İlk bilgisayar hangisiydi? İlk bilgisayarı kim yaptı? Cevaplaması kolay sorular gibi görünse de, cevaplar aslında o kadar basit değil. İlk bilgisayarı kimin icat ettiği, "bilgisayar" sözcüğünün nasıl tanımlandığına göre değişiyor. Sözlük yayıncıları arasında bile bilgisayar sözcüğü üzerinde bir anlaşma olduğu söylenemez. Oxford İngilizce sözlüğüne göre bilgisayar, kısaca "verileri depolayan ve işleyen elektronik bir cihaz" iken Merriam-Webster'a göre "verileri depolayan, geri getiren ve işleyen, genellikle elektronik, programlanabilir cihaz".
Buradaki önemli fark, Merriam-Webster'in bilgisayar için "elektronik" olma şartını getirmemiş olması. Birçok uzman, bilgisayarların analog ve diijtal bilgisayarlar olarak ikiye ayrılabileceğini kabul ediyor. Analog bilgisayarlar ise elektrik kaynağına ihtiyaç duymayabiliyor.
Kısacası ilk bilgisayar, hangisini kabul ettiğinize göre değişiyor. Şimdi gelin, ilk bilgisayarın hangisi olduğu ve ilk bilgisayarı kimin yaptığı sorularına verilebilecek en mantıklı cevaplara birlikte göz atalım...
İlk Bilgisayarı Kim Yaptı?
İlk bilgisayar için ismi en çok anılan kişi, Charles Babbage (1791-1871). Matematik ve makine mühendisliği gibi birkaç alanda uzmanlaşan Babbage'ın önemli makineleri arasında Fark Motoru ve Analitik Motor bulunuyor. 1822'de çalışmalarına başlanan Fark Motoru, polinom fonksiyonların değerlerini hesaplayabilirken Analitik Motor (çalışmalarına 1837'de başlandı), daha karmaşık hesaplamalar yapabilen bir makineydi.
Analitik Motor, işlemcinin atası olan "Değirmen" ve bir bellek ile geliyordu ve modern bilgisayarlara benzer özelliklere sahipti. Babbage, Analitik Motoru üretecek fon kaynağını asla bulamadı. Londra Bilim Müzesi 1991'de cihazın çalışan bir modelini, Babbage'in zamanındaki tekniklerle üretti.
Antik Çağa Kadar Gidersek...
Babbage modern bilişimin babası olarak kabul ediliyor ancak çok eski iki cihaz, analog bilgisayarların atası olarak değerlendiriliyor: Çin'deki güneyi belirten araba ve Yunanistan'daki Antikythera mekanizması.
Güneyi gösteren araba, M.Ö. 5. yüzyılda üretilen zırhlı bir aracı temel alıyor. M.Ö. 1. yüzyılda araca güneyi gösterme işlevinin eklenmesi, mıknatıslarla değil, yolculuğun başında yönü ayarlamaya yarayan bir mekanik sistemle mümkün oldu.
1901'de Yunan adalarındaki bir gemi enkazında keşfedilen Antikythera mekanizması, gök cisimlerinin konumlarını belirlemekte kullanılıyordu. Bu mekanizmanın M.Ö. 205 ile M.Ö. 65 yılları arasında ortaya çıktığı düşünülüyor. Mekanizma, 30'dan fazla dişli tekerlek, sabit bir halka kadranı ve bir el kolu içeriyordu. Antik Yunan'ın çökmesiyle teknoloji, bin yıldan uzun süreyle ortadan kayboldu.
İlk Programlanabilen Bilgisayar
Dünyanın ilk programlanabilen bilgisayarı olan Z1, Berlin'de 1935 ile 1938 yılları arasında Alman mucit Konrad Zuse tarafından geliştirildi. 35 mm filmdeki talimatları okuyabilen cihaz, 30.000 metal parçası kusursuz olmadığından, istenen isabette çalışmıyordu. Bilgisayar, İkinci Dünya Savaşı'nda bir hava saldırısı esnasında parçalandı.
Zuse daha sonra Z2'yi, 1941'de Z3'ü ve 1949'da Z4'ü geliştirdi. Z3, dünyanın ilk programlanabilen, çalışan ve tam otomatik dijital bilgisayarıydı. İkili 22-bit kayan nokta hesaplama özelliğine sahip cihaz, bellek ve hesaplama birimleri olarak telefon rölelerini kullanıyordu.
İlk Elektronik Bilgisayar Tommy Flowers'tan...
Bilgisayarların elektronik olması gerektiğine inanıyorsanız, İngiliz telefon mühendisi Tommy Flowers'ın ilk bilgisayarı ürettiği iddia edilebilir. Collosus, İkinci Dünya Savaşında İngilizler tarafından Alman Yüksek Komutanlığı'nın mesajlarının şifresini çözmekte kullanılıyordu.