Atom bombası, Grönland köpek balıklarının yüzlerce yıl yaşadığını öğrenmemizi nasıl sağladı?

Grönland köpek balığı olarak da bilinen Somniosus microcephalus, 500 yılı aşabilen ömrüyle gezegendeki en uzun ömürlü omurgalı canlılardan biri. En iyimser tahminle, 272 yılla bile Dünya'daki diğer tüm canlı türlerini geride bırakıyor. Ve bu canlıların aşırı uzun ömürlülüğünü keşfetme sürecimiz, ilginç bir şekilde atom bombasıyla başlıyor.

Grönland köpek balıklarının yaşını tespit etmek oldukça zor, çünkü araştırmacıların bir şeyleri incelerken örnek aldıkları kireçlenmiş dokulardan yoksunlar. Araştırmacılar bu engeli aşmak amacıyla 2016 yılında yaptıkları bir çalışmayla, Grönland köpek balıklarının göz merceğini incelemek için radyokarbon tarihleme yöntemini kullandı.

Grönland'da yaşayan 28 dişi köpek balığının göz mercekleri, radyokarbon seviyelerini ve kararlı izotoplarını test etmek için incelendi; bu seviyeler örneklenen hayvandan ziyade köpek balığının annesinin beslenme şekli tarafından belirleniyor. Bunun nedeni, göz merceklerinin köpek balığının yaşamındaki ilk günde mevcut olan bazı yapısal ayrıntıları benzersiz bir şekilde muhafaza etmesi.

Araştırmacılar, omurgalılarda göz merceği çekirdeğinin, merkezde (yani embriyonik çekirdekte) doğum öncesi gelişim sırasında oluşan, metabolik olarak inert kristal proteinlerden oluştuğunu belirtiyor. Bu doku, yaklaşık 0 yaşında sentezlenen proteinleri bünyesinde barındırıyor.

Atom patlamasının devreye girdiği nokta, "bomb pulse" olarak bilinen ve çevreye muazzam miktarlarda radyoaktif izotop salınması sonucu radyokarbon seviyelerini etkilemesi nedeniyle deniz hayvanlarının yaşlarının bir göstergesi olarak tanımlanan bir fenomen.

Araştırmacılar, 1950'lerin ortalarından bu yana termonükleer silahların atmosferik testlerinden elde edilen bomba kaynaklı radyokarbonun deniz ortamında absorbe edildiğini ve karbon bazlı kronolojilerde belirgin bir 'bomb pulse' yarattığını belirtiyor. Hızlı radyokarbon artışı yaşanan dönem, deniz hayvanlarının yaş doğrulaması için oldukça iyi bilinen bir zaman dilimi.

Yapay olarak yüksek seviyelerdeki radyokarbon, bomba atımından sonra doğan tüm canlıların dokularına karışmış ve daha önce doğan hayvanların dokuları radyokarbon tarihleme açısından çok farklı göründüğü için yaş için bir biyolojik belirteç görevi üstlenmiş. Grönland köpek balıkları için bu, en genç köpek balıklarının göz mercekleri arasında en yüksek miktarda radyoaktif izotop bulunduğu anlamına geliyor.

Geri kalan büyük köpek balıkları için yapılan modelleme, ortalama yaşam süresinin en az 272 yıl olduğunu ortaya koyarken, en büyüklerinin 335 ve 392 yaşına yakın olduğunu ortaya çıkarıyor. Ekip ayrıca cinsel olgunluk yaşlarının 156 olduğunu tahmin ederek, ciddi anlamda uzun bir ergenlik dönemi geçirdiklerini belirtti.

Bu deniz canavarlarının inanılmaz uzun ömürlü olmalarının bir nedeni de yaşadıkları aşırı soğuklar. Kuzey Kutbu ortamı, birçok hayvan grubunda uzun ömürlülükle ilişkilendirilen ciddi derecede yavaş bir metabolizma gerektiriyor.

Araştırmacılar, Grönland köpek balıklarının inanılmaz uzun ömürlerinin ve cinsel olgunluğa ulaşmaları için geçen sürenin etkileyici olduğunu söylüyor. Ayrıca Grönland köpek balıklarının korunması için önlemler alınması gerektiğini, çünkü bu türün çok fazla avlandığını belirtiyorlar.