Karıncalar, trafik sıkışıklığından nasıl kurtuluyor?

Günlük hayatta trafikte sıkışıp kalmak en yaygın ve en rahatsız edici durumlardan biri. Ancak trafik sıkışıklıkları sadece insanlara özgü bir deneyim değil; karıncalar bile tıkanıklığa eğilimlidir. Yeni araştırmalar, karıncaların kendilerini bu kaostan kurtarma konusunda oldukça becerikli olduklarını gösteriyor.

Bilim, kolektif davranışın, iş bölümünün ve problem çözmenin ustaları olan karıncalarla uzun süredir ilgileniyor. Ancak karınca faaliyetlerine ilişkin yeterince araştırılmamış gizemlerden biri, koloni hareket halindeyken trafik sıkışıklığını nasıl durdurduğu.

Bilim insanları, ön baskı olarak yayınlanan ve henüz hakem değerlendirmesiyle onaylanmayan yeni araştırmada, karınca trafik sıkışıklığı sorularına yanıt bulmak için Hint kraliçesiz karıncası olarak da bilinen Diacamma indicum’un 12 kolonisinin yer değiştirme hareketlerini gözlemledi.

Yer değiştirme

Araştırmacılar, bir ucuna orijinal karınca yuva kutusu, diğer ucuna ise doğal yaşam alanının yer değiştirmesine benzer bir mesafeye yenisi yerleştirilen bir pleksiglas “arena” oluşturdular. İkisini birbirine bağlayan köprü, beş karıncanın yan yana yürüyebileceği kadar genişti, ancak ortası kısa süreliğine daralarak her seferinde yalnızca bir karıncanın geçmesine izin veriyor ve tekrar genişliyordu.

Araştırmacılar, köprüyü suyla çevrelemenin yanı sıra, doğal yaşam alanını taklit etmek için bu tasarımı seçtiler. Muson yağmurları sırasında şiddetli yağmur, karınca kolonilerini, bazen suyla dolu dar bölgelerden geçerek taşınmaya zorluyor.

12 koloninin her biri iki kez yer değiştirdi ve araştırmacılar yeni koloniyi bulan ilk karıncayı kaydetti. Rastgele aralıklarla, tüm karıncaların yöneldiği yönü ve yolun dar kısmında giriş ve çıkışı denetleyen herhangi bir karınca olup olmadığını da kaydettiler.

D. indicum'un “ardışık koşu” (veya tandem koşu) adı verilen bir sistemi kullandığı çalışma öncesinde de biliniyordu. Bu süreç, yeni koloninin yerini bilen bir “lider” karıncanın orijinal bölgeye dönmesini ve bilgisiz bir karıncayı yeni koloniye yönlendirmesini içeriyor. Ekip, liderlerin ve takipçilerin kimliklerini de bu şekilde kaydetti.

Tıkanıklığı çözmek

Gözlemler, ardışık koşu yapan kolonilerin yer değiştirmesinin her iki yönde de önemli harekete yol açtığını ve bunun da kafa kafaya çarpışma ve tıkanıklık riskini artırdığını buldu. Araştırmacılar bu trafik sıkışıklıklarının 56’sına tanık oldu ve karıncaların yalnızca tek şeritli yolda ilerleyebildiği durumlarda trafik sıkışıklığı olasılığının 18 kat arttığını buldu.

Ayrıca trafik sıkışıklığına neden olan karıncaların kategorilerini de belirlediler. Bu karıncaların yüzde 59’u geri dönen liderlerdi, yüzde 27’si yavru taşıyıcılardı (yani diğer karıncaları taşıyanlar) ve yüzde 14’ü ise biraz kaybolmuş takipçilerdi.

Ancak bu sıkışıklıkların büyük çoğunluğu (56’dan 52’si) temizlendi. Karıncaların bu başarısı, etkileyici düzeyde davranışsal esneklikle sayesinde ortaya çıktı.

Yeni koloniden dönen lider karıncalar, bir sıkışmayla karşılaştıktan sonra sadece ileri geri gitmek yerine davranışlarını iki yoldan birini kullanarak değiştirdiler. Bazıları, bir “değişim” ile geri dönen bir liderin yer değiştiren bir liderin görevi devralmasıyla liderin eski yuvaya dönmesine ve yeni ikilinin yeni koloni alanına doğru ilerlemesine imkan tanıdı.

Diğer geri dönen liderler, sıkışıklığa neden olan kayıp takipçilerin toplanmasına yardımcı oldu ve onları da çiftler oluşturup yeni yuvaya doğru ilerlemeye davet etti.

Her ne kadar ön baskı olarak bu bulgular henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş olsa da, yazarlar araştırmalarının karıncaların yeteneklerine dair yeni bilgiler sağladığına inanıyor. Ayrıca bunun insan toplumundaki trafik yönetimini bilgilendirebileceğini öne sürüyorlar.

Ön baskı araştırması bioRxiv'e gönderildi.