Runit Kubbesi: Nükleer tabut korku saçmaya devam ediyor

Pasifik Okyanusu'nda, Papua Yeni Gine ile Hawaii arasında yer alan Marshall Adaları'nın küçük bir bölümü, ABD'nin 1946-1958 yılları arasında Bikini ve Enewetak Mercan Adaları'na attığı 67 nükleer bomba nedeniyle halen Çernobil'den daha fazla radyoaktif durumda.

Bu patlamalardan biri olan, ABD'nin bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük nükleer patlama olan Castle Bravo, 1 Mart 1954'te Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan bombaların neredeyse 1.000 katı bir güçle Bikini Mercan Adası'nı cehenneme çevirmişti.

1970'lerin sonuna doğru, altı farklı adadan (Nevada'dan gelen tonlarca kirlenmiş toprakla birlikte) radyasyonlu toprak ve moloz yığınları, Enewetak Atolü'nün kırk adasından biri olan Runit Adası'ndaki dev bir çukura taşındı ve burada dev bir beton kubbenin içine hapsedildi.

Runit Kubbesi, 115 metre çapında ve 45 santimetre kalınlığında beton bir kubbe. Aşağıdaki uydu görüntülerinde kubbe, Runit Adası'nın yemyeşil tropikal fonunda uzaylı bir nesne gibi göze çarpıyor.

Kubbe sadece geçici bir çözüm olarak düşünülmüş olsa da, onlarca yıl boyunca ayakta kaldı ve yaşlılık belirtileri göstermeye başladı. 2019'da yapılan bir araştırma, kubbenin Pasifik'te artan sıcaklıklar nedeniyle daha da kötüleşen çatlaklarla kaplı olduğunu ortaya çıkardı.  

Yükselen deniz seviyesi Runit Adası kıyılarına da vurarak betonu aşındırıyor ve radyoaktif maddenin çevredeki toprak ve sulara karışmasına neden oluyor. Durum o kadar ciddi bir hal aldı ki BM Genel Sekreteri Antonio Guterres 2019'da Pasifik'e radyasyon sızmasından son derece endişe duyduğunu söyledi.

Woods Hole Oşinografi Enstitüsü'nde deniz radyoaktivitesi konusunda dünyaca ünlü bir uzman olan Ken Buesseler 2020 yılında yaptığı açıklamada, "Plütonyum kubbenin altında kaldığı sürece Pasifik Okyanusu'na yeni ve büyük bir radyasyon kaynağı olmayacak" dedi ve devam etti: "Ancak pek çok şey, gelecekteki deniz seviyesinin yükselmesine ve fırtınalar ve mevsimsel yüksek gelgitler gibi şeylerin kubbenin içindeki ve dışındaki su akışını nasıl etkileyeceğine bağlı. Şu anda küçük bir kaynak, ancak neler olduğunu anlamak için daha düzenli olarak izlememiz ve verileri doğrudan bölgedeki etkilenen topluluklara ulaştırmamız gerekiyor."  

Uzak olmasına rağmen Marshall Adaları'nın diğer bölgeleri binlerce insana ev sahipliği yapıyor ve atom bombalarının atılmasının hayatları üzerinde korkunç bir etkisi olduğu açık. Örneğin kanser oranları, belki de radyasyonun bir sonucu olarak, adaların bazı bölgelerinde önemli ölçüde arttı.

Bölgedeki yüksek radyasyon seviyeleri nedeniyle birçok insan eşyalarını toplayıp taşınmak zorunda kaldı. ABD ordusu 1986 yılında bölgeden çekildi ve Marshall Adaları'nda nükleer test programı nedeniyle yeniden yerleşmesi gereken insanların masraflarını karşılayacağını söyledi.