Halihazırda en yaygın mobil işletim sistemi olan Android'in en kritik unsurlarından biri bu platformdaki uygulamalara verilen yetkilerin genelde gözden kaçırılabilmesi... Zira kullanıcıların cihazlarına indirdiği bütün uygulamalar bu cihazların muhtemelen hassas sayılabilecek alanlarına erişim izni talep etmek zorunda, fakat buradaki mesele onların bu talebi her zaman açıkça yapmamaları...
Aslında Android'deki bu izin talepleri en yeni Android 6.0 Marshmallow güncellemesiyle birlikte çok daha makul bir hale geldi, fakat Marshmallow kullananların oranı ise halen oldukça düşük. Bu da geçmişte Android yetkilerinin nasıl çalıştığını ve bunların gelecekte nasıl görüneceğini bilmeyi son derece önemli hale getiriyor.
Bu doğrultuda hazırladığımız rehberde, Android platformundaki bu yetki ve izinlerin kullanıcılar için ne anlama geldiğini, onları neden önemseniz gerektiğini ve bütün bunların gerçek uygulamalarda nasıl göründüğünü masaya yatırdık.
Nedir bu yetkiler?
Uygulamaların talep ettikleri yetkiler aslında, en basit tabiriyle telefonunuzdaki hassas medyalara erişmek isteyen uygulamaların sizden talep etmeleri gereken özel ayrıcalıklar.
Telefonlar genelde çok fazla kişisel bilgi barındırdıkları için, uygulamalar da doğal olarak bütün bu verileri sizin izniniz olmadan kullanma yetkisine sahip değiller. Bu doğrultuda bir uygulamanın sahip olduğu yetkileri istediğiniz zaman kontrol etme hakkına sahipsiniz. Bunu yüklediğiniz bir uygulamada yapmak için Ayarlar > Uygulamalar kısayolu üzerinden incelemek istediğiniz uygulamayı seçerek yapabilirsiniz.
Henüz kullanmaya başlamadığınız bir uygulamanın alacağı yetkileri görmek istediğinizde ise onu Google Play Store üzerinden bulup Yetki Detayları'na tıklamanız yeterli. Bu konu hakkında ayrıntılara aşağıda değineceğiz.
Bu neden önemli?
Mesele aslında oldukça ciddi, fakat yine de bütün bu yetkilerin genel olarak kötü niyetli olduğu gibi bir izlenime sahip olmamalısınız. Diğer yandan en yeni akıllı telefonların sahip olduğu gelişmiş özellikler, bunların kullanıcıların zararına olabilecek biçimde kullanılabilmesini de kolaylaştırıyor. Fakat bir uygulama sizden bir yetki istiyorsa bu onun amacının her zaman kötü olduğu anlamına gelmiyor. Örneğin Google Maps gibi bir uygulama sizden konum bilginize erişme yetkisini alamazsa pek bir işe yaramaz. Bununla birlikte bir hesap makinesi uygulaması rehberinize erişmek istiyorsa bu noktada durup düşünmenizde yarar var.
Google, çok daha eskiden kullandığı bir yöntemde bir uygulamanın gerek duyduğu bütün yetkileri tek tek listeliyordu. Fakat artık bütün bu yetkiler çok daha olağanlaştığı için ayrıca kontrol etmeniz gereken Diğer kategorisine yerleştirildi.
Yetki çeşitleri
Ortak Yetkiler
Uygulama içi satın almalar: Uygulamaların talep ettiği yetkilerin büyük bir kısmının başlıkları bile aslında durumu anlatmaya yetiyor. Son zamanlarda neredeyse bütün ücretsiz oyun uygulama için satın almalar ya da mikroişlemler içeriyor. Bunların çoğu da ücretsizmiş gibi görünen ama o kadar da ücretsiz olmayan ve bir süre sonra elinizi cebinize atmanızı gerektiren uygulamalar. Birçok durumda bu uygulamalar oldukça pahalıya patlayabiliyor, dolayısıyla özellikle çocuklarınızın bu oyunlardaki uygulama içi satın almalara bulaşmaması için gerekli önlemleri almalısınız. Elbette bütün uygulama içi satın almalar her zaman kötü niyetli ve gereksiz değil.
Kamera: Cihazınızın kamerasına tam erişim iznine olanak tanır. Bu talebin yalnızca tek bir yetkisi var, dolayısıyla duruma göre kabul edip etmemek size kalmış.
Mikrofon: Bu da yine tek bir yetki talep eden izin türlerinden; sesli dosya kaydetmek adına mikrofonunuza tam erişim talep ediyor.
Depolama: Uygulamalar dosyalarınızı okuyabilir ve onları kaydedebilir. Depolama alanınızdaki dosyalara erişimin temel nedeni bir arkadaşınızla paylaşacağınız dosyayı rahatça seçebilmek ya da bir uygulama üzerinde düzenlediğiniz bir resmi klasörünüze kaydedebilmek.
Konum: Bu size en yakın Wi-Fi ağlarından cihazınızın GPS'i kullanılarak elde edilen en yakın ya da tam konum bilginiz olabilir.
Kimlik: Cihazdaki hesapları bulan bu yetkinin temel amacı uygulamalara (örneğin Google ve Facebook hesabınıza bağlanırken) cihazınıza başka hesaplar bağlandığında bunun bilgisini vermek.
Telefon/Cihaz kimliği: Telefonunuzun durum bilgisini ve kimliğini okuyan bu yetki bir uygulamanın sizin o esnada örneğin bir görüşme yapıp yapmadığınızı farketmesini sağlar.
Cihaz & uygulama geçmişi: Bu yetki bir uygulamanın cihazınızda başka hangi uygulamalar olduğunu bilmesine yardımcı olur.
Bu saydıklarımız aslında en bilinen yetki türlerinden olsa da, Diğer kategorisinde; aralarında Bildirim olmadan dosya indirme, Cihaz başladığında çalışma, Ağ bağlanabilirliğini değiştirme ve Ses ayarlarını değiştirme gibi kötü amaçlarla kullanılabilecek daha birçok yetki mevcut.
Eski Sistem (Lollipop ve Öncesi)
Android kullanıcılarının büyük bir çoğunluğu halen Marhmallow'a geçmediği için, yetki sisteminin geçmişte nasıl çalıştığına bakmakta yarar var. En baştan şu hatırlatmayı da yapalım: Cihazınızın hangi Android versiyonuyla çalıştığından emin değilseniz Ayarlar > Telefon Hakkında kısayolu üzerinden Android versiyonunu kontrol edebilirsiniz.
Eski Android sistemlerindeki yetki durumu biraz "ya hep ya hiç"e dayalı bir tercihle ilgili. Zira bir uygulamayı yüklerken onun gerektirdiği bütün yetkileri kabul etmek durumundasınız ya da bunu kabul etmiyorsanız onu yüklemekten vazgeçmelisiniz.
Bu yöntemde ayrıca her bir yetki başlığının ayrı ayrı kullanıcılar tarafından onaylanmasının beklenmesi de biraz uğraştırıcı olabiliyordu. Google bunun üzerine benzer yetkileri gruplandırmaya başladı.
Android 6.0'la işler değişiyor!
Yeni düzen (Marshmallow ve Sonrası)
Android Marshmallow, Ekim 2015'te bir dizi yenilikle birlikte kullanıma sunuldu. Bu yenilikler arasında yeni bir yetkiler sistemi de yer alıyordu. Bu versiyonla birlikte yetkiler artık çok daha ayrıntılı bir biçimde görüntülenebiliyor, ve kullanıcılar bir uygulamayı yüklemek için bir grup yetkiyi toptan kabul etmek zorunda değiller.
Marshmallow'da bir uygulama yüklediğinizde, Play Store onunla birlikte gelen her bir yetki talebi üzerinde karar vermenizi sağlıyor.
Eğer bir yetkiyi kabul etmezseniz, o uygulama ilgili özelliği kullanamıyor. Çok daha ideal bir biçimde, onu açtıktan sonra bütün yetkilerin talep edilmesi yerine; uygulama siz onunla bazı eylemler yapmak istediğinizde kendisine gereken yetkileri sizden ayrıca istiyor.
Uygulamaların Yetki Talepleri
Genel bir fikir vermesi açısından popüler uygulamalardan Snapchat'in kullanıcılardan talep ettikleri yetkilere bir göz atalım. Burada elbette hepsini sıraladığımızı iddia etmiyoruz ama bunlar konuyla ilgili en çok öne çıkanlar.
Snapchat'in gerektirdikleri:
Uygulama içi siparişler
Cihzınızdaki hesapları bulmak ve rehber kartlarınızı okumak
Rehberdeki kişilerinizi okumak
Tam konum bilginiz
Metin mesajlar almak
Telefonda olup olmadığınızı tespit etmek
Telefonunuzdaki dosyaları okumak, kaydetmek ve silmek
Kamera ve mikrofonunuza tam erişim
Bağlı olduğunuz Wi-Fi hakkındaki bilgileri görmek
Cihazınızın uyku moduna geçmesini önlemek
Telefonun flaş ışığını açmak
Sizin de yetkiniz var!
Uygulamaların talep ettikleri izinler bazen çok uzun ve karmaşık bir liste gibi görünebilir. Fakat önemli olan farklı yetkilerin nasıl çalıştığının ve neler yapabileceklerinin farkında olmak. Dikkat etmeniz gereken en önemli unsur uygulamaları cihazınıza dikkatsiz ve baştan savma bir biçimde yüklememek. Bütün uygulamalar, özellikle de popüler olanları aslında ihtiyaç duyduklarından daha fazla yetki talep ediyor. Marshmallow kullanıcıysanız, bu yetkileri ayrı ayrı onaylayıp onaylamamak elinizde. Daha eski bir versiyon kullanıyorsanız, bir uygulama yüklemeden önce bütün bu yetki listelerini her zaman incelediğinizden emin olun.