Elon Musk'ın imparatorluğu: Ünlü milyarderin servetini yatırdığı tuhaf ama harika şirketler

Kendisi hakkındaki düşünceleriniz ne olursa olsun, Elon Musk’ın modern çağın en yaratıcı teknoloji projelerinden bazılarının arkasındaki beyin olduğu rahatlıkla söylenebilir. Milyarder girişimci, diğer pek çok projenin yanı sıra otomobil üreticisi Tesla’nın, özel uzay şirketi SpaceX’in ve beyin-bilgisayar arayüzü girişimi Neuralink’in patronu. Bu galerimizde, Elon Musk’ın 1990’larda başlayan Zip2’den yeni yapay zeka girişimine kadar yatırım yaptığı tüm şirketlere hızlı bir şekilde göz atacağız.Zip2 Musk, ilk girişimi olan Zip2’yi 1995 yılında kardeşi Kimbal ve merhum arkadaşları Greg Kouri ile beraber Kaliforniya’da kuruldu. Musk kardeşlerin projeyi başlatmak için babalarından 28.000 dolar almanın yanı sıra Kouri ve küçük bir yatırımcı grubundan ek fon aldıkları iddia ediliyor. Elon henüz 24 yaşındayken kurulan Zip2, Sarı Sayfaların internet versiyonu olarak tanımlanıyor. O sıralarda orijinal olan bu fikir, bilgisayar kullanıcılarının yerel işletmeleri bulmasına olanak tanıyan, içinde arama yapılabilen haritalar içeren bir dizin sağlıyordu. Zip2 henüz dört yaşındayken ABD’li bilgisayar üreticisi Compaq’a 300 milyon dolardan fazla bir fiyata satıldı ve Elon bu satıştan 22 milyon dolar kazandı.X.com/PayPal Musk’un bir sonraki şirketi X.com, kullanıcıların birine e-posta adresini girerek para göndermesine imkan tanıyan çevrimiçi bir ödeme platformuydu. Musk, Mart 1999’da diğer üç iş adamıyla birlikte X.com’un kurucu ortağına kişisel olarak 12 milyon dolar yatırdı. Bir yıl sonra, zorlu bir rakip olmasına rağmen, mobil ödeme güvenliği platformu Confinity adlı başka bir şirketle birleşti. Bir araya gelen şirketler, bazı üst düzey yöneticilerin bunun pornografiyle çağrışım yaratabileceğinden endişe etmesine rağmen X.com adını korudu. Şirketin en büyük hissedarı olan Musk yeni CEO olarak atandı, ancak birkaç ay sonra şirket yönetim kurulu onun görevden alınması ve yerine Confinity kurucu ortağı Peter Thiel’in getirilmesi yönünde oy kullandı. Şirket, Haziran 2001’de adını elektronik para transferlerinde öncü ve gelir açısından halen en büyük ABD şirketlerinden biri olan PayPal olarak değiştirdi. Musk sıklıkla PayPal’ın kurucularından biri olarak tanımlanıyor ancak bu teknik olarak doğru değil. Yine de Musk, o sırada hala en büyük hissedarı olduğu PayPal’ın 2002’de eBay tarafından 1,5 milyar dolara satın alınmasından sonra yaklaşık 175 milyon dolar kazandı.SpaceX Musk'ın bir sonraki girişimi ise tamamen farklı bir yönde ilerledi ve uzay yolculuğuna duyduğu kişisel ilgiyi takip etmesini sağladı. SpaceX, 2002 yılında Musk tarafından uygun fiyatlı uzay uçuşunu gerçeğe dönüştürmek ve Mars’ın kolonileştirilmesini sağlamak amacıyla kuruldu. 2006 yılına gelindiğinde girişime 100 milyon dolar yatırım yapmıştı ve bu miktarın, o zamanki kişisel servetinin yaklaşık üçte biri olduğu söyleniyor. İlk roketi, küçük uyduları yörüngeye göndermek için tasarlanan ve Yıldız Savaşları’ndaki Millennium Falcon’a bir gönderme olarak adlandırılan Falcon 1’di. 2012 yılında Dragon adlı uzay aracını Uluslararası Uzay İstasyonuna (UUİ) göndererek bunu başaran ilk özel şirket oldu. 2020 yılında SpaceX, 19 saatlik bir yolculukla NASA astronotları Robert Behnken ve Douglas Hurley’i UUİ’ye başarıyla taşıdı ve bu, firmanın Crew Dragon uzay aracının ilk insanlı test uçuşu oldu. Musk, kısa bir süre önce son testi de kısmı bir başarıyla sonuçlanan Starship’in sonunda insanları Kızıl Gezegene taşıyacağını ve bizi 'çoklu gezegenli' bir tür haline getireceğini umuyor.Tesla Otomobil üreticisi Tesla, Temmuz 2003’te Musk tarafından değil, ABD’li iki mühendis olan Martin Eberhard ve Marc Tarpenning tarafından kuruldu. Musk, 2004 yılında Tesla’ya 30 milyon dolardan fazla yatırım yaparak bu girişime dahil oldu ve Tesla’nın yönetim kurulu başkanı oldu. Her ne kadar Musk, Tesla’nın web sitesinde resmi olarak şirketin kurucu ortağı olarak anılsa da, bu tam olarak doğru değil. Yine de Musk şirketin kurucusu olduğu fikrine bağlı ve geçtiğimiz yıl gönderdiği bir tweet’te, kendisi katılmadan önce Tesla’nın hiçbir çalışanı, prototipi veya fikri mülkiyeti olmayan bir “paravan şirket” (aktif olmayan bir şirket) olduğunu söyledi. Daha sonra Musk, o sırada CEO olan Eberhard’ın 2007 yılında yönetim kurulu tarafından “çok iyi sebeplerden” dolayı “oybirliğiyle” kovulduğunu söyledi, ancak daha fazla ayrıntı vermedi. Musk 2008’de CEO oldu ve aynı yıl Tesla ilk otomobili olan tamamen elektrikli Roadster spor otomobilini piyasaya sürdü.Neuralink Neuralink, Temmuz 2016’da Kaliforniya'da bir “tıbbi araştırma” şirketi olarak tescil edildi ve Musk, şirketi çoğunlukla kendisi finanse etti. Şirket muhtemelen en çok, dünyayla kablosuz iletişim kurmamıza olanak sağlayacağını öngördüğü, beyne yerleştirilen bağlı küçük elektrotlardan oluşan bir ağ olan “tüm beyin arayüzü” oluşturma çalışmasıyla tanınıyor. Firma, bu çalışma ile düşüncelerimizi, korkularımızı, umutlarımızı ve endişelerimizi yazılı veya sözlü dille kendimizi küçük düşürmeden paylaşmamıza olanak sağlayacağını iddia ediyor. Ancak bu teknoloji, felçli kişilerin tekrar yürümesine ve diğer nörolojik rahatsızlıkların iyileşmesine de yardımcı olabilir.OpenAI Musk, 2015 yılında kar amacı gütmeden kurulan OpenAI’nin kurucu ortaklarından biriydi, ancak 2018’de şirketin yönetim kurulundan ayrıldı. Milyarder daha sonra gönderdiği bir tweet’te “OpenAI’ye ilk 100 milyon doları mülkiyeti veya kontrolü olmayan, kar amacı gütmeyen bir kuruluş olduğu sırada bağışladım” dedi. Başlangıçta şirketin kontrolünü ele geçirmeye çalıştı ancak talebi reddedildi ve ayrılmak zorunda kaldı. OpenAI’nin en ünlü ürünü, sorulara insan benzeri cevaplar üretebilmesi için çok miktarda metin üzerinde eğitilmiş olan ChatGPT. ChatGPT'nin piyasaya sürülmesinden çok önce OpenAI, metin komutlarından ve yapay zeka tarafından oluşturulan seslerden tuhaf sanat eserleri yaratabilen yapay zeka görüntü oluşturma teknolojisine yönelmişti.Deep Mind Londra merkezli DeepMind, satranç oynamaktan manzara resimleri yapmaya kadar her şeyi yapabilen akıllı yazılımlar geliştiren, dünyanın önde gelen yapay zeka araştırma merkezlerinden biri. Şirket belki de en çok beş maçlık bir maçta dünya şampiyonu profesyonel Go oyuncusu Lee Sedol’u yenen AlphaGo yapay zeka programıyla tanınıyor. Musk, yapay zeka ve potansiyel tehlikeleri konusundaki tutumuna rağmen, şirketin ilk yatırımcılarından biriydi. 2010 yılında kurulan DeepMind, Ocak 2014’te Google tarafından 500 milyon dolara satın alındı.The Boring Company The Boring Company, 2016 yılında SpaceX’in bir yan kuruluşu olarak kuruldu ve 2018’in başlarında ayrı bir kuruluş haline getirildi. Musk’ın tünel açma girişimi, trafik sorununu gidermek ve insanları gidecekleri yere süper hızlı ulaştırmak için bir yer altı ulaşım ağı kurmayı amaçlıyor. Sistemin, gelecekte, araçları “saatte 150 milin (yaklaşık 240km) üzerinde güvenli bir şekilde seyahat edebilecek” hale getireceğini ve bunun “bir şehir içinde ışınlanıyormuş gibi hissettireceği” söyleniyor. The Boring Company, şimdiye kadar kamuya duyurulan altı projeden sadece birini tamamladı. Las Vegas kongre merkezinde yaklaşık 4,4 km uzunluğunda bir tünelden oluşan üç istasyonlu bu ulaşım sistemi, şirketin söylediğine göre 45 dakikalık kampüsler arası yolculuk süresini yaklaşık iki dakikaya düşürüyor ancak “berbat bir Disney yolculuğu” olarak eleştiriliyor.Twitter Musk’ın Ekim ayında Twitter’ı 44 milyar dolara satın alması, binlerce personelin işten çıkarılmasına ve platformun yenilenmesine yol açtı ve bu satın alma süreci de oldukça dramatik geçti. Her şey 4 Nisan 2022’de Musk’ın yüzde 9,2’lik Twitter hissesini aldığını açıklayarak şirketin en büyük hissedarı haline gelmesiyle başladı. Daha sonra Twitter’ın yönetim kuruluna katılmayı kabul etti ancak son anda vazgeçti ve bunun yerine şirketi hisse başına 54,20 dolara satın almayı teklif etti. Twitter teklifi Nisan ayının sonlarında kabul etti, ancak ertesi ay Musk, bot hesaplarının incelenmesine kadar anlaşmanın askıya alındığını söyledi. Musk, 8 Temmuz’da Twitter’a anlaşmayı feshedeceğini söyledi ve dört gün sonra Twitter, Musk’ın satın almayı tamamlamaya zorlanması için bir dava açtı. Twitter, Musk’ı fazla para ödediğini düşündüğü için anlaşmadan çekilmek istediğini ileri sürerek suçladı. 4 Ekim'de Musk, anlaşmayı söz verildiği gibi tamamlamayı teklif ederek başka bir U dönüşü daha yaptı ve duruşmayı önlemek için bunu son tarihden bir gün önce yapmayı başardı. CEO olarak yaptığı ilk eylemlerden biri toplu işten çıkarmalardı ve 12 Nisan’da BBC ile yaptığı bir röportajda, görevi devraldığı zaman 8.000’in biraz altında olan personel sayısının şu anda 1.500 civarında olduğunu doğruladı.X Corp/X.AI Musk, Twitter’ın sahibi olan Twitter Inc. şirketini kısa bir süre önce kapattı ve onu X Corp adlı yeni bir şirkete dahil etti. Mart 2023’te tescil edilen X Corp, girişimcinin gelecekteki birçok çabasının ana şirketi olmaya hazırlanıyor. Ayrıca Musk, “TruthGPT” olarak adlandırdığı daha az sansürlü bir ChatGPT alternatifi geliştirebilecek X.AI adında yeni bir şirket de kaydettirdi. Şu anda X Corp ve X.AI’nin ayrı şirketler mi olduğu yoksa birinin diğerinin yan kuruluşu mu olduğu belli değil, ancak her ikisi de ana şirket X Holdings’in çatısı altında görünüyor.