Uzayda bir kez daha felaketin eşiğinden dönüldü; büyük çarpışman sadece metrelerle kurtulduk

Geçtiğimiz Cuma günü, Sovyetler Birliği'nden kalma büyük uzay çöpü parçaları olarak tanımlanan eski bir roket gövdesi ve askeri bir uydu, binlerce parça enkazla sonuçlanabilecek çok tehlikeli bir çarpışmanın ucundan döndü.

Alçak Dünya yörüngesindeki uyduları ve sahipsiz nesneleri izleyen özel bir şirket olan LeoLabs, radar verilerinde yakın geçişi tespit etti. Çapı 10 santimetreye kadar olan küçük nesneleri takip edebilen şirket, ikisi ABD'de ve biri Yeni Zelanda'da olmak üzere üç radar istasyonu işletiyor.

İki nesne, 27 Ocak Cuma sabahı 984 kilometre yükseklikte birbirinin yanından hızla geçti. LeoLabs bir tweet'te “yalnızca birkaç on metrelik bir hata payı ile yalnızca 6 metrelik bir ıskalama mesafesi hesapladık” dedi.

Çarpışma gerçekleşseydi...

Harvard-Smithsonian astrofizikçi Jonathan McDowell'in Twitter'da yayınladığı bir grafikte aktardığı üzere, bu inanılmaz derecede yakın bir geçiş olarak tanımlanıyor. SL-8 roket gövdesinin (NORAD ID 16511) ikinci aşaması 1986'dan beri uzaydayken, Parus olarak bilinen Cosmos 2361 askeri uydusu (NORAD ID 25590), 1998'de alçak Dünya yörüngesine fırlatıldı. İki nesne arasındaki bir çarpışma, Dünya yörüngesinde onlarca yıl varlığını koruyacak binlerce yeni enkaz parçası üretebilirdi.

LeoLabs'ın söylediğine göre bu yaklaşma, gezegenimizin yüzeyinden 950 ve 1.050 km arasında bulunan yörüngesel bir “kötü bölgede” gerçekleşti. Şirket, bir dizi tweet'te, bu bölgenin alçak Dünya yörüngesinde “ayrılma olayları ve terk edilmiş sahipsiz nesnelerin bir karışımı nedeniyle önemli miktarda enkaz üretme potansiyeline” sahip olduğunu açıkladı. Bu “kötü bölge”, onlarca yıl önce fırlatılan yaklaşık 160 SL-8 roket gövdesine ev sahipliği yapıyor. LeoLabs, Haziran ve Eylül 2022 arasında bu roket gövdelerini içeren yaklaşık 1.400 yaklaşmanın kaydedildiğini söylüyor.

LeoLabs, “iki devasa sahipsiz nesne” arasındaki bu tür potansiyel çarpışmayı “en kötü durum senaryosu” olarak tanımlıyor ve bunun “büyük ölçüde kontrolümüz dışında olacağını ve muhtemelen tehlikeli çarpışma karşılaşmalarının dalgalanma etkisine yol açacağını” söylüyor. Bu ölçekte bir çarpışma, devam etmekte olan Kessler Sendromunu, yani Dünya yörüngesinin bazı kısımlarını erişilemez kılmakla tehdit eden sürekli uzay enkazı birikimini hızlandıracaktır.

Uluslararası Uzay İstasyonu'nu tehdit eden küçük enkaz bulutları, artık kullanılmayan uydular arasındaki yakınlaşmalar ve benzerleri ile uzaydaki yakın geçişler giderek daha yaygın hale geliyor. Kaçınma manevraları artık uydu operatörleri için sabit bir olay haline geldi. Uçta bir örnek olarak SpaceX, 1 Aralık 2020'den 30 Kasım 2022'ye kadar Starlink uydularında 26.000'den fazla çarpışmadan kaçınma manevrası yapmak zorunda kaldı.

LeoLabs, çarpışmadan kaçınmaya odaklanmanın yanı sıra, enkaz azaltma ve enkaz iyileştirme çabalarının uygulanmasını öneriyor.