Dünya'nın bilinen en eski yazılı metni ne? Ne zaman yazıldı; nerede bulundu?

Bilinen en eski yazılı metnin ne olduğunu hiç merak ettiniz mi? Etmiş olsanız bile, gerçekten çok eski olduğuna muhtemelen şaşırmayacaksınızdır. İnsanlar binlerce yıldır deneyimleri ve gerçeklikleri hakkında iletişim kuruyor. İlk yazılar bugün tanıyabileceğimiz şekillerde yazılmadı ve modern yazı, uzun bir süreç olarak ortaya çıktı.

Görsel iletişimin en eski biçimi, dünyanın dört bir yanına dağılmış antik mağaralarda görülebiliyor. Mağara resimleri, insanların belirli olay veya şeylerle ilgili deneyimlerini kaydetmek için kullandıkları bir temsil biçimi. Ancak, genellikle özel bir dilbilimsel mesaj oluşturma eğiliminde değillerdir ve bu nedenle daha çok resimsel sanat geleneklerinin bir parçası olarak kabul edilirler.

Yine de bazı resimler sürekli olarak belirli anlamları temsil etmeye başladığında, bu resimler piktogramlara dönüşmeye başlarlar. Dolayısıyla, içinden fırlayan çizgiler olan bir daire güneşi temsil ediyor olabilir veya iki bacaklı, baş yerine bir daire ve kol yerine iki çubuk olan bir çöp adam insan olabilir veya zigzag bir çizgi bir şimşek işareti olabilir. Diğer insanlar bu çizimleri tanıyabildikleri ve benzer amaçlar için onları kopyalayabildikleri sürece, bir iletişim biçimi olarak işlev görürler. Örneğin, günümüzde bir restoranı belirtmek için bir bıçak ve çatal resmi kullanabilirsiniz veya bir uçak resmi bir havaalanını belirtebilir.

Bu resimlerin ortak noktası, doğada var olan veya belirgin özellikleri olan şeyleri tanımlamak için kullanılmalarıdır. Ancak bir güneş çiziminin anlamı genişleyerek sıcaklığı, ışığı ve gündüz vaktini de içermeye başlarsa, artık ideogram olarak adlandırılır. İdeogramlar, sadece gerçek dünyada bulunan şeyleri değil, fikirleri ve soyut anlamları da temsil etmeye başlar.

Eski diller, piktogram ve ideogramlarla başladı

Birçok eski dilin, yüzyıllar boyunca kullanımda kalan daha basit piktogram veya ideogram temsilleriyle başladığı düşünülmektedir. Hem Mısır hiyeroglifleri hem de Çin yazıları, daha soyut anlamlara dönüşen piktogramlar içerir. Bir sembol, fiziksel bir şeyden yeterince uzaklaştırıldığında, onu bir dilde bir kelime olarak görmek daha kolaydır. Bir dilde belirli kelimeleri temsil etmek için semboller kullanıldığında, logogramlar haline gelirler. Logogramlar, Yakın Doğu, Çin ve Orta Amerika’daki diller dahil olmak üzere en eski gerçek yazı sistemlerinin çoğunun temelini oluşturur.

Gelelim asıl konunuza... Kabul edilen en eski yazı biçimi, MÖ 3.500 yıllarına tarihlenen ve Kiş tableti olarak bilinen bir kireçtaşı tablet üzerine kaydedilmiştir. Tablet, günümüzde Irak sınırlarında yer alan Kish adlı eski bir Sümer şehrinde bulundu. Yüzeyindeki yazı tamamen piktografiktir ve proto-yazı ile çivi yazısının daha karmaşık hece yazımı arasında bir orta noktayı temsil eder. Bu dikkate değer nesne, muhtemelen Mısır hiyerogliflerinden birkaç yüzyıl öncesine dayanmaktadır ve bu nedenle, insanlar tarafından kullanılan bilinen ve çözülebilen en eski yazılı sistem gibi görünmektedir.

Çivi yazısı, eski Orta Doğu’daki en yaygın ve tarihsel olarak önemli yazı sistemiydi ve kendi konuşma dilleri olan Asurlular, Akadlar ve Babilliler dahil olmak üzere çok sayıda ve farklı kültür tarafından kullanılıyordu. Yazı, farklı şekillerde birleştirildiğinde, bir araya getirildiğinde farklı sözcükler oluşturan farklı konuşma hecelerini temsil edebilen kama şeklindeki girintiler oluşturmak için kamış stilüslerini nemli bir kilin içine iterek yaratıldı. Daha sonra, katipler çivi yazısını her türlü taş nesneye de yontmaya başladılar.

Yazı sistemi yaklaşık 3.000 yıldır kullanıldı ve yüzbinlerce kil tablet ve yazılı nesne üretti. Arkeologlar, bunların birçoğunu ancak 19. yüzyılın başlarında yeniden keşfettiler ve sonrasında çabalar, bu yazıların anlamlarını deşifre etmeye ve tercüme etmeye yöneldi.