İşlemci performansını etkileyen en önemli 7 şey

İşlemcinizin performansı, dahili veya harici pek çok etkenden doğrudan etkilenir. Sıcaklık gibi dış etkenlerin yanı sıra, çalışma hızı, önbellek boyutu veya bant genişliği gibi pek çok farklı iç etken bir işlemcinin performansını etkiler. Bu yazımızda, işlemci performansını etkileyen 7 farklı özelliği ve durumu kısaca anlatmaya çalıştık.

İşlemci çekirdeklerinin sayısı

CPU’lar (işlemciler) çekirdek olarak bilinen işleme ünitelerine sahiptir. Her bir çekirdek, talimatları alma, okuma ve uygulama için tasarlanmıştır. Bu yüzden bir işlemci ne kadar fazla çekirdeğe sahipse o kadar fazla talimatı uygulayabilir.

Bilgisayarınızdaki her bir yazılım, iş parçacığı olarak bilinen bir veri dizisine sahiptir. Tek çekirdekli bir işlemci, aynı anda tek bir veri iş parçacığını işleyebilir, böylece işlemci, işlemlerin devam etmesini sağlamak için birden çok iş parçacığı arasında geçiş yapar. Bu nedenle üreticiler "çift çekirdekli" veya "dört çekirdekli" gibi çok çekirdekli işlemciler geliştirdiler. Birden fazla çekirdeğe sahip olmak, bilgisayarınızın aynı anda birden çok iş parçacığını yönetmesine olanak tanıyarak genel performansı artırır.

Ancak çekirdek sayısının arttırılması, bilgisayarın işlem hızını aynı oranda arttırmaz. İşlemci çekirdekleri sürekli olarak birbirleri ile iletişim halinde olduğu için ek bir işlem gücü kullanırlar.

Saat hızı

İşlemcinin çalışma hızı (veya saat hızı) ise, bir CPU’nun ne kadar hızlı çalışabildiğini gösterir. Çalışma hızı GHz ile gösterilir ve işlemcinin bir saniyede yürütebildiği talimat döngüsü sayısını gösterir. Örneğin 4,2GHz’lik bir işlemci, bir saniyede 4,2 milyar döngü yürütebilir. Tahmin edebileceğiniz gibi, çalışma hızı ne kadar yüksekse bir işlemci bir saniyede o kadar fazla döngüyü tamamlayabilir. CPU çalışma hızı, hız aşırtma (overclock) olarak bilinen bir işlem ile arttırılabilir. Ancak bu süreç kendi risklerine sahiptir, bu yüzden ne yaptığınızdan emin olmanız tavsiye edilir.

Saat döngüsü

Saat çevrimi veya saat döngüsü ise, bir işlemcinin içindeki iki elektriksel vurunun arasındaki dönemdir. Her vuru, CPU’nun belirli bir görevi gerçekleştirmesi için sinyali temsil eder. Daha eski CPU’lar her saat döngüsünde bir görevi gerçekleştirmek için tasarlanmışken, modern CPU’lar aynı döngü içerisinde birden fazla görevi gerçekleştirebilirler.

Ön bellek büyüklüğü

Her işlemci, önbellek olarak bilinen dahili yüksek hızlı belleğe sahiptir. İşlemci, geçici olarak tekrar ihtiyaç duyabileceği talimatları ve verileri depolamak için önbelleği kullanır.

Daha büyük bir önbellek boyutu, geçici olarak saklanan bilgileri almak için fazla zamana ihtiyaç duymadığından işlemci performansını artıracaktır.

Bant genişliği

Bant genişliği, işlemcinin bilgisayarın belleğindeki verileri getirip depolayabildiği hızı temsil eder. Çoğu zaman bellek bant genişliği bayt/saniye cinsinden ifade edilir. Dolayısıyla, işlemcinin bant genişliği ne kadar büyükse, verileri o kadar hızlı okuyabilir ve yazabilir.

Kelime boyutu

Kelime boyutu, işlemcinin bir seferde ne kadar veri işleyebileceğini ifade eder. Bir işlemcinin kelime boyutu, tek bir işlemde alınabilen bir bit modeli boyutunu düzenler.

Bu nedenle, işlemci tek bir döngüde ne kadar çok bit çalışabilirse, işlem hızı o kadar yüksek olacaktır. Daha eski CPU'lar 32 bitlik bir kelimeyi aynı anda işleyebilirken, modern CPU'lar 64 bitlik bir kelimeyi tek geçişte getirecek şekilde tasarlanmıştır.

Çok yüksek - çok düşük sıcaklıklar

İşlemciniz için en yaygın tehditlerden biri aşırı ısınmadır. İşlemciye daha fazla görev atandıkça, ısınmaya devam eder. Yüksek sıcaklıklarda çalışması performansını olumsuz etkiler ve hatta ömrünü kısaltabilir. İşlemci aşırı ısınırsa, anakart sıcaklık sensörü CPU'ya onu korumak için yavaşlaması ve hatta kapatması talimatını verecektir.

Modern işlemciler normalde 80 santigrat dereceye kadar çalışabilir, Intel ve AMD'nin en yeni CPU'larından bazıları 90 dereceye bile ulaşır, böylece işlemci geri dönüşü olmayan bir hasara uğramadan önce bilgisayarınızın ısındığını fark edeceksiniz. 

CPU sıcaklığınız sürekli olarak 70 santigrat dereceyi aşıyorsa, daha güçlü bir soğutucu veya iyi havalandırılan bir kasa kullanmanız gerekebilir.

Aynı şey soğuk havalar için de geçerlidir. Bilgisayarınızı çok soğuk bir odada saklarsanız işlemciniz ısınırken zarar görebilir. Devrelerinden geçen elektrik, bileşenlerini ısıtacak ve dahili yoğuşmaya neden olabilir veya çekirdekleri genişletip bozabilir.