GPS sisteminin bir alternatifi var: GLONASS

GPS'in alternatifsiz bir sistem olduğunu düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. GPS gibi uydular üzerinden dünya üzerinde pozisyon belirlemek üzere kurulan Glonass çoktandır kullanımda, hatta farkında olmadan onu kullanıyor bile olabilirsiniz.

GLONASS nedir?

Rusça, Globalnaya Navigatsionnaya Sputnikovaya Sistema (Global Uydu Navigasyonu Sistemi) anlamına gelen GLONASS, Rusya'nın Uzay Savunma Güçleri Komutanlığı tarafından işletilen bir sistem. GPS'e çok benziyor. Aslında GPS'in de ABD ordusu tarafından 1978 yılında kurulduğunu düşünecek olursak, Rusların da kendi uydu navigasyon sistemini kurmaları çok şaşırtıcı olmasa gerek. Sistemi kuran Sovyetler Birliği'nin  asıl amacı ise yüksek hızlı araçların navigasyonunu sağlamaktı. Yani jet uçakları, roktler vs... 1970'li yıllarda başlayan geliştirme çabaları sonunda sistem devreye girdi ancak, 90'lı yıllarda Sovyetler Birliği'nin çöküşü ile bütçe sorunları ortaya çıktı.

2001 yılında Rusya devlet başkanı Putin'in, Batı'lı teknolojilere rakip Rus teknolojilerinin gelişmesi gerektiğine vurgu yapmasıyla GLONASS yeniden hayata döndü. Putin, 2007 yılında GLONASS'ı halkın kullanımına da açınca artık Rusya'da kimsenin GPS'e ihtiyacı kalmadı. 2008'de ise Rusların uydu ağını genişletmesi ile birlikte GLONASS artık dünya çapında kullanılabilen bir sisteme dönüştü.

Nasıl çalışıyor?

GLONASS sisteminin çalışması için üç önemli bileşen bulunuyor. Birinci bileşen uydu ağı. Bunlar dünyanın etrafında bir ağ örecek şekilde, eşit mesafelerde yerleştirilmiş uydulardan oluyor.

İkinci bileşen yer istasyonları. Aslında GLONASS uydu sisteminin çoğu yer merkezi Rusya, Brezilya, Küba ve Antartika'da bulunuyor. bu merkezler, uyduların yörüngede doğru noktada durmasını sağlıyor ve anlık olarak uyduların yönetimini üstleniyorlar.

Ancak yakın zamanda Çin'de de merkezlerin açılması bekleniyor zira ABD ve Avrupa ittifakının en büyük rakibi olarak Rusya ile itifak kuran Çin'in GPS sisteminden uzak durup kendini daha rahat hissedeceği GLONASS'a adapte olmasına kesin gözüyle bakılıyor. Çin'in de katkısıyla GLONASS'ın çok daha büyüyeceği düşünülüyor.

Üçüncü bileşen ise kullanıcıların alıcı/vericileri. Bunlar, yer bilgisini uydulara gönderiyor ve onlardan geri bildirim alarak kullanıcılara navigasyon hizmetini ulaştırıyorlar.

GLOSNASS ilk olarak FDMA (Frequency Division Multiple Access Method)  isimli metodu kullanıyordu. Bu metod, 24 uydu için 25 kanalın kullanıldığı bir iletişim protokolüydü ve 70'li, 80'li yıllarda özel askeri operasyonların ihtiyaçlarını karşılamak için yeterliydi ancak sistemin halka açılması için yeterli değildi zira kullanıcıların iletişiminin birbiriyle çakışması söz konusuydu.

2008'de GLONASS için CDMA (Code Division Multiple Access Technique) protokolü devreye girdi. Bu protokol aynı zamanda GPS uydu sistemiyle de uyumu mümkün kıldı.

GLONASS'ın GPS'ten farkı nedir?

GPS'in dünye yörüngesinde 32 uydusu ve alçak yörüngede sürekli uçarak dünyayı turlayan 6 uçağı bulunuyor. GLONASS'ın ise 24 uydusu ve 3 uçağı var. Bu da aslında alıcı/vericilerin GLONASS uydularını bulmada sorun yaşamasına neden olabiliyor. Dolayısıyla GPS'in daha isabetli bir sistem olduğunu söylemek yanlış olmaz.

GPS uyduları kendi aralarında iletişim için aynı radyo frekansını ve farklı kodları kullanıyor. GLONASS uyduları ise aynı kodu ancak farklı radyo sinyallerini kullanıyor.

GLANOSS ne kadar isabetli

GLONASS, 2011'e dek aslında çok isabetli ve kullanışlı bir navigasyon sistemi sayılmazdı zira uyduları eski ve az sayıdaydı. Bunun üzerine Rus Uzay Ajansı, sistemi geliştirmek üzere aldığı kararla yeni uydular fırlattığı gibi, teknolojide de yenilikler yaptı ve GLONASS 2011 sonundan itibaren, bulutsuz, açık alanda, 2.8 metrelik hata payıyla çalışmaya başladı. Bu mesafe GPS'in hata payından biraz daha kötü ancak iş askeri uçakların bomba atmasına gelince, Ruslar'ın 2.8 metrelik sapmayı çok umursamadıklarını söylemek yanlış olmayacaktır. Ayrıca, GLONASS, kuzey yarım küre'de, güney yarım küreye oranla daha isabetli sonuçlar veriyor zira sistemin yer istasyonlarının çoğu kuzey yarım kürede bulunuyor.

Geniş kullanımı var mı?

GLONASS ile uyumlu telefonalr hepimizin cebinde olabilir zira Sony, HTC ve Apple GLONASS çiplerini de bazı ürünlerinde GPS çiplerinin yanına yerleştiriyorlar. Yine de GPS olmaksızın sadece GLONASS çiplerinin kullanıldığı cihazlar sadece Rusya ve müttefiki ülkelerde görülüyor.

Aslında Apple kullanıcıları ve bazı diğer telefon üreticilerinin müşterileri farkında olmadan GLONASS sistemini kullanabiliyorlar zira bu cihazlarda GLONASS çipleri destek navigasyon sistemi olarak bulunuyor. Eğer bulutlu bir havada veya yüksek binalı sokakların arasında dolanırken telefonunuz GPS sinyallerini çekemiyorsa, şansını bir de GLONASS uydularıyla deniyor. Böylece 32 uydu yerinde 56 uydudan biriyle iletişim kurma ihtimali yükseliyor ve kullanıcının navigasyon sisteminin çalışmaya devam etmesi sağlanıyor. Cihazlar genellikle GPS sinyalini zayıf bulduklarında GLONASS işlemcilerini devreye sokuyorlar.

Ancak sadece GLONASS sistemini kullanmak isteyenler Android ve İOS marketindeki NIKA GLONASS isimli uygulamayı kurmak durumundalar. Yine de GLONASS'un, GPS'e göre daha zayıf bir sistem olduğunu unutmamak gerekiyor.