Kelime işlemcinizde sayfa düzenini ayarlamak (sayfa boyutları, yönlendirme, sınırlar v.b) veya işletim sisteminizin bir komutu gerçekleştirmesini sağlamak için, PC ve kullanıcısı arasında bir iletişim sistemine ihtiyaç duyulur.
Örneğin, eğer farenin sağ tuşuyla bir dosyanın üzerine tıklayıp, "Sil" seçeneğini işaretlerseniz, bunun gerçekleşmesinden önce ekranda bir onay kutusu belirir. İşte bu ve benzeri birçok konuda kullanıcı, bilgisayarla olan iletişimini diyalog pencereleri sayesinde kurar. Windows XP'de bu pencereler, kullanıcı ve bilgisayar arasındaki başlıca iletişim aracıdır.
Diyalog pencerelerinin bazıları basittir; bazılarında ise birçok seçenek vardır. Bu durum, kullanılması gereken işlevlere ve tanımlanacak parametrelerin miktarına bağlıdır. Aşağıda okuyacağınız satırların amacı diyalog pencerelerini genel hatlarıyla size yansıtmak ve içeriklerini daha açık bir şekilde anlamanızı sağlamaktır.
Başlık Çubuğu-Onay Düğmeleri-Resimli Seçenekler
BAŞLIK ÇUBUĞU
Tüm Windows XP pencereleri gibi, diyalog pencerelerinde de bir başlık çubuğu yer alır. Bu başlık çubukları, pencerenin ismini görmenizi sağlar. Çubuğun en sağındaki "X" düğmesi ise pencereyi kapatmak için kullanılır.
Herhangi bir diyalog penceresinde yer alan komutların ne işe yaradığını öğrenmeniz için, kapatma düğmesinin solunda yardım düğmesi bulunur. Bu düğmeyi üzerindeki soru işaretinden tanıyabilirsiniz.
Eğer diyalog penceresinin yerini, başka bir pencereyi görmenizi engellediği için değiştirmek islerseniz, işaretçiyi başlık çubuğuna gelirin ve farenin sol tuşunu basılı tutarak pencereyi sürükleyin. Pencere ekranda istediğiniz yere geldiğinde fare tuşunu bırakın.
ONAY DÜĞMELERİ
Onay düğmeleri, diyalog pencerelerinin temel unsurlarıdır. Genellikle bir komutun gerçekleştirilmesini onaylamak veya iptal etmek için kullanılan dikdörtgen şeklindeki bu düğmeler, görünümleriyle basılacak bir tuşu andırırlar. Her birinde ilgili komuta ait bir sözcük vardır ve fareyle üzerlerine tıklanabilir. Örneğin "Tamam" ya da "Evet" düğmeleri, seçenekleri ve yerleştirilen parametreleri onaylamak içindir. "İptal" düğmesini seçtiğinizde ise değişiklikler onaylanmaz.
Onay düğmelerini kabartma benzeri görünümleriyle kolayca tanımak mümkündür.
RESİMLİ SEÇENEKLER
Diyalog pencerelerinde gördüğünüz tüm seçenekler, mutlaka metinlerden oluşmak zorunda değil. Bazen grafiksel anlatımlarla karşılaşma ihtimaliniz de var. Örneğin Word XP'de sayfanın dikey mi, yoksa yatay mı kullanılacağını belirlemek için grafik seçeneklerinden yardım alabilirsiniz. Küçük kutular içerisindeki sayfa resimleri, yapacağınız seçimin ne anlama geldiğini anlamanızı sağlayacaktır.
Metin Alanları-Sayısal Kutular-Kaydırma Çubukları
METİN ALANLARI
Seçenek için tek bir tıklamanın yeterli olmadığı durumlarda, metin alanları İmdadınıza yetişir. Bunlar pencerenin içeriğine göre şifre girmek veya herhangi bir sözcük yazmak için kullanılabilirler. Görünüm olarak beyaz fonu olan ince ve uzun boşluklara benzerler. Üzerlerine fareyle tıkladığınızda, kelime işlemcilerde olduğu gibi dikey bir çizgi belirir. Dikey çizgi belirdiğinde yazmaya başlayabilirsiniz. İşlemi bitirmek İçin fareyle bu alanın dışına tıklamanız veya "Tab" tuşuna basmanız yeterlidir. "Tab" tuşuna bastığınızda işaretçi, diyalog penceresindeki bir başka seçeneğe kayacaktır.
SAYISAL KUTULAR
Rakamsal değerlerin girildiği kutulardır (yazıcı tarafından kaç adet belge yazılacağı veya sayfa kenarlarının genişliği gibi).
Bu kutuların sağ kısmında biri aşağıyı, diğeri yukarıyı gösteren küçük oklar bulunur. Bu oklar yardımıyla gireceğiniz sayıyı bulabilir, arttırıp azaltabilirsiniz. Diğer bir alternatif de imleci kutunun üzerine getirip tıklamak ve ardından istediğiniz sayıyı klavye tuşları yardımıyla girmek.
KAYDIRMA ÇUBUKLARI
Kaydırma çubukları, genellikle devamlı erişilen bir değeri değiştirmek için kullanılırlar. Örneğin bilgisayarınızın ses seviyesini bu çubuklar yardımıyla belirleyebilirsiniz. Bir çizgi üzerinde hareket eden küçük bir düğme görünümünde olan kaydırma çubuklarını hareket ettirmek için fare ile bu düğmeyi tutmalı ve istediğiniz noktaya sürüklemelisiniz. Düğme, çizginin en üst ve en alt noktaları arasında hareket edebilir.
Birleşik Kontroller ve Erişilemeyen Seçenekler
BİRLEŞİK KONTROLLER
Bazı komutlar birbirlerine bağlı olarak yapılandırılmıştır ve şimdiye kadar tanımlanan araçların bir kombinasyonu gibi çalışırlar. Örneğin, dosya aramak için kullanabileceğiniz "Ara" seçeneğinde doğrudan aradığınız dosyanın adını girebileceğiniz metin alanına yer verilir. Aynı pencere içerisinde seçeneklerin listelendiği ayrı bir bölüm ve dosyanın nerede aranacağını belirtmek için kullanılan açılır menüler de vardır.
Diğer bir kombinasyon da onay kutusu ve metin alanıdır. Bunun en güzel örneği, yazıcı diyalog penceresinde görülür. "Sayfa aralığı" bölümünde "Sayfalar" seçeneğini aktif hale getirdiğinizde, yanındaki metin karesine sayfa sayısını girmeniz istenir. Aynı şekilde, metin alanına bir sayfa numarası girdiğinizde de "sayfalar" seçeneği otomatik olarak aktif hale gelecektir.
ERİŞİLEMEYEN SEÇENEKLER
Görülebilen, ama aktif olmayan komutlardır. Bunlar sadece uygun bir ortam oluştuğu zaman kullanılabilirler. Bunun bir örneğini yazıcı diyalog penceresinde görebiliriz. "Sayfa aralığı" bölümündeki "seçim" opsiyonuna bakın. Önceden yazı içerisindeki bir metin grubu seçilmemişse, bu opsiyonu kullanamazsınız. Seçenek fareyle seçilemez ve gölgeli bir görüntüye sahiptir.
Önizleme ve Hızlı Rehber
ÖNİZLEME
Önizleme, kullanım kolaylığı açısından oldukça önemli bir araçtır. Bazı diyalog pencereleri, yaptığınız değişikliğin sonucu nasıl etkileyeceğini aktif olarak gösteren küçük bir bölüme sahiptir. Bu şekilde son onayı vermeden önce nasıl bir sonuçla karşılaşacağınızı da anlayabilirsiniz.
Önizlemenin en büyük artısı, tüm işlemleri tekrar yapmanıza gerek kalmadan bazı düzeltmelerle işinizi kolaylaştırmaktır.
HIZLI REHBER
Diyalog pencerelerinde, kullanım seçenekleriyle ilgili bilgi almanızı sağlayan faydalı bir özelliktir. Aktif hale gelmesi için başlık çubuğunun sağ kısmındaki soru işaretini tıklamanız yeterlidir.
İşaretçi oklu bir soru işareti haline gelecektir. Bu işaretçiyi bilgi almak istediğiniz alanın üzerine getirip farenin sol tuşuna bastığınızda dörtgen şeklinde bir kutu açılacak ve içinde gerekli bilgiler yer alacaktır.
Faresiz Diyalog Pencereleri ve Hızlı Seçim Tuşları
FARESİZ DİYALOG PENCERELERİ
Diyalog pencerelerinde klavyeyi kullanarak hareket edebilmek için basılacak tuşlar "Tab", "Boşluk" ve "Shift+Tab" kombinasyonudur.
"Tab" tuşunu kullanarak üzerine geldiğiniz seçenek noktalı bir çerçeve içinde gösterilir. Sayısal kutularda ve metin alanlarında ise küçük bir çizgi belirir.
Pencerenin üst kısmında yer alan sekmeler arasında geçiş yapmak için gerekli tuş kombinasyonu ise "Ctrl+Tab"dır. Değişiklikleri onaylamadan pencereyi kapatmak için "Esc"ye basmak yeterlidir. Onaylama işlemi ise "Enler" tuşu yardımıyla gerçekleşir.
HIZLI SEÇİM TUŞLARI
Diyalog penceresine dikkatli baktığınızda, bazı komutlarda bir harfin altının çizili olduğunu görürsünüz. Bu durumda "Alt" tuşuyla birlikte altı çizili harfe (klavyeden) basarsanız, ilgili komutu çalıştırabilirsiniz.
Onay Kutuları-Açılır Menüler-Sekmeler
ONAY KUTULARI
Bazı seçenekler sadece aktif veya devre dışı olarak belirtilebilir. Bu seçeneklerin yanında küçük kare kutucuklar vardır. Bunlara fareyle tıkladığınızda kutu içinde bir işaret belirir ve o satırın aktif hale getirildiğini simgeler. Eğer seçiminizi iptal etmek istiyorsanız, kare üzerine bir kez daha tıklayarak işareti kaldırabilirsiniz.
AÇILIR MENÜLER
Bu kutular bir seçenek listesi sunarlar. Seçenekleri kaydırmak için sağ yanındaki küçük ok kullanılır. Kaydırırken bu oka basılı tutun ve seçiminizi yapınca da oku bırakın. Seçtiğiniz satır beyaz alanda görüntülenecektir. Açılır menüler görünüm açısından metin alanlarına benzer; ama içlerine yazı yazamazsınız.
SEKMELER (KARTLAR)
Bazı diyalog pencerelerinde öyle çok sayıda komut yer alır ki, hepsi birden görüntülenmeye çalışılsa bile ekrana sığmayabilirler. Sekmeler özellikle bunu önlemek için kullanılıyorlar. Bazen kartlar olarak da tanımlanan sekmeler, pencerenin üst kısmına, kitap işaretleyicisi şeklinde dizilmişlerdir. Bunlar bir nevi fiş dolabı şeklindedirler. Birini seçmek için fareyle üzerini tıklamak yeterlidir. Kart ön planda belirecek ve ilgili parametreleriyle tamamen görünür olacaktır. Diğer kartlarınsa sadece çıkıntıları görünecektir.
İşinize Yarayacak Faydalı İpuçları
İPUCU: KLAVYEDEN KOMUT VERMEK
Bir diyalog penceresinde klavyeyle de çalışılabilir. Özellikle fareniz çalışmıyor ya da hareketlerinize doğru tepkileri veremiyorsa bu yöntemi kullanabilirsiniz. Yapmanız gereken sadece "Tab" tuşu ile seçenekler arasında gezmek ve "Boşluk" tuşu ile gerekli seçimleri tamamlamak.
İPUCU: FAYDALI BİR ÖZELLİK
Önizleme, çok sık gereksinim duyulan özelliklerden birisidir. Komutların sonucunu eşzamanlı olarak görüntülemeye yarar. Böylece diyalog penceresi kapanmadan ve dolayısıyla son onayı vermeden, komutların sonucunu görüp buna göre kararınızı verirsiniz.
İPUCU: Eğer fareniz sorun yaşatıyorsa ve klavyeyi kullanmak zorundaysanız, kontrol kutularını aktif hale getirmek için öncelikle "Tab" tuşu ile üzerlerine gelmeli ve daha sonra "Boşluk" tuşuna basmalısınız.
Çeşitli Ek Bilgiler
BİLGİ: KOMUTLAR
Diyalog pencerelerindeki komutlar ve onay seçenekleri farklı şekillerde karşınıza çıkabilir. Bunlar:
• Onay düğmeleri: Çoğunlukla "evet" ve "hayır" seçeneklerini içerir ve bir eylem için onay vermenizi sağlar.
• Onay kutulan (kontrol kareleri): Belli özelliklerin aktif halde olmasını ya da olmamasını belirtmenizi sağlar.
• Açılır menüler: Farklı seçenekler arasında seçim yapmanızı sağlar.
• Metin alanları: Eğer diyalog penceresinde belli bir metin yazmanız gerekiyorsa bu alanları kullanabilirsiniz.
• Sayısal kutular: Eğer belli bir rakamsal değer girmeniz gerekiyorsa, bu işlemi sayısal kareler ile gerçekleştirmeniz mümkün.
• Kaydırma çubuklan: Ses ayarı gibi birtakım seçenekleri kontrol etmenizi sağlar.
BİLGİ: SAYISAL KUTULAR
Sayısal değerleri arttırmak ve azaltmak için, kutunun sağ kısmında yer alan yukarı ve aşağı ok tuşlarını kullanabilirsiniz.
BİLGİ: DİYALOG PENCERESİ BÖLÜMLERİ
Çoğu diyalog penceresini incelediğimizde, farklı kısımlara ayrılmış olduğunu görürüz. Fonksiyon seçeneklerini gruplandıran başlıklı alanların amacı, anlaşılabilirliği artırmak ve kullanımı kolaylaştırmaktır.
BİLGİ: Klavyede biri solda, diğeri de sağda olmak üzere iki adet "Alt" tuşu bulunur. Bazı klavyelerde sağdaki tuş üzerinde "AltGr" ifadesi bulunur. "Alt" tuşuyla ilgili bir tuş kombinasyonu kullanılacağı zaman, genellikle soldaki tuş tercih edilmelidir.
Terimler
... TERİMLER ...
EKRAN GÖRÜNTÜSÜ: Belli bir zaman içerisinde ekranda görülen şekle (program bölümüne, metne ya da belgeye) bu ad verilir. Bu görüntü hafızaya alınabilir veya yazdırılabilir.