Dünya üzerinde deniz ve okyanus adını verdiğimiz çok sayıda devasa su kütleleri var. Peki ama neden bazılarına deniz, bazılarında ise okyanus dendiğini hiç merak ettiniz mi? Deniz ve okyanus arasında ne fark var?
Elbette deniz ve okyanusun tanımlamalarına başlamadan önce, aslında bunların çok katı olmadığını belirtmekte fayda var. Özellikle denizler söz konusu olduğunda, pek çok genelleme ve istisna ile yoruma açık birçok yer bulunuyor. En geniş tanımlamayı kullandığımızda, okyanuslar ve denizlerin çoğu, bir bütün olarak Dünya Okyanusu olarak bilinen devasa bir su kütlesidir. Ancak kültürel, coğrafi veya bilimsel sebeplerden dolayı bu devasa su kütlesi parçalara ayrılarak adlandırılıyor.
Okyanuslardan bahsettiğimizde, genellikle gezegenimizin yüzeyinin neredeyse dörtte üçünü kaplayan, oşinografların bölgelere ayırdığı büyük, tuzlu su kütlesinden bahsederiz. Tarihsel olarak, resmen tanınan dört okyanus (Atlantik, Pasifik, Hint ve Kuzey Kutbu) vardı ve bunların sınırları öncelikle çevreledikleri kıtalar tarafından tanımlanıyordu. Yıllar süren tartışmalardan sonra Güney Okyanusu, 2021’de National Geographic Society tarafından tanınmasıyla beraber beşinci okyanus olarak diğerlerine katıldı.
Bu okyanusu diğer dört okyanustan farklı kılan, kıtalardan ziyade görünmez bir halka tarafından tanımlanmış olması. Güney Okyanusu’nun sınırları, Antarktika’yı çevreleyen Antarktika Kutup Çevresi Akıntısı ile çevrelenir.
Denizler de genel anlamda okyanusların bir parçası olarak düşünülebilir. Ancak tipik olarak denizleri tanımlayan şey, okyanustan çok daha küçük olmaları, kara ile okyanusun buluştuğu yerde bulunmaları ve genellikle en azından kısmen karayla çevrelenmiş olmalarıdır.
Elbette bu noktada daha önce bahsettiğimiz istisnalardan biri devreye giriyor. Örneğin Sargasso Denizi, kara tarafından çevrelenmelerinin mutlak bir koşul olmadığını gösteriyor.
Güney Okyanusu gibi, Sargasso Denizi’nin sınırları da karadan ziyade etrafındaki dört akıntıyla tanımlanıyor. Atlantik Okyanusu’nun kuzeyinde bulunan bu deniz, Kuzey Atlantik Akıntısı, Kanarya Akıntısı, Kuzey Atlantik Ekvator Akıntısı ve Körfez Akıntısı tarafından çevreleniyor ve bu da onu kara sınırı olmayan tek deniz yapıyor.