Evcil hayvanlar insanın en iyi arkadaşları... Siz COVID-19 dahil en kötü hastalıklarla boğuşsanız bile, buna umursamadan hep yanınızda dururlar. Ancak küresel salgın boyunca yapılan araştırmalar, evcil hayvanların ve diğer hayvanların Koronavirüs'ü kapabileceğini gösteriyor. ABD Tarım Bakanlığı'nın söylediğine göre evcil hayvanlar ve vahşi hayvanlar da dahil olmak üzere, şimdiye dek 15'ten fazla hayvan türünde COVID-19 tespit edildi. Peki köpeğiniz veya kediniz de COVID-19 aşısı olabilecek mi?
Basitçe söylemek gerekirse, evcil hayvanların Koronavirüs'ten ciddi şekilde hastalanması ve ayrıca COVID-19'u insanlara geçirmesi şimdilik pek olası gözükmüyor. ABD Gıda ve İlaç İdaresi ve ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, hayvanların COVID-19'u insanlara bulaştırma riski çok düşük. Ve evcil hayvanlar da hayvanat bahçelerinde yaşamıyorlar.
Hayvanat bahçelerinde bulunan birçok hayvana veteriner ilaç şirketi Zoetis'ten deneysel bir COVID-19 aşısı uygulandı. Bunun amacı, nesli tükenmekte olan hayvanların korunması veya her gün yüzlerce meraklı insanı karşılamalarıydı. Ayrıca virüsün bazı hayvanları diğerlerinden daha fazla hasta etme olasılığı da bulunuyor.
Illinois Urbana-Champaign Üniversitesi Veteriner Klinik Tıp Bölümü'nde yardımcı doçent olan Dr. Will Sander, Kasım ayı ortasında The New York Times ile yaptığı görüşmede "Köpekler ve kediler için bir aşının pek olası olmadığını düşünüyorum" dedi ve devam etti: "Evcil hayvanlarda hastalık yayılma ve hastalık riski o kadar düşük ki herhangi bir aşı vermeye değmez."
Ama bu fikir biraz tartışmalı gibi görünüyor. 2020'nin sonunda Danimarka hükümeti, hayvanların vizon çiftçilerinden COVID-19'u kapıp insanlara geri ilettiğinin ortaya çıkması üzerine milyonlarca vizonun öldürülmesine karar vermişti. CDC'ye göre, COVID-19'un vizondan insana yayılması olgusu Danimarka, Hollanda, Polonya ve potansiyel olarak ABD'de bildirildi. ABD Kürk Komisyonu'nun belirttiğine göre, ABD'de 23 eyalette 275'ten fazla vizon çiftliği bulunuyor. Bu tür çiftliklerde hayvanlar, giyim, kozmetik ve diğer malzemelerde kullanılmak üzere postları ve diğer vücut parçaları için yetiştiriliyor.
The New York Times, başta Zoetis olmak üzere hayvan aşı üreticilerinin minkler için aşılar üzerinde çalışmaya başladığını söylüyor. 2020'de köpekler ve kediler için de bir aşı üzerinde çalışmaya başlayan ilaç şirketi, Ocak ayında odağını vizonlara kaydırdığını ve "aşıları diğer türlerde deneysel kullanım için uyarlamanın alışılmadık bir durum olmadığını" söyledi. Temmuz ayında Zoetis, 27 eyalette hayvanat bahçeleri, konservatuarlar ve kutsal alanlara 11.000'den fazla deneysel COVID-19 aşısı dozu uygulandığını söyledi.
USDA şu anda yalnızca vizonlar için hayvansal COVID-19 aşılarının başvurularını kabul ediyor; diğer hayvanlar (hayvanat bahçesinde yaşayan hayvanları gibi) yalnızca vaka bazında, USDA ve eyalet veteriner onayı ile aşılanabiliyor. Wisconsin Public Radio, Temmuz 2021'de eyaletin Tarım, Ticaret ve Tüketiciyi Koruma Bakanlığı'nın Zoetis'in vizon aşısını Mayıs ayında onayladığını bildirdi. Wisconsin, ABD'deki en fazla vizon kürkü üreten yer olarak öne çıkıyor.
Evcil hayvanlara COVID-19 bulaşması oldukça nadir görülen bir durum. FDA, dünya çapında "çok az sayıda" evcil hayvanın COVID-19 için pozitif test verdiğini bildiriyor. Bunların daha da küçük bir kısmı COVID-19'dan gerçekten etkileniyor.
CDC'nin söylediğine göre bir köpek veya kedi hastalandığında ateş, öksürük, nefes almada zorluk, hapşırma, burun akıntısı, ishal ve kusma dahil olmak üzere insan benzeri COVID-19 semptomları ortaya çıkabiliyor. CDC, COVID-19'a neden olan Koronavirüs yakın temas sırasında evcil hayvanlara yayıldığından, COVID-19 hastasıysanız evcil hayvanınızı öpmekten, sevmekten, sarılmaktan veya aynı yatakta uyumaktan kaçınmanızı tavsiye ediyor. Evinizde COVID-19 testi pozitif çıkan birini mümkünse evcil hayvan dahil herkesten izole etmeye çalışmanız öneriliyor.
Evcil hayvanınız bir COVID-19 aşısı olamasa da, kendi aşılarınızı (bir takviye dozu dahil) takip etmek, evcil hayvanlar da dahil olmak üzere evinizdeki herkesin korunmasına yardımcı olucaktır.
CDC, evde köpeğinize veya kedinize maske takmayın diyor. Ayrıca, el dezenfektanı ve diğer temizleyiciler de dahil olmak üzere "evcil hayvanınızı kimyasal dezenfektanlar, alkol, hidrojen peroksit veya diğer ürünlerle silmeyin veya yıkamayın" uyarısı da yapılıyor. Şu anda COVID-19'a neden olan virüsün bir evcil hayvanın kürkünden yayılabileceğine dair bir kanıt bulunmuyor.
Evcil hayvanınızın COVID-19 olduğunu düşünüyorsanız veya herhangi bir nedenle hastaysa, veterinerinizi arayın (ancak kendiniz COVID-19 hastasıysanız, kendiniz bir veteriner hekime gitmeyin). CDC'nin söylediğine göre, hayvanın COVID-19'lu bir kişiyle doğrudan teması varsa, evcil hayvanlar için test yapılması önerilebilir. Ancak ajansın söylediğine göre veteriner hekimler "hayvanlarda diğer, daha yaygın hastalık nedenlerini dikkate almaya teşvik edilmeli ve hayvanları SARS-CoV-2 için test edip etmemeye karar verirken klinik yargılar kullanılmalı".
Kısacası şu an için evinizdeki bir kedi ya a köpek için uygulanacak bir COVID-19 aşısı bulunmuyor. Yakın gelecekte de böyle bir aşının çıkması için yeşil ışık görünmüyor. Neyse ki bu hayvanların COVID-19'a yakalanma ihtimali oldukça düşük; yakalansalar bile onlar için fazla ölümcül bir tehlike söz konusu değil.