Soğan keserken neden gözlerimiz yaşarır? İşte yanıtı

 C vitamini, B vitaminleri ve potasyum da dahil olmak üzere besin maddeleri bakımından yüksek olan soğan antioksidanlarla dolu ve sağlık için önemli yararları bulunuyor. Ancak bilindiği gibi soğan doğramak bazen meşakkatli. Çünkü soğan doğrarken gözler yaşarabiliyor, gözlerde yanma yaşanıyor. Tabi ki bu gözyaşları herhangi bir duygudan kaynaklanmıyor. Bunlar, tahriş edici maddelerden kaynaklı refleks gözyaşları olarak tanımlanıyor. Peki, soğan keserken gözlerimiz neden yaşarır?

SOĞANIN SAVUNMA MEKANİZMASI

Yer altında yaşayan soğanların doğal ortamı, tarla fareleri gibi kökleri kemirmeyi seven canlılarla dolu. Soğanlar, bu kemirmeye karşı savunma olarak özel bir savunma mekanizması geliştirmiş durumda. Soğanlar yeraltında büyüdüğü için bünyesindeki gaz onlarla beslenmek isteyen canlıları caydırmaya yardımcı oluyor.

Soğanlar, “derileri” açıldığı zaman çeşitli enzimler ve sülfenik asit salgılıyor. Bu bileşikler bir araya gelerek, rahatsız edici bir gaz olan propanetyal S-oksidi üretiyor. Propanetyal S-oksit, göz yaşartıcı bir etken olarak göz ile temasa girdiğinde gözyaşı oluşmasına sebep oluyor. Propanetyal S-oksit, göz yuvarlarınızı kaplayan ve koruyan su katmanı ile temasa geçtiğinde sülfirik aside dönüşüyor.

GÖZÜN SAVUNMA ÖZELLİĞİ DEVREYE GİRİYOR

Ancak soğanlar gibi gözlerimizin de kendi savunma mekanizmaları da var. Gözdeki sinirler bir göz yaşartıcı etken belirlediklerinde gözyaşı üreterek bu etkeni gözden uzaklaştırmaya çalışıyor.

BBC'nin ABD'deki Case Western Reserve Üniversitesi'nin araştırmasına dayanan haberine göre de soğan doğrarken, gözlerin yaşarmasına direkt olarak üstte bahsettiğimiz kimyasal bileşim neden olmuyor. Çünkü yine yukarıda bahsettiğimiz gibi söz konusu gazın gözyaşıyla tepkimeye girmesi sonucu sülfürik asit oluşuyor. Ve sülfürik asidin gözü tahrişine karşı vücudun savunma mekanizması devreye giriyor.

BAZI SOĞANLAR DAHA FAZLA GÖZ YAŞARTIR

Tabii ki, muhtemelen bildiğiniz üzere, farklı soğan türleri farklı etkilere sahip ve bazıları diğerlerine göre daha az göz yaşartıyor. En sert kimyasal tepkimeleri yaratan soğan türleri çok fazla sülfürlü bileşik içerenler oluyor. Bunların arasında sarı, kırmızı ve beyaz soğanlar bulunuyor. Yeşil soğan gibi daha tatlı türler genellikle daha az sülfüre sahip olduğu için daha az gözyaşı yaratıcı etkiye sahip oluyor.

Texas'ta göz doktoru olan Dr. Robert Rosa Jr. de soğan doğrarken gözlerinizin sulanmasına neden olan şeyin gaz olduğunu söylüyor ve ekliyor: Beyaz, sarı ve kırmızı soğanların tümü, bu gazı oluşturmak için gerekli olan soğan enziminin daha yüksek konsantrasyonlarına sahip. Tatlı soğan, yeşil soğan daha düşük konsantrasyonlara sahip. Ayrıca, bazı insanlar bu gaza diğerlerinden daha duyarlı.