Bilgisayar teknolojileri zaman içinde gelişir. Bu gelişmeyi takip etmek isteyenler işlemcilerin ve yazılımların geçirdiği evrimi gözleyebilirler. 8 bit makinelerle başlayan macera 70'lı yıllarda 16 bit'e ulaştı. 90'ların başında artık 32 bit'in evlere girmek üzere hazır olduğunu, 2000'lerin başından itibaren ise artık 64 bit'in standart haline geldiğini görüyoruz.
Peki 64 bit nedir, hayatımızı nasıl etkileyecek, bilgisayarlardaki etkisi nasıl olacak? 64 bit'i detaylıca anlattığımız bu makalemizde aklınızdaki sorulara cevap bulacağız.
64 bit bilgisayar nedir?
Bilgiler, bilgisayarlar içinde bitler şeklinde ifade edilirler. Bit'i ikili sistemde bir sayı dizisi olarak tanımlayabiliriz. Bu sayı sıfırlardan ve birlerden oluşur. Ne kadar çok bit'iniz olursa o kadar çok veriyi ifade etmek mümkün olur. n adet bit, 2^n adet farklı bilgi parçasını ifade eder.
Pek çok donanım, veri akışı ile çalışmaz. Bunun yerine veri yığınlarının işlenmesiyle ilgilenirler. Bir işlemcinin gücü de bir seferde ne kadar veriyi işleyebildiği ile orantılıdır. Bu veri işleme sınırı aynı zamanda işlemcinin tek seferde RAM üzerinde erişebildiği verinin miktarıdır.
İşte, 64 bit işlemci dediğimizde, tek seferde 64 bit veriyi işleyebilecek işlemciyi anlatmış oluyoruz. Böylece, bir işlemcinin işleyebileceği bit sayısı arttıkça hızı da artmış olur. 16 bit bir işlemci, 8 bit bir işlemciden iki kat daha hızlı çalışır. 32 bit işlemci, 16 bit işlemciden iki kat daha hızlıdır. 64 bit işlemci de 32 bit işlemciye göre 2 kat daha hızlı çalışır.
Kullanıcılar için daha kısa bir tanım yapmak gerekirse 64 bit tanımı, 64 bit donanımları ve 64 bit işletim sistemlerini/yazılımları ifade eder.
32 bit'ten 64 bit'e
32 bit işlemciler, onlarca yıl önce tasarlanmıştı. 4 MB RAM'ın bilgisayarlarda standart olduğu yıllara 32 Bit işlemcilerin 4 GB'lık doğal hafıza limiti de inanılmaz bir boyut gibi görünüyordu. Bilgisayarların 4 GB RAM'e ihtiyaç duyacağı günler o zamanlar, asla gelmeyecekmiş gibiydi.
Bugün ise bilgisayarlar 4 GB üzerinde RAM'lerle piyasaya çıkıyorlar. 4 GB RAM miktarı ise çoğu zaman az bile bulunabiliyor. Hızlı ve güçlü bir bilgisayar isteyenler ise 8 GB RAM miktarını tercih ediyorlar.
İşte bu ortamda, donanım endüstrisi, 32 Bit'ten 64 Bit'e dönüş sürecini yaşıyor. Neyse ki, 64 Bit uyumlu donanımların ve yazılımların, 32 Bit olarak tasarlanmış yazılım ve donanımlarla eskiye yönelik uyumluluğu sayesinde, teknoloji dünyasında büyük bir kırılma yaşanmaksızın geçiş süreci devam edebiliyor.
64 Bit'in yararları
32 bit'ten 64 bit'e geçiş sayesinde kullanıcılar çeşitli pratik kazanımlar elde ederler ancak asıl büyük etki alanı veri işleme hızı ve hafıza kapasitesinde yaşanır.
Hız ve İsabet
64 bit'lik veri büyüklüğü demek, işlemcinizin tek seferde başa çıkabileceği veri yığını miktarının iki katına çıkması demektir. Daha da önemlisi, x86-64 spesifikasyonu kayıt hızını da iki katına çıkarır; bu da 64 bit işlemcilerin daha hızlı çalışması demektir.
Ayrıca işlemcinin hesaplamaları daha isabetlidir. 64 bit sayesinde, 32 bit ile ulaşabileceğinizden 4 milyar daha fazla kombinasyona ulaşırsınız. Böylece aradığınız sonuçları daha az işlem yaparak elde edebilirsiniz.
Daha büyük hafıza!
64 bit'in önemli bir avantajı da bilgisayarda daha büyük hafıza miktarının mümkün olmasıdır. Hafızanın kullanımı hafıza adresleri ile mümkün olur. Veriler RAM içindeki bu adreslere gönderilir ve diğer bileşenler aradıkları verileri nerede bulacaklarını bu adresler sayesinde bilirler. Hangi hafıza adresleme yöntemi kullanılırsa kullanılsın, hafızadaki toplam adres sayısı verilerin kaç bit olduğu ile bağlantılıdır.
32 bit bilgisayarlarda teorik olarak 4 GB RAM'ın üzerine çıkılamaz zira 32 bit ile adreslenebilecek hafızanın boyutu en fazla 4 GB'tır. Bilgisayara daha fazla RAM taksanız bile cihazınızın en fazla 4 GB gördüğünü fark edersiniz. Ayrıca bu rakamın teorik olduğunu unutmayalım. İşletim sistemleri hafızanın bir bölümünü kendi kaynaklarını işlemek için kullanırlar ve pratikte kullanıcıya 3 GB hatta bazen 2 GB kadar bir RAM kalır. Çok işlem gücü ve hafıza gerektiren bir oyun veya yazılım çalıştırdığınızda bu yazılım hafızadaki 3 veya 2 GB boş RAM'e sığmaya çalışır ve bilgisayarınızın yavaşladığını fark edersiniz.
Eğer 4 GB'tan daha fazla RAM kullanmak istiyorsanız, 64 Bit işlemci ve işletim sistemi ile birlikte 64 Bit veriyolunu destekleyen donanımlar kullanmak zorundasınız. 64 Bit adresleme sistemi teorik olarak 16 Exabyte hafızaya imkan tanır. Bu da 16 Milyar Gigabyte demektir. Ancak bunun asla ulaşılamayacak bir boyut olduğunu düşünüyorsanız, tekrar düşünün deriz...
90'lı yıllarda 4 MB hafızalar standart iken 4 bin MB anlamına gelen 4GB hafıza limitine ulaşmanın imkansız olacağı düşünülüyordu. Sadece 10 sene sonra ise insanlar 4 GB'ın yetersiz kalmaya başladığını dillendirmeye başladılar. 16 Exabyte limiti bizi biraz daha uzun süre rahatlatacaktır ama eninde sonunda 128 bit bilgisayarlara ihtiyaç duymaya başlayacağız. Belki 10 sene sonra, belki 25 veya 30 sene sonra... Ama 64 bit de bir gün yetersiz kalacak. Fakat bu süre boyunca, günlük yaşantımızı, bilgisayarımızdaki işletim sistemimizi, oyunlarımızı, internet tarayıcımızı, seyrettiğimiz dijital filmleri, dinlediğimiz şarkıları 64 bit işlemciler üzerinde, 64 bit teknolojisiyle çalıştıracağız.
Hangi uygulamalar yararlanacak
Çok büyük miktarda verilerle çalışan uygulamalar, 64 bit bilgisayarların gücünden fazlasıyla yararlanacaklar ve hızlanacaklar. Aslında ofiste kullandığımız Word kelime işlemci veya internet tarayıcımızın hızında gözle görülür bir hız artışı fark edemeyebiliriz ama örneğin eğer video işleme yazılımları ile çalışıyorsanız ve yüksek çözünürlüklü videoların düzenlemesiyle ilgileniyorsanız, 64 bit bilgisayarlar sayesinde, işlerinizin çok daha hızlı bittiğini fark edeceksiniz.
Ayrıca 3D grafiklerin kullanıldığı video oyunları veya farklı grafik uygulamalar da 64 bit sayesinde çok daha hızlı çalışır. Oyunlarda tüm ağır işin grafik kartı tarafından yapıldığını düşünebilirsiniz ama grafik kartınız ne kadar hızlı ve güçlü olursa olsun, oyunları yavaşlatan en önemli darboğaz RAM'lerdir. RAM'ler, GPU'dan ve CPU'dan gelen verileri yeterince hızlı şekilde yönlendiremezlerse, oyunlar ekranınıza yavaşlamış şekilde yansır. O nedenle, 64 Bit RAM'ler video oyunlarını son derece hızlandıracaktır.
64 bit'in zayıf noktaları
64 bit'e geçişin de bazı negatif yönleri olabilir. Bunların başında bazı uyumsuzluk problemleri geliyor. Elbette eski 32 bit işletim sistemlerinin 64 bit bilgisayarlarda çalışırken bazı sorunlar yaşaması mümkündür. Veya eğer 64 bit bir yazılım satın almışsanız, 32 bit bilgisayarınızda çalışmadığını göreceksiniz.
Bunun dışında 32 ve 64 bit arasında önemli bir uyum olduğu da tartışılamaz zira bu sistemler tasarlanırken uyumlu olması için büyük çaba harcandı. Aslında 2003'ten beri çoğu sistemde 64 bit işlemciler standart olarak satılıyor. Eğer bu tarihten sonra bir bilgisayar veya işlemci satın almışsanız, cihazın satış fiyatını düşük tutmak için özellikle 32 bit işlemci kullanılmamışsa, bilgisayarınız 64 bit demektir. Bunu ayrıca, sistem ayarlarınızda, işlemci hakkındaki bilgilerden de görebilirsiniz.
İşletim sistemi konusunda da 64 bit işlemciler şanslı... 64 bit işlemcilerde hem 32 bit hem de 64 bit işletim sistemleri çalışabiliyor. Ancak elbette 64 bit işlemci üzerinde 32 bit işletim sistemi çalıştırmak bilgisayarın kapasitesini çöpe atmak anlamına gelecektir.
Sürücüler de önemli bir meseledir. Bilgisayarınızda yüklü olan sürücülerin 64 bit işlemci ve işletim sistemiyle uyumlu olması, 64 bit'ten faydalanmak için gerekli bir süreç...
Bu yazımızda, hep bilgisayarlardan bahsettik. Ama son dönemde cep telefonlarının da 64 bit'e geçiş aşamasında olduğu unutulmamalı. Kısacası veri işleme nerede olursa olsun, hep daha fazlasını isteyen bir süreç. Ve bu süreçte 64 bit'in tek hakim olması kaçınılmaz...