LED, AMOLED, LCD... aralarında ne fark var?

Mobil cihazları karşılaştırırken en çok dikkat ettiğimiz şeylerden biri, kullandıkları ekran teknolojileri. Ama gerçekte ne kadarımız OLED ile AMOLED arasındaki farkı biliyor? Ya LCD ve e-ink için ne demeli? Yazımızda bu konuları aydınlatmaya çalışacağız.

Liquid Crystal Display (LCD)

Sıvı kristal, hem sıvı hem de katı madde özelliklerine sahip ilginç bir madde. Elektrik uygulandığında, maddenin özellikleri etkileniyor ve piksellerden daha az veya daha çok ışık geçmesi ile gri renk ölçeği oluşuyor.

Tam renkli bir ekranda ise, her pikselin tam olarak üç alt pikseli var. Bu alt piksellerin biri kırmızı, biri yeşil ve diğeri de mavi filtrelerden geçiyor. İstenilen renkleri oluşturmak için, her bir alt pikselden farklı oranda ışık veriliyor. Bir LCD ekrana çok yakından bakarsanız, alt pikselleri çıplak gözle bile görmeniz mümkün.

LCD, Retina ve LED

Apple'ın Retina teknolojisi, IPS LCD denen özel bir tür LCD. Bu teknoloji daha geniş görüntüleme açıları sunuyor ve daha az enerji tüketiyor. Piksel yoğunluğu çıplak gözle ayırt edilemeyecek kadar çok olduğunda, Retina ekran olarak isimlendiriliyor.

Tabii ki LCD bir ekranın renk filtrelerinin arkasında ışık oluşturabilmek için, bir arka ışıklandırmasına ihtiyaç var (backlight). Bu genellikle küçük floresan tüpleri ve ışığı piksellerin arkasına eşit şekilde yayan yansıtıcılarla sağlanıyor. LCD'lerde kullanılan büyük arka ışıklandırması yüzünden, siyah renkler biraz aydınlık kalıyor ve kontrast oranı çok iyi olmuyor. Ayrıca, LCD'ler, LED-temelli ekranlardan daha çok enerji harcıyor, görüntüleme açısından daha çok etkileniyor ve bazen ölü piksel sorunu yaşıyorlar.

Yine de yüksek kaliteli bir LCD ekran, hala diğer seçeneklere göre daha ucuza mal ediliyor. iPhone 5, iPad Air ve Nexus 5'in ekranları, en gelişmiş LCD ekranlara örnek gösterilebilir.

Light-Emitting Diode (LED)

LED'ler, rengiyle birlikte kendi ışıklandırmasına sahip küçük şeyler. Kullanılan diyotun maddesine göre renkleri değişiyor. Normal LED'lerde, aluminum gallium arsenide (kırmızı), aluminum gallium indium phosphide (yeşil), ve zinc selenide (mavi) kullanılıyor.

LED'lerin kendine has bazı avantajları var. LCD'den az enerji kullanıyorlar, daha küçük ve hafifler, ve her bir piksel ayrı ayrı aydınlatıldığı için, genel arka ışıklandırmaya sahip LCD'lerden çok daha derin siyah renk elde edebiliyorlar.

Buna rağmen, geleneksel LED'ler küçük ekranlarda kullanmak için fazla büyükler. Yani, stadyum gibi yerlerde gördüğünüz dev ekranlarda kullanılabilirler, ama cep telefonunuzun ekranında kullanılmaları mümkün değil.

OLED ve AMOLED

OLED'ler ise, LED'lerden farklı olarak ışık üretmek için karbon-temelli maddeler kullanıyorlar. Yalnız burada asıl önemli olan maddesel farklılık değil, OLED'lerin çok daha küçük olması. Bu sayede yüksek çözünürlüklü mobil cihazlarda kullanılabiliyorlar.

LED'lerde olduğu gibi her bir piksel ayrı ayrı aydınlatıldığı için, LCD ekranlardan çok daha iyi siyahlar elde ediyorlar, daha az güç harcıyorlar, ve küçük oldukları için daha hafifler.

Yine de, OLED'ler LCD'lere genelde çok daha pahalı ve mavi diyotları daha önce eskidiği için uzun süreli kullanımlarda renk dengesi sorunları ortada çıkabiliyor.

Active-Matrix OLED (AMOLED)

OLED'ler, LCD'lerden daha az enerji harcasa da, üreticiler pil ömrünü uzatacak teknolojiler aramaya devam ediyor. Bunu yapmak için de, OLED'e bir aktif matris eklemişler.

Bu teknik ifadenin anlamı aslında basit. LED'in aydınlatma sistemi, LED'lere çok daha yakın bir şekilde entegre edilmiş ve böylece ekran için kullanılması gereken güç azalmış. Bunun sonucu olarak da cihazınızın pil ömrü artmış oluyor. Ayrıca AMOLED ekranlar, daha iyi görüntü tazeleme hızına sahipler.

Galaxy S5 dahil olmak üzere birçok Samsung ürünü, Super AMOLED ekran teknolojisini kullanıyor.

E-Ink

Daha önce bir Kindle, Nook veya Kobo kullandıysanız, e-ink'i gördünüz demektir. Ayırt edici gri skalası, diğer parlak ekran teknolojiler arasında hemen dikkat çekiyor.

E-ink'in teknolojisi şu şekilde çalışıyor. Bir sayfadaki yüz binlerce küçük hücreye uygulanan elektrik akımı, çok küçük renkli parçacıkların yüzeye yükselmesini veya düşmesini sağlıyor. Elektrik akımı doğru şekilde uygulandığında, ekranda istenilen şekiller, yazılar oluşturulabiliyor.

E-ink ekranların çok belirgin avantajları var. En başta, gözlerinizi normal bir ekrana göre çok daha az yormaları geliyor. Güçlü bir arka ışıklandırması yok, ve buna rağmen gerçek bir kağıt gibi direk güneş ışığında rahatlıkla okunabiliyor. Enerji tüketimleri çok düşük, ve sadece ekranda bir değişiklik olduğunda güç harcıyorlar.

Şimdilik siyah beyaz e-ink ekranlar standart. Ama bazı firmalar e-ink teknolojisine renk getirmeyi planlıyor.

E-ink teknolojisi daha çok dijital okuma amaçlı cihazlarda kullanılsa da, şimdiye kadar birkaç cep telefonunda da kullanıldılar. Motorola F3, ve Samsung Alias 2 bunlardan ikisi. Bunun dışında, Lexar USB stick gibi bazı küçük cihazların üzerinde de, e-ink teknolojisine rastlamanız mümkün.

Ekran teknolojilerinin geleceği

Ekran teknolojileri gelişmeye devam ediyor ve yakın gelecekte yeni bir teknolojinin standart hale gelmesi gayet mümkün. Esnek OLED'ler, renkli e-ink ekranlar, transparan OLED (TOLED) teknolojisi, ve Quantum-dot LED teknolojisi gibi ekran teknolojileri, yakın gelecekte karşımıza çıkacaklar. Hangilerinin başarılı olacağını ise zaman gösterecek.