar uzun bir zaman aralığında haritalayabiliyor.”
Çalışma PLOS ONE üzerinde yayınlandı.