2. el telefon, bilgisayar alırken bunlara dikkat edin: 2. el rehberi

İnsanlara donanımlarını dikkatlice ve mümkün olan en uzun süre kullanmaları veya daha sürdürülebilir bir çözüm olduğu için ikinci el almaları tavsiye edilir. Piyasadaki çip eksikliğinden ve ekonomik nedenlerle de, ikinci el almak daha da yaygın bir durum haline geliyor. Bu yazıda, size ikinci el bir ürün alırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatmaya çalışacağız.

Kısa süre önce, Korona dünyanın tamamında çip eksikliği sorununa sebep oldu ve ardından bir kriz daha geldi: Ukrayna‘daki savaş. Çip üreticileri bir krizden diğerine savrulmadı, onlar aynı anda bir çok ciddi sorunla başa çıkmak zorunda kaldı. En önemli sorun global tedarik zincirleri oldu, bunlar uzunca bir süredir bayağı aksamış durumda. Her zaman dünyanın bir yerinde bir tür kriz vardır, fakat şu yakın zamana dek bunları endüstri bir şekilde çözebiliyordu, hem de uzunca bir süredir. Fakat Korona‘dan beri bunu söyleyemeyiz. Bizim için, bu aslında bir "lüks" sorununa sebep oluyor, örneğin istediğiniz laptopu hemen alamıyorsunuz veya Wi-Fi 6E‘ye geçemiyorsunuz zira uygun tip bir modem bulmak zorlaştı.

Fakat bazen bir alımı ertelemek mümkün olmaz, örneğin laptopunuz düşüp kırıldıysa veya cep telefonunuz elinizden kayıp suya düştüyse. Birçok yıldır, ikinci el piyasası yeni bir donanım almaya alternatif oldu, böylece ihtiyaçlar hızlıca giderilebildi ve sürekli tüketen bir toplumda sürdürülebilir bir çözüm sunduğu için popülerliğini korudu.

Yenilenmiş Ürün Nedir?

Kullanılmış ürünlerin bir tür lüks hali olan cihazlara "refurbished" (yenilenmiş) deniliyor. Aslında insanlar genelde birinci el ürün almayı halen tercih etse de, bu tür kullanılmış cihazlarla hem tasarruf etmek hem de çevremiz için iyi bir şey yapmak mümkün. İkinci el ürünlerdeki sorun, genelde elinize nasıl bir ürünün geçeceğini bilememenizdir. Eğer kendinize yeni bir iPhone alıyorsanız, kesinlikle çizilmiş veya pilinin kapasitesi azalmış bir telefon istemezsiniz.

Yenilenmiş ürünler enteresan bir ara form, sıfır ile ikinci el ürünlerin arasında bir yerde. "Yenilenmiş" basitçe "parlatılmış" demektir. Fakat, eğer profesyonelce bu işi yapan bir satıcı varsa, buna onlar yenilenmiş diyorlar. Yani, fiziksel olarak kusuru olmayan/ çok az olan, tamamen çalışır durumda ve neredeyse sıfıra denk bir ürün edinmiş oluyorsunuz, hem de daha ucuza.

Yenilenmiş Ürün Almak

Burada size yenilenmiş ürünler için uzlaşılmış bir tanım veya belirlenmiş standartlar olmadığını üzüntüyle belirtmek zorundayız. Yine de, yenilenmiş ürünleri her yerde bulmak mümkün: Apple dükkanlarında yenilenmiş ürünler için özel bir alan yaratıyor, Amerika’da başlattığı servisin Türkiye’ye de yakın zamanda gelmesi muhtemel. HepsiBurada da artık yenilenmiş akıllı telefon ürünlere yer veriyor. Önemli olan bu ürünlerin bir şekilde üretici veya satıcıda yeniden yer buluyor olması.

Burada cihazlar testten geçiyor, tamir ediliyor ve neredeyse bazen sıfırdan farksız olacak şekilde estetik olarak bakımları yapılıyor. Fiyatlar tabi ki daha düşük ve genelde 12, bazense 24 ay garanti de oluyor. Yani size bir ürün almadan önce bu tür rafları incelemenizi tavsiye ediyoruz. Ciddi firmalar ürünlerin net bir tanımı verir ve böyle alıcı da bir problem olursa ne yapacağını ve parasını verip nasıl bir ürün aldığını bilir.

Yenilenmiş Ürün Alırken Haklarınızı Bilin

22 Ağustos 2020 Resmi Gazete’de yayınlanan 31221 sayılı yenilenmiş ürünlerin satışı hakkında yönetmeliğe göre ürün garantisi ve satış sonrası hizmetlerle ilgili olarak şu haklara sahipsiniz:

• Bir satıcıdan yenilenmiş el ürün almak: Yenileme merkezi tüketicinin yasal hakları saklı kalmak kaydıyla yenilenmiş ürünle ilgili değişim, onarım, bakım, bedel iadesi, bedel indirimi ve benzeri hususlarda taahhütlerini içeren yenilenmiş ürün garantisi vermek zorundadır. Yenilenmiş ürün garantisi, yenilenmiş ürünün tüketiciye teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari bir yıldır. Yenilenmiş ürün garantisi süresince, taahhüt edilen hakların kullanılması nedeniyle; nakliye, posta, kargo veya servis elemanlarının ulaşım gideri dahil olmak üzere tüketiciden herhangi bir masraf talep edilemez. Yenilenmiş ürün garantisi süresi içinde ücretsiz onarım veya ayıpsız yenilenmiş misli ile değişim haklarından birinin seçilmesi durumunda, bu talebin yenileme merkezine veya yetkili satıcıya yöneltilmesinden itibaren azami yirmi iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur. Bu süre, ürünün yetkili satıcıya ya da yenileme merkezine teslim edilmesiyle başlar. Tüketicinin bedel iadesi veya bedel indirimi hakkını seçtiği durumlarda, ödemiş olduğu bedelin tümü veya yapılan indirim tutarı derhâl tüketiciye iade edilir.

• Alelade bir şahıstan ikinci el ürün almak: Alelade bir şahsın size garanti verme yükümlülüğü yoktur. Fakat bu açıkça ürünün tanımında belirtilmelidir. Eğer satıcı sizden gizli kusurları saklamışsa, o zaman sorumlu tutulması söz konusu olabilir. Fakat, bu zaman da alıcı kusuru satıcı ona malı satarken bildiğini ispat etmek zorundadır. Bu tür alımlarda alımdan sebepsiz vazgeçilemez ve nakliyedeki kusurlardan satıcı sorumlu değildir.

Yenilenmiş Her Zaman Size Göre Olmaz

Eğer bu tür cihazları tercih etmeli miyim sorusuna cevap aranıyorsa, bunun genel geçer bir cevabı olmadığı bilinmelidir. Bunlar tabi ki daha ucuz ama bunlar aynı zamanda kullanılmış ürünler. Bu nedenle, fiyatları karşılaştırma yoluna gitmek sizi pek bir yere götürmez. Bu nedenle bu tür ürünleri bizzat görerek inceleyerek almak daha iyi olacaktır. Çok büyük ihtimalle kısa süre içinde ürünleri fiyatları, yeni modeller geldiği için düşer, bu düşen fiyatlar da referans noktası olarak iyidir. Örneğin M1 çipli bir Mac- Book Air için yurtdışında yenilenmişin fiyatı 959 Euro, sıfırın ise 1,129 Euro. Sonuçta, 170 Euro tasarruf kulağa güzel geliyor. Fakat sıfır ürünü 915 Euro’ya satan satıcılar da var. Yani en başta her zaman ürünlerin fiyatlarını iyi biçimde kıyaslamanız gerekir.

Bazı şirketler, bazı şirketlerle anlaşmalı şekilde onların ürünlerini yenilemektedir. Bunların fiyatlarını ikinci el piyasası ile karşılaştırmak size iyi fikir verecektir. Bazı sitelerde bir ürünün birinci ve ikinci el fiyatı net biçimde gösterilmektedir.

Dolandırıcılara Dikkat Edin

Bazı şahıslar, ikinci elde tacirlerden daha iyi fiyatlar verebilir. Fakat burada çok dikkat kesilmeli ve sahte ürünlere dikkat etmelisiniz: Genelde bariz sahte ürünlerin fiyatları da inanılmayacak derecede düşük olur. Sosyal medyada bu tür ilanları sık görürsünüz ve cep telefonu ve laptoplar da bu tür ilanlarda yer alır. Bunlar sizi düşük fiyat teklifi ile kandırmaktadırlar (bakınız bir önceki sayfa). Model tanımlarına çok dikkat edin. Ürün hakkında bilgilendirici fotoğraflar ve net tanımlar yer almalıdır, ürünün tam olarak kullandığı teknolojiden ve o anki durumundan bahseden belgeler olmalıdır. Örneğin bir telefonda pilinin durumu hakkında böyle bilgiler edinebilirsiniz.

Garip teklifleri, örneğin Bitcoin veya yabancı ülke hesaplarına Western Union benzeri yöntemlerle ödeme yapma gibi, reddedin. Eğer sizden kimlik bilgileriniz isteniyorsa, bu da dolandırıcılık göstergesidir. Öte yandan, buluşup elden teslim yöntemine de sık rastlanmaktadır. Eğer bu olmazsa, alıcıyı koruyan yöntemleri sunan siteleri tercih etmelisiniz.

Şahsi satışlarda anlaşılır şekilde alıcının önce parayı ödemesi ve satıcının ondan sonra ürünü göndermesi hususu sorun yaratabilmektedir. Bazı durumlarda cayma hakkınız olmadığını unutmayın.

Cihazınızı Hızlıca Kontrol Edin

Eğer internette bir tüccardan alım yapıyorsanız, 14 gün içinde vazgeçme hakkınız vardır. Bu kullanılmış donanımlar için de geçerlidir, bu süre içinde bazı fonksiyonel testler yapmalısınız. 

Windows kullanıcıları şu komutla hızlıca bir test yapabilir: [Windows] + [R] tuşlarına aynı anda basıp açılan ekrana şunu yazın: “perfmon / report”. Windows bir dakika içinde sistem dosyalarını, hafızayı, tepki sürelerini ve fazlasını test edecektir. Alternatif olarak, Windows’ta “performance izleyicisi aramasını yapabilir ve bu gereci çalıştırabilirsiniz. Soldaki sekmeden “Veri toplayıcı kümeleri | Sistem “ yolunu izleyin. “System Diagnostics” sekmesine sağ tıklayın ve “Başlat” seçimini yapın. Bir dakika sonra “Raporlar/Siystem” ve “System Diagnostics” yoluyla sonucu görebilirsiniz. Her parçanın önemi başkadır, çok endişe etmeyin. Fakat kırmızı ile işaretlenmiş kısımlara, örneğin sürücüsü olmayan bileşenler veya çok sistem kaynağı kullanan programlar gibi, dikkat etmelisiniz.

Kendi İkinci El Ürününüzü Satmak

Eğer satıcı sizseniz, iki seçeneğiniz vardır. Daha güvenli olan resmi satıcılar aracılığıyla satış yapmak. Bu genelde hızlı ve basit biçimde olur ve size fiyatı düşürmeye çalışan bir sürü insan ulaşmaya çalışmaz. Burada da genel olarak fiyat seviyesi hakkında bilgi edinmek faydalı olacaktır. Yani birçok platforma bakın ve fiyatları mukayese edin. Her durumda, profesyonellerin size teklif edeceği fiyat, diğer yöntemlerden düşük olacaktır, özellikle de cihazda ufak tefek sorunla varsa. Bu yüzden ürününüzün durumunu kendiniz test edip öğrenerek, tahmini bir fiyat edinmek mantıklı olacaktır. Cihazı sizin kargolamanız gerekecektir ve bunun ücreti genelde satıcı platformca karşılanır. Avantajı şurada: Fiyat belirlenince, paranızı görece daha hızlı şekilde alırsınız. 

Başka alıcılardan daha iyi fiyatlar alabilirsiniz, fakat bunun da kendince riskleri var.

İkinci el alımından farklı, fakat siz satıcı olarak daha avantajlı durumdasınız. Siz kime, ne kadar ve nasıl satacağınızı, yani ödemenin nasıl olacağını belirleyensiniz. Her durumda kimin nakliye bedelini ödeyeceğini belirlemek tavsiye edilir. Bizzat teslim ve elden ödeme bu durumda iyi bir tercihtir. Eğer bu mümkün değilse, alıcıyı ve satıcıyı koruyan ödeme yöntemleri sunan, güvenli alışveriş sitelerini tavsiye ediyoruz. Hesabınıza para ulaştıktan sonra, sattığınız ürünü oyalanmadan kargoya vermelisiniz.

Veriyi temizleyin: Ürünleri hızlıca hazırlamak için, satış öncesi kullanılmış ürünü teslime hazırlamak mantıklı olacaktır. Temizlemenin yanında (bknz. aşağıdaki kutu), cihazdaki tüm kişisel verilerinizin silindiğinden emin olmalısınız. Akıllı telefonlarda ve tabletlerde, dâhili fabrika ayarına döndürme seçeneği olduğu için bunu yapmak kolaydır. Apple ve Google’daki buluta bağlı ayarların hepsini yapın ve alıcının bu hesaplarla uğraşmadan cihazı kullanabilmesini sağlayın. Windows’ta da dâhili fabrika ayarına döndürme seçeneği vardır. Eğer iyice güvende olmak ve her şeyi tamamen silmek isterseniz, bunun için iki seçimden birini yapabilirsiniz: Ya tamamen şifreleme kullanıp sistemi resetlersiniz veya Eraser gibi profesyonel gereçlerle, sildiğiniz verilerin üzerine üst üste yeniden yazarsınız.

Donanımı Daha Uzun Süre Kullanın

Kimse artık internete analog bir modemle girmiyor, fakat her yeni çıkan donanımı da edinmenize gerek yok. Genelde evde kullanılan teknolojik aletlerin kullanım ömrü, düşündüğünüzden çok daha uzundur. Örneğin cep telefonları birçok ailede nesilden nesile el değiştirmektedir.

Eski bilgisayarlar küçük bir sunucu veya bir projenin parçası olabilir ve Windows’un yeni sürümlerini kaldırmayan bir laptop Linux’la kullanılabilir. Uzun vadede sistemin Windows 11’i kaldırabiliyor olması size fayda sağlar. Böylece uzun yıllar güncellemeler alabilirsiniz.

Özellikle Windows 11 İçin Güncelleme

Eskiden bilgisayar fiyatları ciddi derecede daha yüksekti. Yeni bir parça veya PC almadan önce iki kere düşünmek gerekiyordu. Amatör hevesliler sistemlerini uzun vadede defalarca güncellerdi. Bugün bu pek de yapılmıyor ve bir laptopu güncellemek, geliştirmek o kadar da kolay değil.

Fakat halen bunu denemeye değer, örneğin Windows 11’e geçiş sonrası bazı donanımlara artık destek verilmediğinde.

Microsoft bu durumda size yeni bir PC almanızı önerir fakat bu bizce tamamen saçmalık. Bir kere Windows 11 her işlemcide çalışmaz ve Microsoft açıkça desteklenen modelleri belirtmiştir. Eğer sizde bu listede yer almayan bir işlemci varsa sorun yaşamanız mutlaktır. Fakat bir laptopta yapacak bir şey yoktur, zira bunlarda işlemciyi direkt yenisiyle değiştirmek neredeyse imkansızdır. Fakat, bazı yollarla Windows 11’in donanım kontrolünü atlamanız mümkün. Bir PC’de işlemciyi yenisiyle değiştirmek daha olasıdır, fakat bu durumda büyük ihtimalle anakartı da değiştirmek zorunda kalacaksınız demektir.

RAM şu an görece daha pahalı, fakat sistemde daha çok RAM’e yer varsa, halen bu anlamda bir geliştirmeyi düşünebilirsiniz. Sonuçta RAM’i artırmak, yeni bir bilgisayar almaktan daha ucuz olacaktır. Eğer sistemin diğer parçaları iyi durumdaysa, onu kullanmaya devam etmemeniz için bir sebep yoktur. Anakartın kullanım kılavuzuna veya CPU-Z gibi bir gerece bakarak size gereken RAM türünü belirleyin. Eğer henüz SSD’ye geçmediyseniz, Windows 11 ile bu hıza geçiş yapmayı düşünmelisiniz. Belki Windows 11 hakkında hafıza ile ilgili bir sorun pek yaşanmayacaksa da, bir SSD tüm sistemsel faaliyetleri ciddi derecede hızlandırır. Yani Windows 11 aklınızdaysa, SSD almayı ciddi derecede düşünün.

Windows’a Alternatifler

Windows 11’i eleştirenler, bunun yüksek donanımsal gereksinimleri nedeniyle ciddi derecede donanımın çöpe atılacağını savunuyor. Fakat bu illa gerçekleşmek zorunda değil. Windows 10 desteklenmeye Ekim 2025’e kadar devam edecek, ayrıca bu olmasa bile Windows 11’i kaldırmıyor diye bir bilgisayarı kaldırıp çöpe atmanıza gerek yok. Ubuntu Linux her zaman Linux’u tanımak isteyenler için iyi bir tercihtir. Basitçe Ubuntu’yu indirin ve ücretsiz RUFUS programı ile onu bir USB diske yazın. Ardından bu USB’den PC’nizi başlatın ve Linux’a uygunluğunu test edin. Linux Mint burada size yardım edebilir ve biz bu sürümü Windows’tan yeni gelenler için özellikle tavsiye ediyoruz. Üreticiler odaklarını aslında önemli olan yerde tutuyor: İstikrar ve güvenlik. Bu anlamda yeni bir özellik yok. Linux yüklü bir PC, son oyunları oynamak veya video düzenlemek istemiyorsanız, yıllarca size çok iyi bir biçimde hizmet edebilir.