Bir fırtına sırasında şimşekten korunmak için ne yapılmalı? Ağaçlar sallanmaya başlar, gökyüzü kararır ve aniden uzaklardan gelen bir gök gürültüsü sesi duyulur. Bu durum potansiyel bir tehlikenin ipucu olabilir. Çünkü gök gürültüsünün olduğu yerde şimşek vardır ve şimşek hiç beklemediğiniz şekillerde zararlar verebilir, öldürebilir. Ve Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Dairesi'ne (CDC) göre buna duşta, küvette ve hatta bulaşık yıkarken dahildir.
CDC yıldırım sıhhi tesisattan geçebileceği için "Fırtına sırasında tüm sudan kaçınmak en iyisidir. Duş almayın, banyo yapmayın, bulaşık yıkamayın" dedi.
AFAD da benzer önerileri sıralıyor ve "Bahçe ve balkonundaki hafif eşyaları ve taşınabilir metal araçları içeriye al. Pencere ve kapıları kapat, yıldırım sizi açık pencereden girerek de çarpabilir. Kapatılamayan kapı ve pencerelerden, soba, ocak ve şöminelerden, radyatörlerden, metal borulardan, lavabo ve küvetten, fişi prize takılı elektrikli ev aletlerinden ve kablolu telefonlardan uzak dur. Banyo yapma, elle bulaşık yıkama ve metal su tesisatından uzak dur. Çamaşır ipindeki çamaşırları toplama" diyor.
CDC'nin önerileri şöyle:
Sudan kaçının.
Şimşek bir binanın su tesisatından geçebileceğinden, fırtına sırasında banyo yapmayın, duş almayın, bulaşık yıkamayın veya suyla başka herhangi bir temasta bulunmayın. Yıldırımın sıhhi tesisattan geçme riski plastik borularda metal borulardan daha az olabilir. Bununla birlikte, çarpma riskinizi azaltmak için şimşekli bir fırtına sırasında tesisat ve akan su ile herhangi bir temastan kaçınmak en iyisidir.
Elektronik cihazlara dokunmayın.
Bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar, oyun sistemleri, çamaşır makineleri, kurutucular veya sobalar gibi elektrik prizine bağlı hiçbir şeyi kullanmayın. Yıldırım, elektrik sistemlerinden, radyo ve televizyon alım sistemlerinden ve beton duvarlar veya döşemelerdeki herhangi bir metal tel veya çubuktan geçebilir. Cihazlarınızı korumak için evinizi tüm evi kapsayan aşırı gerilim koruyucularla donatın.
Pencereler, kapılar, sundurmalar ve betondan kaçının.
Pencerelerden ve kapılardan, verandalardan uzak durun. Fırtına sırasında beton zeminlere uzanmayın veya beton duvarlara yaslanmayın. Yıldırım, beton duvarlarda veya döşemelerde herhangi bir metal tel veya çubuktan geçebilir.
Kablolu telefon kullanmayın.
Kablolu telefonların fırtına sırasında kullanılması güvenli DEĞİLDİR. Onları KULLANMAYIN. Ancak fırtına sırasında kablosuz veya cep telefonu kullanmak güvenlidir.
CEP TELEFONU KULLANILIR MI?
CDS fırtına sırasında cep telefonu güvenli midir? sorusuna ise şu yanıtı veriyor: "Evet. Cep telefonları ve kablosuz telefonlar, bir şarj cihazı aracılığıyla bir prize bağlı değillerse, fırtınalı havalarda güvenle kullanılabilirler. Kablolu telefon kullanmayın"
FIRTINA SIRASINDA DIŞARIDIYKEN NE YAPILMALI?
Fırtına sırasında en iyi savunma yıldırımdan kaçınmaktır.
-
Gök gürültüsü duyduğunuzda güvenli, kapalı bir sığınak bulun.
-
Tepeler, dağ sırtları veya zirveler gibi yüksek alanlardan hemen inin.
ASLA YERE UZANMAYIN
-
CDC "Asla yere düz yatmayın" diyor ve bu durumu şöyle açıklıyor: Yıldırım, yerden 100 metreden daha uzakta ölümcül olabilen elektrik akımlarına neden olur. Güvenli bir yere girin; dışarıdaki hiçbir yer güvenli değildir. Uzun ağaçların yakınında veya altında olmak gibi yıldırım çarpma riskinizi artıracak herhangi bir şeyden kaçının. Görünürde güvenli bir sığınak yoksa, çömelin, ayaklarınızı birleştirin, başınızı bükün ve kulaklarınızı kapatın. Böylece yere minimum temasla alçalmış olursunuz. Ama unutma, bu son çare. Önce güvenli bir sığınak arayın"
-
Asla izole bir ağacın altına sığınmayın. Ormandaysanız, daha alçak ağaçların yanına sığının. Ağaçların altında olmak yıldırım ölümlerinin ikinci önde gelen nedenidir.
-
Barınak olarak asla bir uçurum veya kayalık bir çıkıntı kullanmayın. Havuzlardan, göllerden ve diğer su kütlelerinden hemen çıkın ve uzaklaşın.
-
Elektriği ileten nesnelerden (dikenli tel çitler, elektrik hatları veya yel değirmenleri gibi) uzak durun.
-
Bir fırtına sırasında bir grup içindeyseniz, birbirinizden ayrılın.
-
Açık suda bir teknedeyseniz, fırtına başladığında hemen kıyıya dönün ve sığınak arayın. Kıyıya dönemezseniz, kabinli tekneler bir miktar koruma sağlar.
-
Fırtına sırasında üstü açık arabalar, motosikletler ve golf arabaları gibi açık araçlardan kaçının.
-
Parklar, oyun alanları, göletler, göller, yüzme havuzları, plajlar gibi açık alanlardan uzak durun. Derhal sığınak arayın.
-
Telefon direği ve ağaç gibi yüksek yapılardan uzak durun; yıldırım, etrafındaki en uzun nesneye çarpma eğilimindedir.
AÇIK HAVADA SAÇIN DİKLEŞMEYE BAŞLIYORSA DİKKAT!
-
AFAD'ın da yıldırıma karşı çeşitli önerileri var. AFAD açık havada saçlar dikleşmeye başlıyorsa bu durumun bir tehlike işareti olduğunu söylüyor:
-
Yıldırım düşme tehlikesi sezdiğinde pencere ve kapıları sıkıca kapat; güneşlik ve perdeleri çek.
-
Açık arazide eğer saçın dikleşmeye başlıyorsa, derin sızlıyorsa ve çatırdama gibi bir ses duyuyorsan, DİKKAT! Seni her an yıldırım çarpabilir.
-
Yıldırım tehlikesi oluştuğunda, eğer sığınacak kapalı bir yer yoksa arazinin en alçak noktasında hemen yere çök, ayaklarını birleştirip ayak parmaklarının üzerinde dur ve başını dizlerinin arasına alarak kapan.
-
Eğer yüksek ve düz bir yerdeysen başını mümkün olduğu kadar alçakta tut. Voltaj farkı yaratmamak için ayaklarını birleştir ve yerle temasını mümkün olduğu kadar azalt. Asla ama asla yere boylu boyunca yatma! Yıldırımın taşıdığı elektrik yere temas ettiği andan itibaren bulunduğu bölgeye yayılır. Yere yatarsan yıldırıma daha büyük bir hedef oluşturmuş olursun.
-
Yıldırım birçok kez aynı yere düşebilir.
-
Yıldırım yağışın 15-20 kilometre uzağına kadar düşebilir.
-
Lastik tabanlı ayakkabılar veya lastik tekerlekler yıldırımdan korumazlar. Diğer yandan metale temas etmediğiniz sürece çelik gibi sert malzemeden yapılmış araçlar yıldırıma karşı korumayı artırır.
YERDEKİ EN UZUN CİSİMDEN UZAK DUR
AFAD'ın açık havada yıldırım riskine karşı önerileri arasında yerdeki en uzun cisimden uzak durmak da var. Çünkü yıldırım yerdeki en uzun cisme çarpma eğiliminde olur.
Peki fırtına ormanda yakalanılırsa ne yapılmalı? AFAD "Ormanlarda eşit yükseklikteki alçak ağaç kümeleri arasındaki boşluklara ya da en kısa ağacın altına sığınabilirsin. Asla tek başına duran bir ağacın altına girme. Tek ağacın yüksekliğinin iki katı kadar uzaklıkta bir yerde, kapanma hareketini uygulayabilirsin" diyor.
OLTA, KAZMA, KÜREĞE DOKUNMA...
Şimşeke karşı bir kampta, açık alandayken kamp araç gereçleri, ya da balık oltası, kazma, kürek gibi metal cisimlere dokunmamak gerekiyor. Kamp araç ve gereçleri, balık oltası, kazma ve kürek gibi metal cisimlere temas etme.
ŞİMŞEK ÇAKMASI SIRASINDA EN TEHLİKELİ YERLER
-
Meteoroloji ise şimşek çakması sırasında en yaygın tehlikeli 6 aktiviteyi şöyle sıralıyor:
-
Açık alanlarda oynamak, çalışmak.
-
Tekne gezintisi, balık avlama ve yüzme.
-
Ağır tarım veya yol araçlarında çalışmak.
-
Golf oynamak.
-
Telefonla konuşmak
-
Elektrikli cihazları kullanmak yada tamir etmek.
YILDIRIM NEDİR?
Meteoroloji yıldırım nedir sorusunu işe şöyle yanıtlıyor: Yıldırım, bulut ile yer arasında meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır.
Yani Yıldırım, fırtına bulutları ile yer arasındaki veya bulutların kendi içindeki dengesizliklerden kaynaklanan bir elektrik boşalmasıdır . Şimşeklerin çoğu bulutların içinde meydana gelir.
Fırtına esnasında fırtına bulutlarının içindeki yağmur, buz veya kar parçacıklarının çarpışması, fırtına bulutları ile yer arasındaki dengesizliği arttırır ve genellikle fırtına bulutlarının alt kısımlarını negatif olarak yükler. Kuleler, ağaçlar ve dünyanın kendisi gibi yerdeki nesneler pozitif olarak yüklenir ve doğanın iki yük arasında akım geçirerek düzeltmeye çalıştığı bir dengesizlik yaratır.
Şimşek çok sıcaktır; bir şimşek etrafındaki havayı güneşin yüzeyinden beş kat daha yüksek sıcaklıklara kadar ısıtabilir. Bu ısı, çevreleyen havanın hızla genişlemesine neden olur, bu da şimşek çakmasını gördükten kısa bir süre sonra duyulan gök gürültüsünü yaratır.