24-27 Şubat 2014 tarihleri arasında Barcelona'da gerçekleştirilen Mobil Dünya Kongresini CHIP Online okurları için takip ederken Qualcomm'un akıllı ev teknolojilerinden sorumlu başkan yardımcısı Liat Ben-Zur ile bir röportaj yapma ve herkesin çok merak ettiği akıllı ev teknolojilerinin altında yatan platformun sihrini öğrenme imkânımız oldu.
Temel olarak akıllı cihazları ille de tek bir merkezden komut almayan, birbirleri ile de iletişim kurup tepki verebilen cihazlara dönüştüren Alljoyn teknolojisi ve Qualcomm'un bu çerçevede hazırladığı akıllı ev ve akıllı ev cihazları çerçevesinde gerçekleşen bu röportajın çok ilginizi çekeceğini düşünüyoruz.
Cenk Tarhan: Merhaba. Röportaj teklifini kabul ettiğiniz için teşekkürler. İlk olarak kendinizi bize tanıtabilir misiniz? Ve Qualcomm için ne yaptığınızdan bahsedebilir misiniz?
Liat Ben-Zur: Elbette. Ben Liat Ben-Zur. Qualcomm'un AllJoyn programının başındayım. AllJoyn; Qualcomm'un son dört yılda geliştirdiği açık kaynaklı bir yazılım altyapısı. Amacı "Nesnelerin İnterneti" nin gerçekleşmesine yardımcı olmak. Özellikle konferanslarda "Nesnelerin İnterneti" hakkında pek çok şey duydunuz. Birbirine bağlanan telefon-tablet harici pek çok cihaz gördünüz. İnternete bağlı televizyonlar görmeye artık alıştınız fakat işler bunların da ötesine gidiyor. Saatler, giysiler, ampuller, ayakkabılar, kilitler... Çevremizdeki fiziksel dünyadaki her şey internete bağlanmaya başlıyor. Bu durum akıllı telefonlarla sınırlı değil.
Son kullanıcı için ne ifade ediyor?
Cenk Tarhan: Peki tüm bunlar bireysel tüketici için ne ifade ediyor? Ve Qualcomm bu akımın gelişmesi için neler yapabilir?
Liat Ben-Zur: Aslında bu Qualcomm açısından oldukça ilgi çekici bir gidişat, çünkü biz bağlantı yongaları satıyoruz. İşte bu sebeple bu gidişatı hızlandırmanın bizler için olumlu olacağını hissettik. Bu nedenle AllJoyn projesini başlattık. AllJoyn'un çözmeye çalışacağı problem bağlantıya geçmeye başlayan tüm bu nesnelerin birbirleriyle nasıl "konuşacakları". Gerçekte, örneğin bir termostat, termostat yazılımı ile kendi bulut sistemi üzerinden konuşuyor. A isimli üreticinin cihazı, sadece aynı üreticinin bulutu üzerinden aynı üreticinin uygulamasıyla irtibata geçiyor. Benzer bir örnek saatlerde de geçerli. Biz gördük ki tüm bu cihazlar internete bağlanmaya başlıyorlar. Ama birbirleriyle iletişime geçemiyorlar. Ve inanıyoruz ki, "Nesnelerin İnterneti" nin geleceğinde, bu oluşumun tüketicilere ilgi çekici gelişi ayrı cihazların yine ayrı uygulamalara bağlanması şeklinde olmayacak. Onlarca cihazı kontrol etmek için onlarca uygulamaya ihtiyaç duymayı istemiyoruz. Ama bu cihazların hepsinin birbiriyle bağlantılı olup iletişime geçmesi, birbirlerine tepki verebilmeleri ve tüm bu sistemin anlaşılması için bir "teknolojist" olmanın gerekmemesi, benim ya da sizin annenize belki de sihir gibi gelecektir. İşte AllJoyn ile yapmaya çalıştığımız tam da bu. Aslında size büyük resmi gösterdim. Biraz da Alljoyn'un ne olduğunu açıklayayım.
Cenk Tarhan: Böylece ikinci soruyu sormama gerek kalmadı. Teşekkür ederim.
Liat Ben-Zur: Evet, bunu daha önce de yaptım. AllJoyn; herhangi bir cihaza yerleştirilebilen bir yazılım. Bu yüksek seviyede işletim sistemine sahip bir akıllı cihaz da olabilir, düşük özelliklere sahip, fazla işlem gücü olmayan hatta belki bir işletim sistemi bile barındırmayan bir cihaz da... AllJoyn bu düşük fonksiyonlu cihazlardan yüksek işlem güçlerine sahip sofistike cihazlara kadar her şey ile uyumlu olacak. İlla Qualcomm çipi gerektirmeyecek. Biz elbette çipte sağlıyoruz ama bu bir zorunluluk olmayacak. Bunu bir sebepten ötürü yapıyoruz. Tüm cihazların birbirine bağlı ve iletişim halinde olmalarını arzuluyoruz.
Eğer sadece Qualcomm ürünleri ile sınırlandırsaydık bu hedefimize asla ulaşamazdık. Açık ve diğer markalarla da uyumlu yapmak zorundaydık. Yani AllJoyn belli bir ürün ailesi veya işletim sistemi ile sınırlı olmayacak. Hatta belli bir bağlantı tipiyle bile sınırlı olmayacak. Satın aldığınız kimi şeyler bağlantılarını Ethernet ile sağlarken kimisi Wi-Fi, kimisi ise Bluetooth veya güç kabloları kullanabiliyor. Dünyanın farklı yerlerinde insanların aldığı cihazlar ve bu cihazların bağlantı şekillerinde pek çok farklılıklar olabiliyor. Kullanılan bağlantıdan bağımsız olarak cihazların konuşacağı bir dil oluşturmak istedik. Bu nedenle de AllJoyn'u herhangi bir bağlantı tipi ile sınırlandırmadık. Burada göreceğiniz örneklerde AllJoyn'u Wi-Fi ile kullandık çünkü genel yönelimin bu olduğunu düşünüyoruz.
Zaten açık kaynaklı olduğundan, isteyen kişiler istenilen bağlantı tipine uyarlayabilir. AllJoyn'u farklı cihazlar ile kullandığınızda bu cihazlar birbirlerini keşfetmeye, bağlantı kurmaya ve istemciler arası (P2P) iletişime geçmeye başlıyor. Bu AllJoyn ile ilgili çok önemli bir nokta. Nesnelerin birbiriyle konuşmasını sağlayan diğer pek çok yöntemin aksine AllJoyn ile kurulan iletişimde gecikme payı çok az oluyor. Diğer yöntemlerde ise A ile B cihazlarının diyaloğu A'dan alınan konuşmanın bir sunucuya oradan B cihazına aktarılması şeklinde gerçekleştiriliyor. Bu sunucu pekâlâ Çin'de de olabilir. Yani bu yöntem tamamen verimsiz. AllJoyn'da ise nesneler birbirlerinin farkına varıp bizim "Sanal Veriyolu İletişimi" dediğimiz yöntemle iletişime geçiyorlar. İşte AllJoyn buna imkân tanıyor ve bizlere gerçekten ilginç bir deneyim sunuyor.
Aşağıdaki bağlantılı evde göreceğiniz ise- ki bence görmeniz konuştuklarımızın gerçeğe yansıyışını gösterdiğinden çok önemli- birlikte çalıştığımız birbirinden farklı üreticilerin farklı protokollerle ürettikleri cihazları. Daha önce asla bir arada çalışmamış bu cihazları AllJoyn ile bir araya getirince kullanıcıya oldukça ilginç deneyimler sunabiliyoruz. Bu deneyimler ise esprili bir bakış açısıyla şu kelime ile özetlenebilir: Havalı. Gerçekten harika. Ama sürprizi mahvetmek istemiyorum. Bu nedenle daha fazla şey söylemeyeceğim ama aşağıya indiğimizde gördüklerinizden ne demek istediğimi anlayacaksınız.
Basitleştirilmiş akıllı cihaz konsepti
Cenk Tarhan: Anladığım kadarıyla basitleştirilmiş akıllı cihaz konsepti AllJoyn'un önemli bir parçası. Ama bu sistemin gerçek gücünü göstermesi ise büyük ihtimalle yazılım geliştiricilerinin elinde olacak. Bu yazılımcılar ara yüzler geliştirecekler, birbirleri ile fikir alış verişinde bulunacaklar. Geliştiricilerle ilişkileriniz nasıl? Programcılara ne gibi destekler sağlıyorsunuz? Qualcomm bünyesinde çalışmayanları AllJoyn konsepti çerçevesinde yazılımsal fikirler geliştirmeleri için nasıl cesaretlendiriyorsunuz?
Liat Ben-Zur: Evet, elbette. Android ve iOS geliştiricilerine AllJoyn'u kolayca uygulamalara uyarlayabilmeleri için yardım sunuyoruz. Zaten AllJoyn macerasına dört sene önce uygulama geliştiricilerine sunacağımız bir araç olarak başlamıştık. Tabletler ve telefonlar gibi birbirine yakın cihazların yine birbirlerini keşfetmelerini istedik. Başlangıçta bu nedenle oyun ve uygulama geliştiricileriyle çalıştık. Bu geliştiriciler P2P paylaşım, çok oyunculu oyunlar, üç-dört tabletin interaktif bir şekilde çalıştığı televizyon ekranına da yansıtılan çok ekranlı deneyimler üzerinde çalışıyorlardı.
Tüm bunlardan, gömülü tarz cihazlara odaklanmamız ise henüz yeni başladı. Bir klimaya uygulama indiremezsiniz öyle değil mi? Biz de AllJoyn'u gereklilikler doğrultusunda genişletmeye başladık. Ama AllJoyn'un başlangıcı az önce anlattığım şekilde oldu. Bugün piyasada bulabileceğiniz uygulamalar da mevcut. İnanıyoruz ki gelecekte evlerimizdeki AllJoyn ile çalışan cihaz sayısı arttıkça üreticiler bu cihazlara göre uygulamalar geliştirecekler. Bu uygulamalarla AllJoyn ile çalışan cihazlarınızı ve neler yapabildiklerini keşfedecek, bu yeni imkânlarınızla kendinize has "sahneler" ve deneyimler oluşturacaksınız. AllJoyn ile ilgili uzun vadeli vizyonumuz bu şekilde.
Donanım altyapısı gereksinimleri
Cenk Tarhan: AllJoyn'un donanımsal olarak gereksinimi herhangi bir çeşit ağ bağlantısı, öyle değil mi?
Liat Ben-Zur: Evet bir bağlantı. Kablolu veya kablosuz olabilir.
Cenk Tarhan: Birlikte çalıştığınız ve çalışmadığınız diğer firmaların bu konsepte nasıl bir tepki vereceklerini düşünüyorsunuz? Örneğin Bluetooth ilk duyurulduğunda insanlara büyü gibi gelmişti. Ama geniş kitlelere ulaşması neredeyse 10 yıl sürdü. Kulaklığınız ile telefonunuzun bağlantısını yapmak istiyordunuz ama bu iki cihaz birbiriyle iletişime geçmiyordu. Ve sinirden telefonu kırasınız geliyordu. Yani Bluetooth'un pek çok sorunu vardı. Bu tarz sorunlara karşı ne gibi önlemler alıyorsunuz? Örneğin benim annem iki cihazı nasıl eşleştireceği konusunda hiçbir şey bilmiyor.
Liat Ben-Zur: AllJoyn'un mimarlarının pek çoğu aslında Bluetooth'tan geldi. Bluetooth'ta uzun süreli uzmanlardı. AllJoyn'un yapım aşamasındaki anahtar noktalardan biri de Bluetooth gibi olmamasıydı. Eşleştirme ile ilgili bir konsept yok. AllJoyn'un sizin için yaptığı, cihazları birbirine ve internete bağlarken karşılaştığınız zorlukları kolaylaştırmak. Bir teknoloji insanı olarak aklınıza eşleştirmek geliyor. Ama aslında olan şey bu değil. Aslında AllJoyn tüm bu zor kısımları sıyırıp atıyor, bu sayede kullanıcı bu zorluklarının varlığını bile bilmiyor.
Aşağıdaki uygulamalı gösterimde göreceğiniz şey ise: Cihaz bir kere AllJoyn üzerinden konuşmaya başladığında ve o cihazı odanıza getirdiğinizde AllJoyn'un daha önce de bahsettiğimiz "Sanal Veriyolu" sistemine dâhil oluyor ve bu sisteme dâhil olmuş olan diğer yerel cihazları keşfediyor. Size diyor ki "İşte bu odada bulunan ve AllJoyn ile benimle konuşan diğer cihazlar." Ve bu diğer cihazlarda ona kendi yapabildiklerini gösteriyorlar. Mesela biri diğerine "Ben saat ara yüzüne sahip bir cihazım." diyebilir. Veya "Ben bildirim alabilen bir cihazım." "Ben bildirim gönderebilen bir cihazım." Telefonunuzu bu tarz kendini ifade eden cihazların olduğu bir odaya getirerek anında orada hangi cihazların bulunduğunu ve işlevlerinin ne olduğunu öğrenebilirsiniz. Bu oldukça farklı... Tam anlamıyla bir dağıtık bilgi işlem (distributed computing). Her şeyin önceden belirlenip planlandığı bugünün çalışma şeklinden oldukça farklı. Bugün bir yere girdiğimde orada beş ampul, bir fırın ve kapı kilidi olduğunu biliyorum. Ve bu benim sistemim. Ama biri çıkıp kapı kilidini değiştirirse tüm sistem çöküyor. Çünkü bu önceden test edilip belirlenmiş bir sistem. Yani bu sistemin içinde anlık değişimler yapamam. Ama AllJoyn ile bu yapılabilir. Çünkü AllJoyn ile bağlı olan her şey birbiri ile de anlık olarak iletişim halinde ve kendini tasvir etmekte.
Her işin başı güvenlik
Cenk Tarhan: Peki güvenlik açısından ne gibi önlemler alıyorsunuz? Örneğin kol saatleri ya da cep telefonları gibi kişisel eşyalar söz konusu olduğunda? Evler ise oldukça farklı, söz konusu onlar olunca işin içine kilitler, kameralar gibi güvenlik faktörleri girse de fırın ya da buzdolabı gibi eşyalarımız hala çok kişisel. Tüm bunları güvende tutmak için neler yapıyorsunuz?
Liat Ben-Zur: Elbette. (Asistanına dönerek) En son yazdığım güvenlik makalesini Cenk Bey'e gönderebilir misin? Bunu okumanız oldukça yararlı olacaktır (bu makaleye online olarak buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz). AllJoyn'un içerisinde güvenlik ile ilgili pek çok farklı mekanizma mevcut. Bunlardan birisi de güvenli mesaj ileten ara yüz bölümü. Bu sayede tüm iletişimlerinizi şifreleyip kontrol edebiliyorsunuz.
Ama bence tüm bunlardan daha ilgi çekici olan şey AllJoyn ile ele aldığımız filozofik bakış açısı. Bu bakış, gerçekleşen tüm diğer "Nesnelerin İnterneti" varyasyonlarından farklı. Çünkü şu an ki "Nesnelerin İnterneti"nde her şey bir kamusal internet aracılığıyla bulut sistemine bağlı. Farklı satıcılardan aldığınız buzdolabı ya da televizyon gibi eşyalar internet üzerinden buluta bağlanıyor. Tüm bu "konuşabilen" cihazların internete olan bağlılığı, kırılabilme riskini de beraberinde getiriyor. Ve bunu daha önce gördük. İnsanlar kameralarının ya da tuvalet sistemlerinin kırılması benzeri vakaları bildiriyor. Çünkü bir kere bu cihazlar ortak kamusal internete bağlandı mı "kötü" bir adamın çıkıp o cihazın yazılımını kırarak erişim elde etme şansı oluyor. AllJoyn tüm bunlara çok farklı bir açıdan yaklaşıyor.
Biz şunu diyoruz: "Evinizdeki cihazların akıllı ve birbiriyle bağlantıda olması için her birinin ayrı ayrı internete bağlanması gerekmez. Aksine, eğer evinizde elli farklı cihazınız var ise, sadece birbirleriyle konuşmalarını sağlayın. Yakın bir şekilde ve kapalı bir ağ içerisinde..." Ve ardından sadece tek bir akıllı elemanla (bu eleman bir ara geçit olabilir) -ve elbette kullanıcının da etkisiyle- bu elli cihazınızdan hangilerinin bulut sistemine bağlanmasının size fayda sağlayacağına kadar verebilirsiniz. Örneğin uzaktan kumanda etmek istediğiniz cihazlarınızın bulutlara bağlanması sizin yararınıza olabilir. Elli cihazın hepsinin bulut bağlantısı yapmasına gerek yok. Belli ara yüzleri, belli cihazları seçerek onlara bulut erişimi sağlayabilirsiniz. Tüm bunları yaptıktan sonra bu sahip olduğunuz teknolojik yüzey önemli oranda daralacaktır. Ve bu çok önemli bir nokta ve şu an ki gidişattan çok farklı. Bu bizim uzun vadede doğru olduğuna inandığımız bir yaklaşım. Bu, AllJoyn'un yapabildiği bir şey. Yine de herhangi bir zorlamada bulunmuyoruz. Her şeyin internete bağlı olmasını isteyip istememek üreticilere kalmış bir tercih. Ama AllJoyn, eğer siz de isterseniz az önce anlattığım yolla daha fazla güvenlik ve kişisellik sağlayabiliyor.
Bağlantılı evlerdeki yenilikler
Cenk Tarhan: Pekala. Genel bir soru olarak: Az önce sürprizi mahvetmek istemediğinizi söylemiştiniz ama yine de ben biraz örneklendirmenizi rica edeceğim. Bugün göreceğimiz bağlantılı evde ne gibi yenilikler tanıtılacak? Bize "şu cihaz şununla iletişimde, şu alet şununla konuşuyor" şeklinde bazı örnekler verir misiniz? "Buzdolabım sütümün bittiğini fark edince marketten süt sipariş ediyor." gibi...
Liat Ben-Zur: Örneğin buzdolabınızı kapatmayı unuttuğunuzda ve dolap haddinden fazla açık kaldığında dolap, AllJoyn üzerinden diğer cihazlarınıza bir "etkinlik" çağrısı yapıyor. Örneğin evdeki ampulleriniz buzdolabı kapınızı kapatmadığınız konusunda uyarıda bulunmak için yanıp sönmeye başlıyor. Yani o an yaptığınız şeye dikkat etmemişte olsanız bu yanıp sönen ampuller sayesinde "Ah, kapıyı kapatmayı unutmuştum." Diyorsunuz. Bildirimler adını verdiğimiz oldukça güçlü başka bir AllJoyn konsepti daha var. Bu konsept; normalde ara yüze sahip olmayan cihazlarınızın da SMS gibi yöntemlerle sizinle iletişime geçmelerine olanak tanıyor. Ama bu iletiler sadece telefonunuza değil, evinizde bir adet ekrana sahip her türlü cihazınıza gönderilebiliyor. Yani buzdolabı evin neresinde olursam olayım bana ekranı bir cihaz aracılığıyla "Hey, kapıyı kapatmayı unuttun!" Mesajı gönderebilir. Ben de bu mesajı yatağımda televizyon izlerken, çocuklarımın odasında ya da belki ekrana sahip olan ve AllJoyn ile konuşabilen saatimde bile görebilirim. Bu bildirimleri ekrana sahip her şey ile görebilirim. Yani bildirimler AllJoyn'un oldukça güçlü olacağı örneklendirmelerden bir tanesi.
Gerçekleşmeye başlayan oldukça ilginç şeylerden bir diğeri de farklı akıllı cihazların bir araya gelip tamamen yeni sistemler yaratabilmeleri. Mesela bağlantıya sahip duman dedektörümüz var. Bu tek başına iken bile oldukça güzel bir şey. Bir dedektörümüz var. Uygulama üzerinden bize bilgi gönderebiliyor. Ama AllJoyn'a eklendikten sonra bu duman dedektörü yapısı, sahip olduğumuz bu mükemmel sistemin bir parçası haline geliyor. Ve şimdi; duman olduğunu fark eden bu dedektör, AllJoyn sayesinde evdeki bağlantılı hoparlörlerin alarm çalmasını sağlayabilir. Ayrıca ampullere de bir mesaj göndererek -örneğin duyma engelli kullanıcılar için- görsel bir uyarı da sağlayabilir. Ya da bağlantılı olduğu kapı kilitlerine açılmaları şeklinde bir uyarı gönderebilir. Bu sayede belki de çocuklarınızla beraber evi acilen terk etmeniz gereken durumlarda kapı kilidiyle uğraşmamanızı sağlayabilir. Hatta evdeki tüm televizyon ekranlarına bildirimleri ve direktifleri yansıtabilir. "Şu odada duman fark edildi. Şu talimatlara uymayı unutmayınız." Şeklinde... Yani aslında düşündüğünüzde çok ufak bir iş yapan duman dedektörü, şimdi benimle iletişime geçebildiği tüm bu zengin ara yüzleri sayesinde koskoca bir güvenlik sistemi haline geldi. İşte aşağıda bunun gibi örneklerle karşılaşacaksınız.
Aşağıda bulunmayan pek çok yeniliğimiz de var fakat yaratıcılık anlamında bunlar sizi havaya sokmaya yetecek, "Eğer diğer cihazlarda bir araya gelse sonuç nasıl olur?" şeklinde sizi heyecanlandıracaktır.
Geliştiricileri desteklemek
Cenk Tarhan: Tamam. Bu örneğin tam tersi de geçerlidir öyle değil mi? Örneğin hareket algılayıcısı çok uzun süre bir hareket algılamadığında otomatik olarak kapıyı kilitleyebilir. Sizin kilitlemeyi unuttuğunuzu düşündüğünden ötürü...
Liat Ben-Zur: Kesinlikle. Hareket algılayıcılı güvenlik kameraları üreten Canary isimli bir şirketle de çalıştık. Eski versiyonunda sadece hareket algıladığında odanın fotoğrafını çekip, bu hareketin köpeğinizden mi yoksa evinize davetsiz giren birinden mi kaynaklandığını size gösteren cihazı AllJoyn ile birleştirdik. Bu birleşmeden doğan sonuç ise şu şekilde oldu: Cihaz yapması gerekeni yapmaya devam ediyor, hareketi algıladığında fotoğrafını çekip telefonunuza gönderiyor. Eğer bunun evinize zorla giren bir şahıs olduğunu fark ederseniz ve telefondan gerekli komutu verirseniz, bu komut mesajınız tüm sisteminize ulaşıyor ve davetsiz misafiri korkutma amacıyla evinizdeki hoparlörler çok yüksek bir sesle alarm çalmaya başlıyor. Televizyon, kamera tarafından çekilmiş fotoğrafını o şahsa gösterip "Seni gördük, seni yakaladık." Mesajı veriyor. Tekrardan, tek başınayken çok ufak gibi görünebilen bir güvenlik öğesini AllJoyn ile ekranlara ve hoparlörlere sahip devasa bir güvenlik sistemi haline getiriyorsunuz.
Cenk Tarhan: Peki, örneğin ürünlerine AllJoyn teknolojisini eklemek isteyip, belki de bu eklentinin ürünlerini daha masraflı yapacağından korkan geliştiricilere destek amaçlı bir programınız mevcut mu? Bu tarz bir destek düşünceniz var mı?
Liat Ben-Zur: AllJoyn açık kaynaklı ve AllSeen Alliance üzerinden ücretsiz olarak erişilebilir yapıda. Yani AllSeen'i kullanmak isteyen herhangi bir şirket onu şu an internetten edinebilir. Eğer Qualcomm ile örneğin çiplerimizin n2n çözümleri gibi konularda çalışmak isteyen firmalar varsa bu tarz firmaları yeni kullanıcı deneyimleri üretmek adına kesinlikle destekleriz.
Cenk Tarhan: Yakın gelecekte Qualcomm'dan AllJoyn teknolojisi ile ilgili daha fazla yenilikler göreceğimizi ve yeni fikirler işiteceğimizi söyleyebilir miyiz?
Liat Ben-Zur: Kesinlikle. Şu an stratejilerimizin tam merkezinde bulunan "Her şeyin İnterneti" çevresinde başka yenilikler de göreceksiniz.
Cenk Tarhan: Zaman ayırıp sorularımızı yanıtladığınız için çok teşekkür ederiz.