Airfryer nedir? Nasıl çalışır? Hava fritözü sağlıklı mı? Ne kadar enerji harcar?

Hava fritözleri - Airfryer ya da yağsız fritöz olarak da biliniyorlar - yemek yapanlara yemeklerini derin yağda kızartmanın tehlikeleri olmadan hızlı, kolay bir şekilde, lezzetli ve sağlıklı pişirmenin yolunu sunduklarını belirterek 2020'lerde hızla popüler oldu. Bu kış mevsiminde dünyanın birçok yerinde enerji faturalarının fırlaması ile birlikte, faturalarını düşük tutmak isteyen tüketicilerin, hava fritözlerinin satışlarını daha da arttırdığı bir gerçek. Bu mekanizmaların gerçekten sözünü verdikleri şeyleri yapıp yapamadıkları ise, cevabı merak edilen bir soru. Bir dizi farklı çalışma, hava fritözlerinin kızartmanın diğer bazı pişirme yöntemlerinden daha sağlıklı olduğunu ve ayrıca enerji açısından daha verimli olabileceğini gösteriyor. Bu makalede Hava fritözü (Airfryer) nedir? Nasıl çalışır? Sağlıklı mı? Ne kadar enerji harcar? sorularının yanıtlarına bakıyoruz.

Airfryer (Hava fritözü) nedir?

Öncelikle airfryer nedir? Bir hava fritözü, tezgahınıza oturacak kadar küçük, süper güçlü bir konveksiyonlu fırın olarak tanımlanabilir. Sağlık sitesi healthline airfryer tanımını şöyle yapıyor: "Airfryer, sıcak havayı yiyeceklerin etrafında dolaştırarak yiyecekleri kızartan mutfak aletleridir.  Havada kızartılmış yiyeceklerin, benzer bir tat elde etmek için daha az yağ gerektirdiğinden, derin yağda kızartılmış yiyeceklerden daha sağlıklı olduğu iddia ediliyor" 

Airfryer nasıl çalışır?

Adına rağmen, airfryer aslında kızartma yapmaz. Konveksiyon mekanizmasını kullanarak ve sıcak havayı yiyeceklerin etrafında hızla dolaştırarak çalışır.

Çok az yağa ihtiyaç duyar, ancak Maillard reaksiyonu olarak adlandırılan yöntem aracılığıyla yiyecek üzerinde güzel bir kahverengi gevrek oluşturarak kızartılmış yiyeceklerin lezzetli özelliklerinden bazılarını taklit eder.

Maillard reaksiyonu, amino asitler ve indirgeyici şekerler arasında, aroma ve lezzet bileşikleri oluşturmak için aynı anda gıdayı esmerleştiriren bir dizi kimyasal reaksiyondur. Kömürde ızgara burger, kızarmış soğan ve çıtır patates kızartmasının lezzetli olmasının temel nedeni bu reaksiyondur.

Hava fritözleri, Maillard reaksiyonunu çok fazla yağ kullanmadan gerçekleştirdikleri için genellikle sağlıklı bir pişirme yöntemi olarak kabul edilir. Havada kızartılmış yiyecekler daha düşük yağ ve kalori içeriği sayesinde, derin yağda kızartılmış yiyeceklere sağlıklı bir alternatif olarak lanse edilir.

Airfryer (Hava fritözü) sağlıklı mı?

Derin yağda kızartılmış yiyecekler, hidrojenasyon adı verilen bir süreçten geçen doymamış yağlar olan yüksek düzeyde trans yağ içerdiğinden sağlığınız için pek iyi değildir. Pek çok araştırma, trans yağların kalp krizi ve felçten obezite ve diyabete kadar bazı risklerin artmasıyla bağlantılı olabileceğini söylüyor.

2015 yılında yapılan bir araştırma, derin yağda kızartma ve hava fritözünde kızartma ile pişirilen patates kızartması arasındaki farkları inceleyerek, hava fritözünde kızartılmış gıdanın önemli ölçüde daha düşük yağ içeriğine sahip olduğu, ancak benzer nem içeriği ve rengi koruduğu sonucuna vardı. Ancak, "hava ile kızartılmış" ürün, daha az nişasta jelatinizasyonuna sahipti, bu da tadı etkileyebiliyordu ve ayrıca derin yağda kızartılmış ürüne göre biraz daha sert ve daha kuru bir dokuya sahip olmasına sebep oluyordu.

Araştırma, "Genel olarak, havayla kızartma işlemi, bu ürünler farklı duyusal özelliklere sahip olsa da, daha düşük yağ içerikli ürünlerin üretimine izin veriyor" sonucuna vardı.

Hava fritözlerinin zararlı bileşiklerin oluşumunu azaltabileceğine dair bazı kanıtlar da bulunuyor. Belirtildiği gibi, yiyeceklerin esmerleşmesi Maillard reaksiyonundan kaynaklanıyor. Nişastalı yiyecekleri yüksek sıcaklıklarda pişirirken akrilamid oluşumuna neden olabilir. Bu kimyasal, yiyeceğe karakteristik kahverengi rengini ve lezzetli lezzetini verir, ancak bazı araştırmalar kansere katkıda bulunabileceğini iddia ediyor.

Yine de 2015'teki bir başka çalışma, havayla kızartmanın kızarmış patateslerde akrilamid oluşumunu nasıl etkilediğini araştırdı. Umut verici bir şekilde, havada kızartmanın akrilamid içeriğini geleneksel derin yağda kızartmaya kıyasla yaklaşık yüzde 90 oranında azalttığı belirlendi.

Hava fritözlerinde kızartma, akrilamidin yanı sıra diğer potansiyel olarak tehlikeli bileşikleri üretmeye devam ederken, kaynatma ve buharda pişirme gibi diğer yöntemler üretmeyecektir. Healhline ise haberinde bu konuda "Havada kızartılmış yiyecekler yağ, kalori ve akrilamid bakımından derin yağda kızartılmış yiyeceklere göre daha düşüktür ve bu da onları daha sağlıklı bir seçenek haline getirir. Bununla birlikte, bunlar hala kızarmış yiyeceklerdir" diyor.

Kanıtlar, genel olarak, havalı fritözlerin derin yağda kızartmadan daha sağlıklı yiyecekler üretebileceğini göstermektedir. Ancak, şimdilik, özellikle ızgara veya fırınlama gibi diğer pişirme yöntemlerine kıyasla hava fritözlerinin nasıl çalıştığını inceleyen çok az araştırma var.

Airfryer (Hava fritözü) daha mı az enerji harcar?

İnsanların bu tip fritözlere geçmelerinin bir başka nedeni de, enerji faturalarının azalmasına yardımcı olabileceği söylenen enerji verimliliğidir. Pişirme hazneleri geleneksel bir fırından daha küçük olduğundan, ısınmak için daha az enerjiye ihtiyaç duydukları söylenir.

Bununla ilgili çok fazla resmi bilimsel araştırma bulunmuyor, ancak bu konuda insanların yaptığı farklı testlere göz atılabilir. Örneğin BBC, bu soruyu bir fırın ve bir fritözün aynı boyutta tavuk budu pişirme kabiliyetini karşılaştırarak bir test yaptı. Bu test sırasında tavuğun fırında pişirilmesinin yaklaşık 35 dakika sürdüğünü ve yaklaşık 1.05 kilowatt saat elektrik gerektirdiğini tespit ettiler. Hava fritözünün tavuğu pişirmesi 20 dakika sürdü ve sadece 0,43 kilovat saat elektrik kullandı.

Bu nedenle, en azından bu küçük ve bilimselliği tartışmalı deneye göre, hava fritözleri enerji açısından daha verimli görünüyor.

Airfryer'ın artıları-eksileri

Sağlık sitesi airfryer'ın bazı artılarını ve eksilerini şöyle sıralıyor

-Airfryer yağ içeriğini azaltmaya yardımcı olabilir. Derin yağda kızartılmış yiyecekler, diğer pişirme yöntemleri kullanılarak hazırlanan yiyeceklerden genellikle daha fazla yağ içerir. Bazı markalar derin kızartma yerine airfryer kullanmanın yiyeceklerin yağ içeriğini %75'e kadar azaltmaya yardımcı olabileceğini iddia ediyor. Healhline "Derin yağda kızartılmış ve havada kızartılmış patates kızartmasının özelliklerini karşılaştıran araştırmalar, havada kızartmanın, önemli ölçüde daha az yağ ve daha az gevrek dokuya, ancak benzer bir renk ve nem içeriğine sahip bir nihai ürünle sonuçlandığını bulmuştur" diyor. (Kaynak) Yani airfryer daha düşük yağ içeriğine sahip yiyecekler üretebilir.

• Bir hava fritözüne geçmek kilo kaybına yardımcı olabilir. Çünkü daha kalori alımını azaltmaya ve kilo kontrolüne yardımcı olabilir.

• Healthline haberinde "Havada kızartılmış yiyecekler yağ, kalori ve akrilamid bakımından derin yağda kızartılmış yiyeceklere göre daha düşüktür ve bu da onları daha sağlıklı bir seçenek haline getirir. Bununla birlikte, bunlar hala kızarmış yiyeceklerdir" diyor.

• Geleneksel derin kızartma ile karşılaştırıldığında, havada kızartma, yiyecekleri pişirmek için daha uzun sürer.

  Havada kızartılmış gıdalar, derin yağda kızartmaya göre biraz daha farklı bir tat ve daha az gevrek bir kıvam üretme eğilimindedir.

• Havada kızartma, derin kızartmadan daha sağlıklı olsa da, havada kızartılmış gıdalarda zararlı kimyasallar hala daha düşük seviyelerde bulunur.

• Bir airfryer derin kızartma gıdalarından daha sağlıklı bir seçenektir ve yalnızca et ve patatesleri değil, brokoli, patates, soya peyniri veya yumurta gibi diğer besleyici gıdaları kızartmanın yaratıcı bir yolu olabilir. Derin kızartma ile karşılaştırıldığında, bir airfryer kullanmak, yiyeceklerinizdeki yağ, kalori ve potansiyel olarak zararlı bileşiklerin miktarını azaltabilir.

• Cleveland Clinic'e konuşan diyetisyen Ariana Cucuzza ise airfryer'ın artı ve eksilerini şöyle yorumlamış: Cucuzza, çoğu insanın airfryer kullanırken kalori alımını azalttığını söylüyor. O "Hava fritözleri de zaman açısından verimlidir. Tavuk göğsünü airfryerde fırında pişirebileceğinizden daha hızlı pişirebilirsiniz ve temizleme işlemi genellikle daha kolaydır" diyor. Ona göre havada kızartma sebzeleri gevrekleştirmenin ve daha lezzetli hale getirmenin harika bir yoludur. Bir diğer artısı ise evde kızartma kokusu olmaması.

  Ona bir dezavantajı bazı insanları "Her gün kızarmış yiyecekler yiyebilirim!" diye düşünmeye sevk etmesi. Cucuzza, "Az yağlı, havada kızartılmış bir diyet kulağa cazip gelse de, sonunda avokado yağı ve zeytinyağı gibi bitki bazlı yağların harika faydalarını kaçırmış olursunuz" diyor. Bir diğer yorumu ise şöyle: Havada kızartma aynı zamanda çok hızlı bir oranda yüksek sıcaklıklar üretir, bu da yiyecekleri yakmayı son derece kolaylaştırır. Ve kömürleşmiş yiyecekler kanserojen olabilir.