Piyasada çok sayıda farklı cihazda çok sayıda farklı ekran çözünürlüğü görmek mümkün. Ultra HD ya da 4K gibi çözünürlükler ilgi çekmeye başlarken, Full HD çözünürlük yine de egemen konumunu koruyor. Peki ama Full HD yayın dendiğinde neen karşımıza 1080p ve 1080i olmak üzere iki farklı format çıkıyor? İkisi de FHD çözünürlüğü simgelerken nerede ayrılıyorlar? Aralarında ne fark var?
Daha detaylı soralım: FHD, 1920 piksel genişliğinde ve 1080 piksel yüksekliğinde bir ekran çözünürlüğünü ifade ediyor ve bu yüzden "1080" rakamı ile tanımlanıyor. Bu, hem 1080i hem de 1080p'nin aynı çözünürlüğe sahip olduğu anlamına geliyor. Peki neden ikisi de ortalıkta dolaşıyor? 1080i ve 1080p arasında ne fark var?
1080i ve 1080p Neyi Temsil Ediyor?
Bilmeniz gereken ilk şey, 1080i ve 1080p'deki harflerin raster tarama tekniğini ifade ettiği. Yani bunlar bir çözünürlük tanımlaması değildir; HD yayınlar için uygulanan iki farklı standarttır. Raster tarama, basitçe bir görüntünün bir ekranda nasıl yeniden yapılandırıldığı anlamına geliyor.
1080i'deki "i" interlaced anlamına geliyor. Bunu Türkçeye geçmeli tarama olarak çevirmek mümkün. 1080p'deki "p" ise progressive anlamına geliyor ve aşamalı taramayı temsil ediyor. Her ikisi de, 1.920 x 1.080 çözünürlükte bir ekranda görüntü üretmenin iki farklı yöntemini ifade ediyor. Öyleyse, her iki format için de 2.073.600 toplam pikselden bahsedebiliriz.
TV ekranınızı piksel sıraları olarak hayal edin. 1080 piksel yüksekliği tanımlıyor, yani TV'nin üstünden altına kadar 1080 piksel sırası var. Piksellerin ne kadar hızlı yenilendiğine ise yenileme hızı deniyor. Çoğu ekran 60hz yenileme hızında çalışıyor, yani saniyede 60 kare.
Video görüntüsünün çalışması için, dijital ekrandaki her pikselin, onu hareket olarak algılayacak kadar hızlı bir şekilde yenilenmesi gerekiyor. 1080i ve 1080p arasındaki fark, tutarlı, kolayca izlenen "hareketli" bir görüntü oluşturmak için bu piksellerin nasıl yenilendiğinde gizli.
1080i Nedir ve Nasıl Çalışır?
Geçmeli tarama, tek ve çift piksel sıralarını dönüşümlü olarak görüntüleyerek bir görüntü üretir. Böylece tüm tek satırlar saniyede 30 kez yenilenir ve tüm çift satırlar sırayla saniyede 30 kez yenilenir.
Kısacası hem tek hem de çift satırlar saniyede 30 kez yenilenir, böylece ek bant genişliği kullanımı olmadan kare hızı etkin bir şekilde iki katına çıkarak 60'a ulaşır.
1080i formatı, tüm ekran yukarıdan aşağıya çok yavaş yenilendiğinde, eski katot ışınlı ekranlarda ekranın üst kısmının alttan farklı bir görüntünün yarısını göstermesine neden olan etkiyi ortadan kaldırmak için üretildi. Daha eski ekranlarda, her taramanın sonunda ekranın üst kısmı alt kısmından daha mat ve daha az aydınlandı.
Geçmeli tarama formatı, teknolojinin sınırlı olduğu durumlarda özellikle önemliydi ve mümkün olduğu kadar az bant genişliği kullanmak açısından gerekliydi. Özellikle televizyon yayını için bu mutlak bir gereklilik. Ülkemizde yayın yapan kanalların neredeyse hepsi, halen 1080i formatında yayın yapıyor.
1080p Nedir ve Nasıl Çalışır?
1080p formatı bir seferde piksellerin yarısını yenilemek yerine tüm ekranı bir kerede yeniler. Bu nedenle 1080p'ye bazen "gerçek HD" de denir. 1080p formatındaki bir yayın, 1080i'ye göre çok daha nettir.
Tüm ekranın aynı anda yenilenmesiyle 1080p, 1080i'nin aynı kare hızında sahip olduğu bilgi miktarının iki katını etkin bir şekilde işleyebilir. 1080p'nin ekranı aynı anda yenileme şekli, genellikle her satırın bir seferde yenilenmesiyle yukarıdan aşağıya bir "dalga" halindedir.
1080p'nin 1080i'den daha büyük bant genişliği gerektirmesi, şu an TV yayınlarında halen 1080i'nin daha çok kullanılmasının nedenidir. Ancak akış hizmetleri gibi yayın kaynakları, 4K mümkün değilse 1080p formatını tercih eder.
Hangisi Daha İyi: 1080i Veya 1080p?
1080i'nin en büyük dezavantajı, hızlı hareketin görüntülenmesinde yaşanan sorundur. Bir seferde görüntünün yalnızca yarısı görüntülendiğinden, hızlı hareket "hareket yapaylıkları" olarak adlandırılan duruma neden olabilir. Bunlar, görüntülerin aynı anda farklı konumlarda gösterilmesinden kaynaklanan garip görsel sorunlardır.
1080p, hızlı hareketli sahnelerde çok daha iyi görüntü kalitesi sunarak bu sorunu ortadan kaldırır. Ayrıca 1080p, yukarıda da söylediğimiz gibi daha net, daha canlı ve daha gerçekçidir. Daha yüksek görüntü kalitesi (yaklaşık %60 daha iyi), 1080i'de çift ve tek piksel sıralarının aynı anda görüntülenememesinden kaynaklanır. Başka bir deyişle, 1080i kalite olarak Full HD'den çok 720p'ye yakındır.