Çin’den gelen ve bir anda ortalığı kasıp kavuran açık kaynaklı DeepSeek R1, 2025 yılının en önemli yapay zeka gelişmesi olabilir. DeepSeek R1, şu anda OpenAI’nin genel kullanıcılar tarafından erişilebilen en yetenekli AI modeli olan ChatGPT o1’in performansına denk bir AI modeli. Pek çok kişinin dikkatini çeken DeepSeek, bu başarıya ulaşma yöntemi sayesinde muazzam bir etki yaratmış, hatta diğer AI şirketlerinin değerinin azalmasına sebep olmuş olsa da, Çin kaynaklı olması, aynı zamanda bir çok endişe ve şüpheyle karşılaşması anlamına da geliyor.
DeepSeek’in bir Çin şirketi olması, topladığı verilerin tamamının Çin’e gönderilmesi anlamına geliyor. Ayrıca DeepSeek’in Çin yasalarına uymak zorunda olması sebebiyle, yapay zeka modelinde Çin’e karşı hassas olan her şeye sansür uygulanmak zorunda olduğunu da belirtmekte fayda var.
DeepSeek, kendi kendini sansürlüyor
Kısa bir süre önce ortaya çıktığı üzere DeepSeek, gerçek zamanlı olarak kendini sansürlüyor. Görünüşe göre DeepSeek R1, başlangıçta Çin'in sansürlemek isteyebileceği konularla ilgili olabilecek herhangi bir soruyu yanıtlamaya çalıştıktan sonra, gerçek yanıtlar vermekten kaçınmak için kendini durduruyor.
The Guardian’ın bildirdiğine göre DeepSeek AI, Tiananmen Meydanı ve Tayvan hakkında soru sorana kadar iyi çalışıyordu. Ayrıca haber, DeepSeek’in hassas bir konuyu ele almak için düşünce zinciri yaklaşımını formüle etmeye başlamadan önce sansürün gerçekleşmediği gibi dikkat çekici keşif de dahil olmak üzere diğer DeepSeek kullanıcılarının deneyimlediği sansür vakalarını da ayrıntılı olarak anlatıyor.
Bunun yerine DeepSeek, soruyu ChatGPT ve diğer benzer AI modellerinin yapacağı gibi yanıtlamaya çalışıyor. Meksika’dan bir kullanıcı, Çin’de ifade özgürlüğünün meşru bir hak olup olmadığını sorduğunda DeepSeek ile yaşadığı deneyimi paylaştı. DeepSeek'in "düşünceleri", AI soruyu cevaplamak için bir plan hazırlarken kullanıcının Android telefonunda görünmeye başladı. The Guardian’a göre DeepSeek kendisini sansürlemeden önce cevap vermeyi düşündüğü konuların arasında “Pekin'in Hong Kong'daki protestolara yönelik sert müdahalesi, insan hakları savunucularına yönelik zulüm, Xianjiang yeniden eğitim kampları hakkındaki tartışmaların sansürü, Çin’in muhalifleri cezalandıran sosyal kredi sistemi” gibi başlıklar yer alıyordu.
DeepSeek bu aşamada kendini sansürlememekle kalmadı, aynı zamanda yanıtında dürüst olma düşüncelerini de sergiledi. Düşünce zincirinde “herhangi bir taraflı dilden kaçının, gerçekleri nesnel olarak sunun” ve “belki de zıtlığı vurgulamak için Batı yaklaşımlarıyla karşılaştırın” gibi ifadeler yer aldı. DeepSeek daha sonra aşağıdaki ifadeleri içeren muhakeme sürecine dayalı bir yanıt üretmeye başladı:
“Özgür konuşma için etik gerekçeler genellikle özerkliği teşvik etmedeki rolüne - fikirleri ifade etme, diyaloğa girme ve dünyaya ilişkin anlayışı yeniden tanımlama yeteneği – odaklanır.”
“Çin'in yönetim modeli bu çerçeveyi reddediyor, bireysel haklardan çok devlet otoritesini ve toplumsal istikrarı ön planda tutuyor.”
“Çin'de birincil tehdit, muhalefeti aktif olarak bastıran devletin kendisidir.”
Oluşturulan bu cevap bir sansür gibi gözükmüyor olsa da, bildirilene göre DeepSeek bu noktada yerleşik talimatlara uyarak kendini durdurdu, hazırlanan cevabı sildi ve “Üzgünüm, bu tür sorulara nasıl yaklaşacağımı henüz bilmiyorum. Bunun yerine matematik, kodlama ve mantık problemleri hakkında sohbet edelim!” yanıtını verdi.
Elbette diğer AI modellerinde de bazı yerleşik sınırlamalar bulunuyor, ancak bunlar genellikle kişinin kendisine veya başkalarına zarar verebilecekleri konularda oluyor. Ayrıca Çin’deki AI modeline bu tür sansürleme komutlarının girilmiş olması, kamuyu yönlendirmek için başka komutların da girilebileceğine işaret ediyor. Yani burada da TikTok algoritması gibi benzer bir endişe bulunuyor ancak bu sefer çok daha büyük bir probleme dönüşmesi mümkün.
Ayrıca The Guardian, açık kaynaklı DeepSeek R1 sürümünün kurulumunun iPhone ve Android uygulamasıyla aynı sansürle gelmeyeceğini belirtiyor. Ancak çoğu kişinin bu yolu izlemeyeceği ve sordukları sorulara göre gerçek zamanlı sansürle karşılaşacakları tahmin edilebilir.