Lise öğrencileri, NASA uzay aracı tarafından vurulan asteroidin garip davranışlarını keşfetti

NASA’nın DART görevi, neredeyse bir yıl önce büyük asteroit Didymos’un uydusu olan daha küçük asteroit Dimorphos ile buluştu ve çarpıştı. Amaç asteroidi farklı bir yörüngeye taşımaktı. Bu hedefe ulaşıldı ve asteroit beklenenden çok daha fazla yer değiştirdi. Yeni araştırmalar ise, çarpışmadan sonraki bir ay boyunca yörüngenin açıklanamaz bir şekilde değişmeye devam ettiğini öneriyor.

DART, kinetik çarpma cihazı olarak bilinen gezegensel bir savunma sistemi. Bu yaklaşım, bir gök cismine yüksek hızda çarpmak için tasarlanmıştır. Çarpan cisim sayesinde oluşan momentum değişimi asteroitin yörüngesini değiştirir. Asteroit Dünya ile çarpışma rotasındaysa bu, nesneyi daha güvenli bir rotaya kaydırabilir. Değişiklik genellikle küçüktür, ancak yeterince zaman tanınırsa güvenli olması için yeterli olabilir.

Dimorphos gezegenimiz için bir tehlike oluşturmuyordu. Bu asteroidin seçilmesinin nedeni, gökbilimcilerin Didymos’un etrafını dolaşmasının ne kadar sürdüğünü bilmeleriydi. DART, çarpmanın bir asteroidin hızını değiştirebileceğini gösterdi ve hatta Dimorphos’u daha küçük bir yörüngeye taşıdı. Amaç, süreyi yedi dakika kısaltmaktı, ancak darbe aslında en azından ilk başta süreyi 33 dakika kısalttı. Daha sonra ise asteroit bir şekilde zamanla ivme kaybetmeye devam etti.

Lise öğrencilerinin keşfi

Thacher Okulu’ndan bir grup lise öğrencisi, çarpışmadan önce 6 Kasım 2022’ye kadar asteroidin gözlemlerini gerçekleştirdi. Okulun gözlemevindeki 0,7 metrelik teleskopu kullanarak Dimorphos’un periyodunu ölçtüler ve çarpışmadan sonraki günlerde artmaya devam ettiğini, çarpışmadan hemen sonraki resmi ölçümden daha yüksek hale geldiğini keşfettiler.

Gözlemevinin öğretmeni ve yöneticisi Dr. Jonathan Swift, New Scientist’e “Elde ettiğimiz sayı, 34 dakikalık bir değişiklikle biraz daha fazlaydı” dedi ve ekledi: “Bu rahatsız edici düzeyde tutarsızdı.”

Bu davranış beklenmiyordu, ancak insanlığın bir gök cismini kelimenin tam anlamıyla ilk kez hareket ettirişiydi. Çarpmanın asteroid üzerinde onlarca metre çapında bir krater yarattığına inanılıyor ve bu, yalnızca 160 metre çapında bir cisim için çok büyük bir etki.

Çarpma, birçok kaya da dahil olmak üzere bol miktarda malzemeyi yörüngeye fırlattı. Bunlardan bazılarının tekrar Dimorphos’a dönerek onu daha da yavaşlatması mümkün olabilir. 

Kuzey Arizona Üniversitesi’nden Dr. Cristina Thomas, daha önceki bir röportajda “Uzay aracıyla bir moloz yığınına çarparsanız, birçok malzeme fırlatılacak ve nesneden uçup gidecektir. Bunu çarpışma sonrası ilk görüntülerimizde görüyoruz. Fırlatılan bu malzeme momentum taşıyor. Gözlemlediğimiz periyot değişikliği sadece çarpan uzay aracından gelen momentum aktarımının sonucu değil, aynı zamanda fırlatılan malzemenin hareketinden kaynaklanan ekstra momentum artışından da kaynaklanıyor” demişti.

Avrupa Uzay Ajansı’nın Hera görevi, 2026 sonlarında asteroitlere ulaşacak ve çarpışma ve sonuçları hakkında daha fazla bilgi sağlayacak. Şu ana kadar yörüngenin stabil olduğu görülüyor.

Genç araştırmacılar, çalışmalarını Haziran ayında Albuquerque’deki American Astronomical Society’de ve American Astronomical Society’de yayınlanmak üzere kabul edilen bir makalede sundular.