13'üncü Cuma'nın uğursuz olduğu batıl inancında doğruluk payı var mı?

13 rakamı ve özellikle de 13. Cuma (ayın 13'üne denk gelen Cuma günü), batı hurafelerinde uğursuz bir gün olarak kabul ediliyor. Neden böyle anıldığına dair teoriler, İncil'e göre son akşam yemeğinde 13 kişinin hazır bulunmasından, genellikle her türlü kaosa neden olmadan önce İskandinav tanrıları için bir akşam yemeği partisinde Loki'nin gizli 13. konuk olmasına kadar uzanıyor.

Bu tür iddiaları reddetmek çok kolay olsa da, 13 rakamı ve 13. Cuma'nın şanssız (uğursuz) olduğu fikrinde herhangi bir gerçeklik veya bunu destekleyecek istatistikler bulunup bulunmadığı, akla gelen önemli bir soru.

13. Cuma verileri neler söylüyor?

Bugüne dek, bunu araştırmak için birkaç girişimde bulunuldu. İnsanların ne kadar batıl inançlı olduklarını ve bunun davranışlarını etkileyip etkilemediğini görmek isteyen bir ekip, trafik akışını ve kaza verilerini inceledi. Buradaki fikir 13'ün ve 13. Cuma'nın gerçekten uğursuz olup olmadığını anlamak değil, “davranışları inceleyerek - örneğin, insanların 13'üncü Cuma günü araba kullanma ve alışveriş yapma olasılığının daha mı düşük olduğu gibi - insanların batıl inançlardan nasıl etkilendiklerine dair makul çıkarımlar yapabilmekti.”

1993 yılında BMJ'de yayınlanan çalışma, insanların herhangi bir ayın 13'üne denk gelen Cuma gününde davranışlarını değiştirebildiklerine dair bazı kesin olmayan göstergeler bulduğunu söylüyordu.

Ekip, “Ayın 13'ünde, daha az insan Cuma günü otoyollarda araba kullanıyor gibi görünüyor. Nüfusun yaklaşık %1,4'ü bu durumdan etkilenebiliyor. Örneğin, ayın 5'i Cuma günü ile 12'si Cuma gününü karşılaştıran verilerin analizi, 13. Cuma'ya göre farklılık gösteriyor” diyor.

Araştırmaya göre, yolda daha az araba olmasına rağmen, 13'üncü Cuma günü yaşanan kazalar sonucu hastaneye başvurular artıyor. Araştırmacılar, incelenen kaza sayısının anlamlı bir analize izin vermeyecek kadar küçük olduğunu belirtmelerine rağmen, desteklemek veya çürütmek için daha büyük bir çalışmanın gerekli olacağını öne sürüyorlar, “13'üncü Cuma günü bir ulaşım kazası riskinin %52 artabileceğini” ekliyorlar.

Araştırma yazarları bu durumu, insanların batıl inançlar ile davranışlarını değiştirebilecekleri gerçeğine dayandırıyor. Yani batıl inancın daha güvensiz davranışlara sebep olabileceğini öneriyorlar ancak buna dair net bir kanıt bulunmadığını da belirtiyorlar.

Bu ilginç bir düşünce olsa da, acil servise başvuruları inceleyen diğer pek çok araştırma, gün içinde herhangi bir artış bulunmadığını söylüyor.

ABD'deki acil servisleri inceleyen büyük bir çalışma, “13'üncü Cuma korkusu var olsa da, 13'üncü Cuma günü diğer günlerin araştırmalarına kıyasla hacimde bir artış olacağına dair hiçbir endişe barındırmıyor” sonucuna vardı. Açıklamanın devamında “değerlendirilen 13 farklı durumdan yalnızca penetran travmalar 13'üncü Cuma günü daha sık görüldü” deniyor.

Hollanda Sigorta İstatistikleri Merkezi tarafından yürütülen bir araştırma ise, 13'üncü Cuma günlerinde yolların biraz daha güvenli olduğunu söylüyor. Merkezin istatistikçisi Alex Hoen'in Verzekerd sigorta dergisine verdiği demeçte “insanların önleyici olarak daha dikkatli olmaları veya sadece evde kalmaları nedeniyle olduğuna inanmakta zorlanıyorum; ancak istatistiksel olarak konuşursak, 13'üncü Cuma günü araba kullanmak biraz daha güvenli” diyor.

Kısacası, ayın 13'üne denk gelen Cuma günü kazalarda artış olduğuna dair gerçek, kesin bir kanıt bulunmuyor ve hatta birkaç araştırma bunun tam tersini gösteriyor. Ancak tüm araştırmaların sonucunda, verilerin batıl inançlar kaynaklı davranış değişiklikler nedeniyle ortaya çıkmış olabileceğine vurgu yapılıyor.