Özellikle son 15 yılda teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlemesiyle birlikte insanlığın hayatı da baştan sona değişmiş durumda... Cep telefonlarının geliştirilmesiyle mobil görüşme yapabilme imkanı, daha sonraki yıllar fotoğraf makinelerini, radyoları ve hatta interneti de cep telefonlarına dahil edecekti.
Şüphesiz bu saydıklarımızın artık hiçbir "mucizevi" özelliği bulunmuyor; zira bugün için yine cep telefonlarından yola çıkacak olursak, kamerası olan bir telefon isteyen kullanıcı, artık çok daha fazlasını aramaktadır. Aynı sektörde bulunan diğer firmalarla fiyat ve kalite kıyaslaması yapan kullanıcı, kendisi için en iyisini aramaktadır.
Ancak bu cihazlara sahip olurken kullanıcıların genel olarak göz ardı ettiği önemli bir husus var. Tahmin edeceğiniz üzere, kullanıcılar kalite ararken, bir yandan da bu kaliteli ürünü ucuza getirmek niyetinde. Aynı durum elbette bu ürünleri geliştiren teknoloji firmaları için de geçerli ve bu şirketler, ürünleri olabildiğince ucuza üreterek kârını arttırmaya çalışmakta. Ancak ucuza mâl olan bu cihazların arkaplanında kalan ve yürek burkan olaylar var.
Foxconn ve intihar vakaları
Çin'de yer alan Foxconn isimli şirketle ilgili basına ve görsel medyaya yansıyan haberleri okumuş olabilirsiniz. Sayısı 600 bini bulan çalışanıyla Microsoft, Apple, Dell, HP, Intel ve Sony'in toplam çalışan sayısını dahi geçen Foxconn'a her yıl 100 bin işçi alınıyor. Ancak maaşların son derece düşük olması, iş ortamı gibi iş koşullarının son derece kötü olduğu fabrikada işçilerin intihar etmeye başladığı gündeme bomba gibi düşmüştü.
Foxconn ise intiharları önlemek için farklı yöntemler denemiş ve son olarak maaşlarda iyileştirme yoluna giderek olaya çözüm getirmek istemişti. Ancak intiharı önlemek için pencere altlarına ağ gerilmesi, Foxconn'ın intiharı önlemek için oldukça ilginç yollara başvurabileceğini de dünyaya göstermişti.
Üretim maliyetinin son derece düşük olduğu Çin'de üretim yapmak isteyen büyük teknoloji şirketleri de, kendi ülkelerinde üretim yapmak yerine Çin'e akın etmekte, maliyetleri kısarak hissedarlarını memnun etmeye çalışıyor. Ancak düşük maliyet, son kullanıcıya tam olarak yansımamıyor, bazı ülkelerde fahiş fiyat etiketleriyle kullanıcılara sunulabiliyor.
11.8 milyon bozuk bilgisayar son kullanıcıda...
Görüldüğü üzere ucuza üretilen teknolojinin neden olduğu olumsuzlukların başında çalışan memnuniyetsizliği geliyor. Bunda düşük maaşla çalışmak, işe motive olamamak ve buna bağlı olarak iş koşullarının oldukça kötü olması bu memnuniyetsizliği tetikleyen en önemli etmenler olarak sayılabilir.
Ancak olay bununla da sınırlı değil elbette... Ucuza teknoloji üretmek için bazı "fedakarlıklardan" çekinmeyen şirketler, kullanıcılara düşük kaliteli cihazlar satabiliyor, ürünün ömrü bir hayli kısa olabiliyor. Bu da son kullanıcının aynı ürünün bir yenisini almasına ve tüketim çılgınlığının sıçrama yapmasına neden olmaktadır.
Örneğin Dell'i ele alalım. Dell, ABD'nin en büyük, dünyanın ise en büyük şirketlerinden biri... Ürettiği cihazlarla dünya genelinde milyonlarca kişiye ulaşan Dell, hatırlanacağı üzere 2003-2005 yılları arasında 11.8 milyon bilgisayarı kullanıcılara sunmuş, ancak bu bilgisayarların ciddi sorunlara sahip olduğu sonraları ortaya çıkmıştı.
Dell: "Sorun bizle değil sizle alakalı"
Bu sorunların yaşanmasında üretim aşamasında cihazlarda kullanılan düşük kalitedeki kapasitörlerin etkisi oldukça büyük...
Ancak yaşanan bir olay, Dell'in yaşanan bu sorunlarda kendinde kusur bulmadığını da gösterir nitelikteydi. New York Times'ta yayınlanan bir habere göre Dell, Teksas Üniversitesi'ne gönderdiği bilgisayarlarda sorun çıktığında sorunun kesinlikle üretim hatasından kaynaklanmadığını ve bilgisayarlar üzerinde fazlasıyla işlem yapılarak cihazların yorulması suretiyle bu sorunların yaşanmış olabileceğini dile getirdi.
Elbette burada sadece Dell'i ele almak doğru bir yaklaşım değil... Zira Dell'in penceresinden olaylara bakan birçok şirketin olduğu biliniyor ve üretilen cihazlarda çıkan kusurlar maalesef genellikle son kullanıcıya mâl ediliyor, bu şekilde şirket imajının yerlerde sürünmesinin de önüne geçilmeye çalışılıyor.
Her yer elektronik çöplük oldu
Cihazların ömrü maalesef uzun değil... Bu da alınan bir cihazın yenisiyle değiştirilmesi ve eskisinin e-waste yani e-çöplüğe dönüşmesine yol açmaktadır. Özellikle cep telefonu, bilgisayar gibi cihazların popülaritesi kısa sürmekte, yenisi çıkan bir telefon ya da bilgisayar eskisiyle değiştiriliyor.
Ancak eskisi dediğimize aldanmayın sakın; zira 3-4 ay geçmeden telefonunu "eski" olarak kabul eden ve "yenisine" göz kırpan milyonlarca kullanıcı bulunuyor; belki bu kullanıcılardan biri siz de olabilirsiniz. Burada elbette son kullanıcıyı suçlamak gibi bir niyetimiz yok; ancak cep telefonlarının üretim maliyeti günümüzde düşük olduğu için, kullanıcılar kolayca, ufak bir yeni özellik için bile olsa, telefonundan ya da benzeri bir cihazından soğuyabiliyor ve yenisini almaya yönelebiliyor.
Bu da telefon, bilgisayar ve daha sayamadığımız birçok cihazın çöplüğe dönüşmesine neden oluyor. Bu cihazların kimi geri dönüştürülme işlemi için kullanılıyor olsa da, dünyada halen, özellikle bilgisayar ürünlerinin, çöpe gittiği su götürmek bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.
Şirketlerin çalışanına ve çevreye duyarlılığı
Şirketlerin çalışana ve doğaya yaklaşımıyla ilgili ara ara araştırmalar yapılmıyor değil. Bunlardan biri de CSR (Consumer Social Responsibility) yani Tüketici Sosyal Sorumluluğu Araştırması... Tamamen son kullanıcının insiyatifiyle hazırlanan araştırmada ortaya çıkan sonuçlar ise oldukça düşündürücü...
Şimdi isterseniz o tabloyu sizle paylaşalım ve sonrasında şirketlerin durumunu kısaca analiz edelim... (Tabloya yukarıdan ulaşabilirsiniz; tablonun detaylı açıklaması ise bir sonraki sayfada...)
Sıfırı çeken şirketler birbiriyle yarışıyor
Önde gelen teknoloji şirketlerinin yer aldığı tablodaki sonuçlar son derece çarpıcı... Şirketlerin hemen hepsi işçilerin hakları konusunda sınıfta kalırken, kaynak kullanımı söz konusu olduğunda da aynı başarısızlık devam ediyor.
Ürünlerinde karbon kullanımı konusunda en dikkatli şekilde davranan şirketler ise yeşil kutucuklarda da görebileceğiniz üzere Toshiba, LG, Sony Ericsson, T-Mobile, Motorola, Samsung ve Apple iPhone... Aynı şekilde toksik sekmesinde de biraz önce bahsettiğimiz şirketler başı çekiyor.
BlackBerry, HTC, Garmin gibi firmaların hemen her alanda sıfırı çekmesi ise araştırmanın en dikkat çekici sonuçlarından biri...