Okuyacaklarınıza çok şaşıracaksınız: Dünya'ya en yakın gezegen hangisi?

Eğer bir gökbilimciye Dünya’ya en yakın gezegenin hangisi olduğunu sorarsanız, muhtemelen tek ve basit bir yanıt almayı beklersiniz. Ancak görünüşe göre tek bir doğru cevap bulunmuyor. Soruyu nasıl ifade ettiğinize ve ne zaman sorduğunuza bağlı, teknik olarak üç farklı ama doğru cevapla karşılaşabilirsiniz.

Bunun neden bu kadar tartışmalı olduğunu açıklamanın en iyi yolu, olası farklı sorulara bakarak hepsini birer birer cevaplamak olabilir.

Eğer hangi gezegenin Dünya’ya en fazla yaklaştığını sorarsanız, basit bir şekilde Venüs cevabıyla karşılaşırsınız. Dünya’ya en yakın konumunda olan bu kavrulan gezegen, gezegenimizden yalnızca 38 milyon kilometre uzaklığa kadar yaklaşır ve başka hiçbir gezegen bize bu kadar yaklaşmaz.

Bu soruya göre bir sonraki en yakın komşumuz, gezegenimize 54,7 milyon kilometre kadar yaklaşabilen Mars’tır ve ardından, bize en yakın noktasında Dünya’dan yaklaşık 77,2 milyon kilometre uzakta bulunan Merkür geliyor.

Yine de, bu gezegenlere en yakın noktaya nadiren ulaşırız. Bu gezegenlerin üçü de (Dünya gibi) sürekli olarak Güneş’in etrafında farklı hızlarla dönüyor. Bu yüzden mavi gezegenimiz ile her biri arasındaki mesafe sürekli değişiyor. Sonuç olarak çoğu gökbilimci bu cevabı pek tatmin edici bulmuyor.

Şu anda Dünya’ya en yakın gezegenin hangisi olduğunu sorarsanız, her gezegenin Dünya’ya göre yörüngeleri üzerindeki konumuna bağlı olarak Merkür, Venüs veya Mars cevaplarından birini alabilirsiniz.

Örneğin Güneş’in diğer tarafında Venüs ve Merkür Dünya’ya en uzak noktalarda yer alıyorsa ve Mars da Dünya’ya en yakın noktada bulunuyorsa o noktada bize en yakın gezegen Mars olacaktır. Ancak Mars Dünya’ya en uzak noktada, Merkür ve Venüs ise en yakın noktalara yakınsa o zaman Venüs bize en yakın gezegen olacaktır.

Ancak bu sorunun cevabı sıklıkla değişiyor ve bu da onu en yakın komşumuzu belirlemenin pek iyi bir yolu yapmıyor.

Örneğin şu anda, 2024 yılının Ocak ayında Dünya’ya en yakın gezegen Merkür’ken, yaklaşık sekiz ay içinde Venüs bize en yakın gezegen olacak ve ondan yaklaşık iki ay sonra Mars en yakın komşumuz olarak Venüs’ten daha yakın bir konuma ulaşacak. Ancak ondan da sadece bir aydan daha kısa bir süre sonra Venüs tekrar en yakın gezegen unvanını geri kazanacak. 

Ortalamada Dünya’ya en yakın gezegen hangisi?

Soruyu bu şekilde sormak, anlayacağınız gibi bize net bir cevap veremiyor. Öyleyse bir de ortalamada hangi gezegenin Dünya’ya en yakın olduğu sorusuna göz atalım. Bu soruyu cevaplarken, durum gerçekten çok daha ilginç bir hal alıyor.

Eğer gezegenlerin Dünya’ya ortalama uzaklıklarının bir listesini internet üzerinde ararsanız, Venüs’ün Dünya’ya ortalama olarak Merkür veya Mars’tan daha yakın olduğunu söyleyen sonuçlarla karşılaşırsınız. Örneğin ThePlanets.org, Venüs’ün Dünya’ya ortalama uzaklığını yaklaşık 41,4 milyon kilometre olarak listelerken, Merkür’ün 91,7 milyon kilometre ve Mars’ın 78,3 milyon kilometre uzaklıkta olduğunu belirtiyor.

Ancak New Mexico’daki Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’nda araştırma ve geliştirme mühendisi olan Tom Stockman, WordsSideKick.com ile yaptığı röportajda, hatalı varsayımları temel almalarından dolayı bu listelerin yanlış olduğunu söyleyerek, insanların bu sayıları elde etmek için basitçe her gezegenin Güneş’e olan yörünge mesafesinin yarıçapı arasındaki ortalama mesafeyi hesapladığını söyledi. Ancak Stockman, bunun, gezegenlerin yörüngeleri sırasında birbirlerine göre konumlarını hesaba katmadığını, yalnızca güneş etrafında ortalama olarak ne kadar uzakta döndüklerini gösterdiğini belirtti.

Stockman, bunun yerine, gezegenler arasındaki ortalama mesafeleri hesaplamanın doğru yolunun, her iki yörüngedeki her nokta arasındaki tüm mesafelerin ortalamasını hesaplayan nokta-daire yöntemini (PCM) kullanmak olduğunu söyledi.

Mühendis, 2019 yılında Physics Today’de bu temel hataya dikkat çeken ve PCM modeline dayalı olarak her bir gezegen arasındaki gerçek ortalama mesafeleri paylaşan bir makalenin ortak yazarlığını yaptı ve yazarlar, bu incelemeyi bir “Rick ve Morty” bölümünden ilham alarak “whirly-dirly corollary” olarak adlandırdı. Bu inceleme, Venüs’ün aslında Dünya’dan ortalama 169,9 milyon km, Mars’ın ise ortalama 254,4 milyon km uzaklıkta olduğunu ortaya çıkardı. Ancak Merkür, ortalamada Dünya’dan sadece 155,5 milyon km uzaklıkta yer alıyordu.

Bu ortalamalar yine de resmin tamamını yansıtmıyor çünkü bunlar zamanı değil yalnızca mesafeyi temsil ediyor. Bu nedenle Stockman ve meslektaşları, her gezegenin ortalama ne kadar süre boyunca Dünya’ya en yakın olduğunu görmek için simülasyonlarını 10.000 yıl boyunca çalıştırdılar. Bu, Mars’ın, zamanın kabaca %17’sini Dünya’nın en yakın komşusu olarak geçirdiğini ve Venüs’ün, zamanın kabaca %36’sında bu unvanı elinde tutarak geçirdiğini ortaya çıkardı. Ancak kazanan, zamanın kabaca %47’sinde Dünya’ya en yakın olan ve ortalama olarak bakıldığında gerçek en yakın komşumuz olduğunu kanıtlayan Merkür oldu.

Merkür, Güneş'e en yakın gezegen olarak en küçük yörüngeye sahip olması sebebiyle, zamanının daha büyük bir kısmını Dünya ile Güneş’in aynı tarafında geçirerek en yakın komşumuz oluyor. Bu sayede, gezegenler sıralamasında en yakınımızdaki iki isimden biri olmasa bile Dünya’ya diğerlerinden daha yakın durmayı başarıyor. Aynı sebepten dolayı, Merkür’ün ortalama olarak sadece bizim en yakın komşumuz olmadığı, aynı zamanda Güneş sistemimizdeki diğer altı gezegenin de en yakın ortalama komşusu olduğu ortaya çıktı.