Windows'unuz hızlı açılsın!

Yeni bir bilgisayar satın aldığınızda ya da Windows'u kurduğunuzda, bir süre için Windows'un açılma süresi(boot time) sizin için pek bir önem arz etmez; zira Windows'unuzun açılış süresi henüz uzamaya başlamadığı için, ortada dert edilecek bir konuda yoktur.

Ancak bu durumun uzun bir süre devam edeceğini düşünmek elbette mümkün değil; çünkü Windows'un kurulumunun üzerinden bir süre geçtikten sonra bazı problemler ortaya çıkmaya başlar ve bunların başında da Windows'un açılış süresinin fazlasıyla uzaması gelir.

Bu tip durumlarda kullanıcılar genellikle Windows'u tekrar yükleyerek bu uzun süren açılış sürelerinden kurtulma yolunu seçerler. Oysa Windows'u her seferinde yeniden yüklemek yerine daha basit yöntemler de yok değil. Windows'un boot işlemini nasıl gerçekleştirdiğini iyi analiz ettiğiniz taktirde bu noktada meydana gelen problemlerin hakkından kendi başınıza gelebilirsiniz.

BIOS

Ekran kartları ve herhangi bir ilave kartın yüklenmesinden önce boot işlemi, CMOS RAM'deki ayarları alan BIOS'la başlar ve ardından temel donanımlarınızla RAM'iniz bir taramadan geçer. Eğer bu noktada bir problem varsa, BIOS 'bip' sesiyle hata mesajını ekranınıza yansıtacaktır. Böyle bir hatayla karşılaştığınızda ise anakartınızla beraber gelen kitapçığı inceleyerek bu durumun nedenini öğrenebilirsiniz.

Bunun yanında eğer kasanıza bir kart eklediyseniz, bu kartı farklı bir slot'a takarak da hatanın ortadan kalkıp kalkmadığını kontrol etmeniz mümkün. Bunun dışında diğer aygıtlar söz konusu hataya neden oluyorsa, bu aygıtların hep birlikte kaldırılması gerekiyor. Elbette anakartınızın üreticisine ait web sitesine girerek de bu konuda daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Ancak donanımla ilgili problemler genelde pek görülmez. Bu nedenle Windows'unuz büyük olasılıkla ilk adımı başarıyla geçecek ve HDD'in devreye girdiği ikinci işleme geçecektir.

Master Boot Record

Bu adımdan sonra BIOS, boot sıra listesine göre ilk sürücünüzü yükleyecektir.(Dilerseniz bu listeye BIOS ayarlarından da ulaşabilirsiniz.) Bu adımda bir problem olmadığı taktirde ise BIOS, HDD'nize ulaşana kadar işlemine devam edecektir.

Bir hard Disk'in ilk sektörü, Volume Boot Record ya da Master Boot Record'u (MBR) içerir. Şimdi ise ilk sektörün son iki byte'ı 0x55AA şeklinde standart bir imzaya sahiptir. Bu nedenle BIOS'un HDD'nizin boot edilebilir olduğunu doğrulaması için bu sektörü denetlemesi gerekir. Eğer bu byte'lar bulunmuyorsa, 'İşletim sistemi bulunamadı' şeklinde bir hata raporu görüntülenir ve BIOS bu aygıtı atlayarak boot listesine göre bir diğer aygıta geçecektir.

Sürücü yardımı

PC'nizin yanlış sürücüyle başlamaya çalışması durumunda da bazen boot problemleri ortaya çıkabiliyor. Bu tip bir durumda BIOS'unuzun ayarlarına girin ve boot sıra listesini bulun. Ardından HDD'nizi birinci sıraya getirin ve PC'nizi yeniden başlatın. Bu işlemi yaptığınız taktirde boot işleminin hızında hissedilir derecede bir artış da gözlemleyeceksiniz.

Ancak karşılaşılması daha muhtemel problemlerin başında HDD'nizi üzerinde bulunan boot yapılarından bir tanesinin bozulmuş olması gelir. Böyle anlarsa Windows Vista otomatik olarak problemi onarabilme yeteneğine sahiptir. Bunun için Windows yükleme diskinizi optik sürücünüze taktıktan sonra bu disk ile 'Bilgisayarınızı onarın' ayarını kullanabilirsiniz.

Windows XP kullanıcılarının ise bunun için biraz daha fazla uğraşması gerekiyor. Windows XP yükleme diskinizi optik sürücünüze koyduktan sonra Recovery Console'u (Kurtarma Konsolu) çalıştırın ve Master Boot Record ya da Boot Sektör'ü onarmak için 'FIXMBR' ya da 'FIXBOOT' komutlarını deneyin. Ancak FIXBOOT'un birden fazla HDD bölümü olduğunda biraz riskli olduğunu hatırlatmakta fayda var.

Parted Magic isimli ücretsiz araç da bu konuda size yardımcı olabilir. Yazılım, başlangıç CD'si oluşturarak silinen bir HDD bölümünü dahi kurtarabiliyor.

XP'yi boot etme

Windows XP Volume Boot Sector(Birim başlangıç sektörü) NTLDR isimli programı çalıştırarak başlar. Eğer burada bir hata varsa, bir hata mesajı almanız da haliyle kaçınılmaz. Bunun dışında NTLDR başlayacak ve geçerli bir hibernation(hibernasyon) dosyası(hiberfil.sys) için kök dizini kontrol edecektir.

Eğer hibernation PC'den sonuç alamıyorsanız, NTLDR boot.ini dosyasında tutulan ayarları okumayı yeğleyecektir. Eğer sisteminizde sadece Windows XP kuruluysa, NTLDR Windows'un yükleme işlemine devam edecektir.

Aslında bu işlem oldukça esnek bir yapıya sahiptir. Örneğin boot.ini dosyasının silinmiş olması halinde boot işlemi varsayılan ayarlarla da devam edebilir(bir hata mesajının ardından). Yine de bunun bir garantisi elbette yok ve NTLDR'nin bulunamaması durumunda gerçekten ciddi bir problemle karşı karşıyasınız demektir. Ancak neyse ki bu tip problemlerin üstesinden gelmenin bazı kolay yolları da yok değil.

Bunun için elinize bir CD, DVD, disket ya da bir USB sürücüsü alın ve boot.ini, NTLDR ve Ntdetect.com dosyalarını HDD'nizin kök klasöründen kopyalayın. Eğer bu dosyalardan biri bozulmuşsa ve Windows başlamıyorsa, ilk yardım diskinden de boot işlemine geçebilirsiniz. Hiçbir bozulmanın olmadığını varsayarsak; Windows'un normal bir şekilde başlaması gerekir ve sistem dosyalarını boot(başlangıç) aygıtınızdan HDD'nize kolayca kopyalayabilirsiniz.

Eğer bir hazırlık yapmadıysanız, Windows CD'nizden de boot işlemi gerçekleştirilebilir. Bunun için Kurtarma Konsolu'nu çalıştırın ve NTLDR'yi CD'nizden HDD'nize kopyalayın(şuna benzer bir komutu kullanabilirsiniz: 'COPY D:\i386\NTLDR C:\'). Ya da eksik bir boot.ini dosyası söz konusu probleme neden oluyorsa, 'BOOTCFG / REBUILD' komutu girerek bu dosyayı tekrar oluşturmanız mümkün.

Kurtarma konsoluyla ilgili daha ayrıntılı bilgi edinmek için tıklayın.

Vista'yı boot etme

Vista altında NTLDR yerine Birim Başlangıç Sektörü dediğimiz Volume Boot Sector yer alır ve -bootmgr.exe- Vista Başlangıç Yöneticisi'ni(Vista Boot Manager) çalıştırır. Bu dosya başlangıç ayarlarınızı okuyacaktır. Bu işlemin ardından birden fazla işletim sistemi sisteminize kuruluysa, başlangıç(boot) menüsünde bu işletim sistemlerini göreceksiniz.

En yaygın görülen problem ise BCD'nin olmaması ya da bozulmuş olmasıdır. Böyle anlarda 'Windows Boot Configuration Data file is missing' benzeri bir hatanın alınması da maalesef kaçınılmaz bir durumdur. Ancak bu hatalar genellikle Başlangıç Onarım aracıyla da onarılabilir.

Şimdi Windows Vista DVD'den boot işlemini başlatın ve önceden de belirttiğimiz gibi Sistem Kurtarma Ayarları(System Recovery Options) diyalog penceresiyle devam edin. Bu kez Windows XP'dekinin aksine 'System Repair' yerine 'Command Prompt'u seçmeniz gerekiyor. Ardından ise 'Bootrec / RebuildBcd' komutunu girin ve Enter'a basın. 'Yes' cevabıyla Windows yüklemesini doğruladıktan sonra size her şeyin yolunda olduğunu söyleyen doğrulama mesajını bulun.

(Boot) Başlangıç sürücüleri

Windows, PC veri yollarından, HDD'nizden ve diğer bileşenlerden temel bilgileri toplamak için genellikle BIOS'u kullanır. Bu son derece sınırlıdır; ancak başka bir alternatifiniz maalesef yok, çünkü Windows'ta yer alan sofistike araçlar henüz çalışacak durumda değildir.

NTLDR ya da 'winload.exe' dosyası bu adımın ardından Windows kernel('Windows\system32\ntoskrnl.exe') benzeri çekirdek dosyaları yüklemeye başlayacaktır. Bir sonraki adımda ise Kayıt Defteriniz'in Sistem bölümü yüklenecektir(Windows\system32\config\system). Sonrasında da Windows, HKLM\System\CurrentControl Set\Services altında sıralanmış tüm sürücüleri okuyacaktır.

Şimdi de başlangıç sürücülerinizi görmek için Çalıştır'a girerek 'msinfo32.exe'yi girin ve Software Environment>System Drivers'tan sonra 'Start Mode'u(Başlangıç Modu)çalıştırın. Bu kısımda başlangıç sürücülerinizin bir listesini görebilirsiniz.

Orijinal dosyalar için yüklenen her şey, dijital imzaları içinde barındıran bir güvenlik katalogu karşısında taramadan geçirilir('Windows\System32\catroot\\nt5.cat'). Her ne kadar bu işlem güvenlik anlamında işe yarar olsa da, katalog dosyasının bozulması durumunda problem ortaya çıkabilir.

NTLDR/winload.exe'nin en son görevi ise Windows kernel'i çalıştırmaktır.

Tak ve çalıştır

Plug and Play(PnP) yöneticisi, başlangıçta PC'nizdeki sadece bir sanal aygıtı tanıyabilir ve buna 'root' ya da 'kök' denir. Bu yönetici, ana veri yolunuzu ve anakarta bağlanan diğer bileşenleri kontrol etmek için Hardware Abstraction Layer tarafından kullanılır. Bulunan her bir donanım ise üreticisine ait olan ID(identity: kimlik) ile tanımlanır.

Bunun ardından PnP Manager, kayıt defterinde donanım tipi, üreticisi ve ürün ID'sinin eşleştiği HKLM\System\CurrentControlSet\Enum klasörü altında bir anahtar bulmaya çalışır. Söz konusu anahtarın, 'Driver' ve infpath isimli iki değeri içermesi gerekiyor.

Son olarak da PnP, Windows'a sürücüyü nereye yükleyeceğini söylüyor. İşlem devam ettikçe, Windows PCI, USB ve bunun gibi farklı veri yollarını bulacaktır.

Burada meydana gelecek olası donanım problemleri, sürücü hataları ya da çakışmalar, Windows'un boot süresini son derece yavaşlatabilir. Eğer PC'niz kilitleniyorsa fakat Güvenli Mod'da açılabiliyorsa, Event Viewer yani Olay Görüntüleyici'yi çalıştırın ve size ipucu verebilecek hataları tespit etmeye çalışın. Windows Vista Event Viewer aynı zamanda başlangıç işlemi boyunca performansa bağlı problemleri de ayrıntılı bir şekilde kayıt altına alabilmektedir.