Akıllı şehir nedir? İstanbul nasıl akıllanıyor?

Teknolojinin hayatımızın her alanına ne kadar derinlemesine girdiğini hepimiz biliyoruz. Hem iş hem de eğlence dünyamızda teknolojiyi kullanıyoruz. Bu çerçevede, teknolojiden faydalanarak hayatımızı kolaylaştıran adımlar atılması da küresel çapta en büyük hızla büyüyen trend. Çok uzun zamandır gündemde olan "akıllı şehirler" de bu trendin bir parçası. Ulaşım, elektrik, atıklar ve daha pek çok konuda akıllı teknolojiler desteği ile gerçekleştirilen süreçler, büyük şehirlerde hayatı daha yaşanır kılıyor, hizmetlerin daha hızlı, daha hedefli, daha iyi ve bununla birlikte daha düşük maliyetli bir şekilde verilmesini sağlıyor.

Dünya'nın en büyük metropollerinden biri olan İstanbul'un akıllı şehir hale getirilmesi operasyonu, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 29 iştirakinden biri olan İSBAK ( İSTANBUL BİLİŞİM VE AKILLI KENT TEKNOLOJİLERİ A.Ş.) kurumuna emanet edilmiş durumda. ISBAK hem kendisi hem de iş ortakları ile çok önemli projeler gerçekleştiriyor ve bu açıdan hem İstanbul hem de diğer şehirlere olmayı hedefliyor. Bu ay, ISBAK'ın Genel Müdürü Mesut Kızıl ile çok özel bir röportaj gerçekleştirdik ve akıllı şehir konseptini, akıllı şehirlerin ne gibi seçenekler sunduğunu ve bu çerçevede İstanbul için neler yapıldığını ve neler yapılacağını masaya yatırdık.

CHIP Online: Akıllı şehir dediğimizde, aklımıza ne gelmeli, nasıl bir kapsam çerçevesinde değerlendirilmeli? İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin akıllı şehir vizyonuyla birlikte değerlendirme yapabilir misiniz?

Mesut Kızıl: Akıllı şehir dediğimizde, aklımıza insanların günlük hayatlarını kolaylaştıran güvenli kentler gelmeli. Akıllı şehir tanımını, teknoloji ile insan hayatını rahatlatacak, insanların günlük hayatlarını kolaylaştıracak güvenli kentler ve çözümlerin bütünlüğü olarak tanımlıyoruz. İSBAK olarak akıllı şehirleri, şehrin her noktasındaki tüm donanımların birbiri ile konuştuğu bir IoT Platformu çerçevesinde değerlendiriyoruz.

Akıllı şehir vizyonunun temel amacı; çevreden sağlığa, güvenlikten afet yönetimine, atık yönetiminden kaynakların etkin kullanımına kadar insan hayatının her noktasındaki eylem ve işlerin büyük veri, yapay zeka algoritmaları, veri analizi, sosyal ağlar analizleri, coğrafi bilgi sistemleri, dijital ve mobil teknolojiler ve benzeri imkanlar kullanılarak odağında insan olan yeni bir yaşam tarzı yaratmaktır. Biz de bu doğrultuda, akıllı şehrin ilk basamağı olan akıllı ulaşım ve akıllı toplu ulaşım alanlarında çalışmalarımızı yürütüyoruz.

Bizim için akıllı şehir vizyonunun çerçevesini şehir yönetiminde birbiri için anlamsız olan farklı alanlardaki verilerin birbirleri için anlamlı hale gelmesi oluşturuyor. Entegre sistem içerisinde düzenli olarak şehirden veri toplanması ve bu verilerin bilgi ve iletişim teknolojilerinden faydalanarak, işlenebilir bir hale gelmesi, analiz edilip şehirdeki firmalar, vatandaşlar ve kurumlarla paylaşılması da akıllı şehirlerin olmazsa olmazıdır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi, İSBAK olarak bizim de içerisinde bulunduğumuz çok büyük bir ailedir. Bizim gibi pek çok iştirak akıllı şehir vizyonu çerçevesinde çalışıyor. Bu nedenle İSBAK ekosistemi perspektifinden bakarak söylememiz gerekirse; dijital karbon ayak izini azaltan denetlenebilir güvenli ve vatandaşlarımızın hayatlarına dokunabilen bir vizyon çizmeye çalışıyoruz.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin vizyonu olan 'İstanbul'u ortak akılla yönetme anlayışı' akıllı şehirler için temel yaklaşımımızdır. Ortak akılla yönetme anlayışının temeli ise veriye dayanıyor. Akıllı şehir dediğimiz şey aslında verilerin yönetimi ve dönüşümüdür.

Akıllı şehirlerde inovasyon ekosistemleri ile çalışmaları yürütmekteyiz. Örneğin; bir ulaşım problemini çözmek için çevreye ve sağlığa zarar vermiyoruz, tam tersine ulaşım problemine çözüm bulurken aynı çözümün sağlık ve çevre alanlarındaki problemlere de çözüm üretmesini hedefliyoruz.

CHIP Online: İSBAK uzun süredir varlığını sürdüren bir şirket. Ancak son zamanlarda yeni bir misyona evrildiğini görüyoruz. Bu konuda bilgi verebilir misiniz?

Mesut Kızıl: İSBAK AŞ olarak, 35 yıllık deneyimimiz ve kurumsal hafızamız ile birlikte gelecek odaklı çalışan, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin teknoloji çözümleri sağlayan iştirak şirketiyiz. Pek çok teknoloji çözümlerini, gerek kamu kaynakları aracılığı ile gerek Bilim Sanayi Teknoloji Bakanlığı teşvikleri, gerekse Avrupa Birliği Fonları kanalları ile İstanbulluların hizmetine sunmaktayız. İSBAK olarak dünyadaki iyi belediyecilik uygulamalarını örnek olarak yalnızca İstanbulların değil tüm Türkiye'deki belediyelerin hizmetine sunma misyonu konusunda kendimizi dönüştürdük.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin akıllı şehir vizyonu doğrultusunda İSBAK olarak bir bakım şirketinden Bilişim ve Akıllı Teknolojiler alanında dönüşüm yolculuğuna başladık ve kurumsal dönüşümümüzü de bu vizyon çerçevesinde gerçekleştirdik.

Türkiye'nin Akıllı Ulaşım Sistemleri alanında ilk yerinde lisanslı Ar-Ge Merkezi ile trafik yönetim sistemleri konusundaki uzmanlığımızı inovatif ve etkili çözümlere dönüştürdük. Bugün, trafik denetim ve yönetim çözümlerinden akıllı ulaşım teknolojileri alanına, güvenlik sistemlerinden çevre ve atık yönetim teknolojilerine kadar akıllı şehir yönetimi alanında vatandaşlarımıza hizmet sağlamaktayız.

CHIP Online: İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin akıllı şehir vizyonu doğrultusunda İSBAK Ar-Ge Merkezinde güncel, devam eden ve yakında görebileceğimiz yeni uygulamalar hakkında bilgi verebilir misiniz?

Mesut Kızıl: İstanbul özelinde 35 yıllık bir İBB iştiraki olan İSBAK olarak odaklandığımız öncelikli alan akıllı ulaşım çözümleridir. 1995 yılında ilk yerli trafik sinyal denetleyicisini ve trafik sinyal lambasını üreten şirketimiz, 2006 yılında da Türkiye'nin ilk ulaşım mobil uygulamasını geliştirdi. Bugün şirketimiz İBB'nin Ar-Ge faaliyetlerini yürüten ve öncelikle ulaşım planlama alanında teknoloji odaklı Ar-Ge çalışmaları yapan bir şirkettir. Ar-Ge çalışmalarımızda sahadaki araçlarla veriyi toplayıp işleyerek, yapay zekadan faydalanıyoruz. Örneğin; ulaşımda belirli noktalarda tıkanmalar meydana geliyor. Bu noktalardaki tıkanmalar için yapay zeka kullanarak önce sahadan veriyi toplayıp sonrasında veriyi analiz edip cihazlar ve sistemler olarak çözümler geliştiriyoruz.

Akıllı ulaşım alanında lisanslı ilk Ar-Ge merkezine sahip şirket olarak, en kısa sürede ortaya çıkacak ürünümüz; Yeni Nesil Kavşak Kontrol Cihazımız'dır.

Yeni Nesil Kavşak Kontrol Cihazı: Sensör görüntü işleme ve veri analizi ile sabit bir zaman programı çerçevesinde çalışmayan, gerçek zamanlı programlanabilen, trafik verimlerinin analizlerine göre sinyalizasyon sürelerini planlayan bir kavşak kontrol uygulamasıdır.

Ulaşım, İstanbulluların günlük hayatlarındaki en temel sorunların başında gelmektedir. İETT tarafından halk arasında 'Özel Halk Otobüsü Dönüşümü' olarak bilinen sürecin teknoloji dönüşümünü İSBAK olarak biz yürütülmekteyiz. Otobüslerin içerisindeki bilgilendirme ekranlarından, anons altyapılarına kadar tamamımı için hummalı bir çalışma yürütmekteyiz. Yolcuların sayılabildiği, insanların araçların içerisine konumlandırılan usb-soketler ile telefonlarını şarj edebilecekleri, şoförlerin sigara içme, kemer takmama, telefonla konuşma gibi sürüş sırasında ihlale sebep olan konularla ilgili uyarıldığı ve İETT filoya bilgi veren Akıllı Analiz ile birlikte Görüntü İşleme Tabanlı bir DMS (Driver Monitoring System) Kamera sisteminin tüm Özel Halk Otobüsleri'ne kurulması planlanıyor.

 Yine İstanbulların taksi sorunu için İSPARK ile ortak bir çalışmayla yeni bir mobil uygulama geliştirdik. Şu sıralar sıkça İstanbul'un gündeminde olan deniz taksilerin, taksi ile vatandaşı buluşturan mobil uygulama ara yüzünde yine İSBAK imzası bulunuyor ve mobil uygulamamızı çok yakında İstanbullular ile buluşturacağız. Yine yakın zamanda açılışı gerçekleştirilen, kıymetli projelerden olan Toplu Ulaşım Denetim Yönetim Merkezi'nin de arkasında İSBAK imzası vardır.

Aynı zamanda yeni bir ürünümüz olan 'Güvenlik Direği' projemizi hayata geçiriyoruz. Güvenlik Direği sistemimiz, halkın kullanımına açık alanlarda herhangi bir acil durum anında, yetkililerin tehdidin olduğu yere hızlıca müdahale etmesi ve sorunu kısa sürede kontrol altına almak amacıyla merkeze acil durum sinyali gönderilmesini sağlayan teknolojik bir projedir.

Bu ürünlerimizin yanı sıra 'Askıda Fatura' uygulaması için kredi ve banka kartları ile ödeme yapılabilmesine imkan sağlanacak KİOSK'umuzu yakın bir zaman içerisinde belirlenen alışveriş merkezlerinde, sahada konumlandırmayı hedefliyoruz. Ayrıca sahada konumlandırmayı planladığımız diğer bir KİOSK ise temassız banka ve/veya kredi kartları ile tek seferde belirlenen bağış miktarının İstanbul Vakfı hesaplarına eğitim destek, aile destek ve anne-bebek destek paketlerinde kullanılmak üzere aktarılmasını sağlayacak olan sistemdir.

 Son olarak, Türkiye'de ilk olarak paylaşımlı kitap modelinin insansız bir kiosk ile yapılabildiği bir iş modeli olan 'Kitap Otomatı' ürünümüzü İstanbullulara kazandıracağız. Yine geçmiş yıllarda başarısız örnekler ile sahada yer bulamayan 'Akıllı Geri Dönüşüm Otomatı' ve 'Hikaye Otomatı' ürünlerimiz yakın zamanda vatandaşlarımızın hizmetinde olacak. Aynı zamanda test ve belgelendirme süreçleri devam eden 'Validatör' (ödeme sistemleri) ile 2022 yılında sektöre damgamızı vuracağız.

 CHIP Online: Bir şehri, işleyen bir makine olarak düşünürsek, aksama olmaması için her parçanın verimli ve doğru şekilde çalışması ve bu parçaların aynı zamanda birbirleri ile iletişim kurması ve koordineli görev yapması gerekiyor, değil mi? Geliştirdiğiniz projelerde sürdürülebilirlik ve birimler arası iletişim açısından ne gibi adımlar atıyorsunuz?

 Mesut Kızıl: Sizin de belirttiğiniz gibi, makinenin her bir parçası diğerinin hareketinin devamı için çok kıymetlidir. İSBAK olarak bizim farkımız ise parçaları oluşturan tüm paydaşlara destek sağlamaktır. İstanbul'da sıradan bir güne uyandığınız zaman, toplu taşıma ya da özel aracınız ile seyahat ederken göreceğiniz tüm teknolojilerde İSBAK imzası bulunmaktadır. Örneğin; seyahat ederken her trafik ışığında, aracınızı bıraktığınız otoparkta, gördüğünüz bariyer ve ödeme denetleme sistemlerinde İSBAK ürün ve hizmetlerini görebilirsiniz. Daha önce de değindiğimiz İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin vizyonu olan 'İstanbul'u ortak akılla Yönetme Anlayışı'nı şehrin yönetiminde temel yaklaşım olarak görüyoruz. Ortak akılla yönetme anlayışının olmazsa olmazı ise şehrin verisini yönetebilmektir. Biz, şehirden toplanan veriyi teknolojiye dönüştürüyor ve bu teknoloji ile insan hayatını rahatlatacak, kolaylaştıracak, konforunu artıracak çözümleri bütüncül bir yaklaşımla değerlendiriyoruz.

İstanbul gibi 16 milyon kişinin yaşadığı, her gün 4.4 milyon aracın hareket ettiği bir şehirde ulaşımın yönetilebilmesi bu alanda çözüm üretecek kurumların entegrasyonu ile mümkündür. Bu nedenle trafik sorunlarını çözerken değinmemiz gereken nokta, yalnızca araç trafiğine odaklanmak olmamalıdır. Şehrin tüm hareketliliğini ele alarak ulaşımın bütün bileşenleri ile çözüm aranmalıdır. Ulaşım Planlamada gerçekleştirdiğimiz çalışmalardan olan, ulaşım türleri arası entegrasyonu, mikromobilitenin yaygınlaştırılması, talep yönetim ve toplu taşıma politikalarının önem kazanması, ulaşım yatırımlarının artması, şehirdeki hareketliliği artırırken; talebin bütün ulaşım türleri arasında dağılımı sağlanarak araç trafiğinin rahatlatılması hedeflenmektedir.

CHIP Online: Teknoloji ve uygulama, aynı zamanda veri toplamak da anlamına geliyor. Toplanan bu verilerin işlenmesi bir yana, bu verilerin güvenliği için de yaptığınız çalışmalar var mı? Verilerin emin ellerde olması ve sadece toplandığı amaca hedefli kullanımı konusunda özel çalışmalar yapıyor, gerekli önlemleri alıyor musunuz?

Mesut Kızıl: Benim de son dönemde genel müdür yardımcılarımız ve müdürlerim ile çokça dile getirdiğim bir konudur. Verilerin güvenliği konusunda, yine bir diğer iştirak kuruluşumuz olan İSTTELKOM ile iş birliği içerisinde çalışıyoruz. İSBAK olarak KVKK ile uyum niteliğinde ISO 27701 Kişisel Veri Yönetim Sistemi belgesini iki ay önce aldık. Verilerin bilgiye dönüşerek İstanbulların hayatlarını kolaylaştırması açısından Ar-Ge Müdürlüğümüz içerisinde ''Büyük Veri Yönetimi Şefliğimizi' kurduk. Önümüzdeki yıl içerisinde bu anlamda ciddi çalışmalarımızı görebileceksiniz.

CHIP Online: Vizyon, teknoloji ve uygulama konusunda birikim açısından bir engel olmadığı görülüyor. Ancak günümüz şartlarında, hem ekonomik açıdan hem de pandeminin etkisi ile zor zamanlar yaşadığımız da bir gerçek. Kaynakların verimli kullanılması ve sahip olunan teknolojilerin geliştirilmesi için çalışmalar yürütüyor musunuz?

Mesut Kızıl: Nasıl ki bir vücudun tüm işlevlerini eksiksiz yerine getirebilmesi ve sağlıklı bir yaşam sürebilmesi için organlarının birbiriyle senkronize olması gerekiyorsa şehirlerin de ulaşım, sağlık, çevre, güvenlik gibi tüm hizmetlerinin birbirleriyle senkronize edilerek yürütülmesi gerekmektedir. Akıllı Şehirler vizyonu tam olarak bu senkronizasyonu sağlamak için hayata geçiriliyor.  Akıllı şehirler vizyonunda iki önemli husus; şehrin tüm kaynaklarının etkin ve verimli kullanımı ve sürdürülebilir çevre ve enerji yönetimidir.

Akıllı ulaşım sistemleri konusunda geliştirmiş olduğumuz ürün ve çözümlerde kaynakların daha verimli kullanılması adına öncelikle tüm ürünlerimizin bakım ve onarımını şirketimizdeki üretim atölyelerimizde gerçekleştiriyoruz.

Pandemi bize dışa bağımlı teknoloji üretmenin sürdürülebilir olmadığını öğretmiş oldu. Biz de bu bağlamda dijital karbon ayak izimizi azaltarak donanım bağımlı bir üretim anlayışından veri analizi ile bilgi üretebilen bir anlayışa evriliyoruz.

COVID-19 salgınının doğurduğu sorunlara, özgün ve hızlı çözümler üretmeye odaklanarak yerli tedarikçi sayımızı artırdık ve yerli üretici ve tedarikçilerimizin yanında olduk. Özellikle pandemi döneminde zamandan, maliyetlerden tasarruf sağlayan ve sağlık ile güvenliğin iyileşmesini hızlandıracak temassız teknolojiler geliştirdik. Vatandaşlarımıza güvenli ulaşım sağlamak ve virüs bulaşma riskini azaltmak için en işlek kavşaklara yüzlerce "Temassız Yaya Butonu" yerleştirdik.

İstanbul Büyükşehir Belediyemizin hizmetlerinin yıl boyunca aksamaması için saha ekiplerimizle büyük çoğunluğu toplu taşıma araç içi sistemlerine (bilgisayar, anons ve ekran gibi), sinyalize sistemlere, kameralar ve  yolcu bilgilendirme sistemlerine ait yaklaşık 80.000 arıza onarım hizmetini gerçekleştirdik. Ayrıca ürünlerimize ait uluslararası kalite belgelerini tamamladık.

CHIP Online: İSBAK, Ar-Ge merkezinde geliştirilen projelere ek olarak, vatandaşlardan, özellikle gençlerden gelen fikirlere ve önerilere de açık mı? Bu fikirleri değerlendirmeye alıyor musunuz? Şirketinize vatandaşlarımız nasıl ulaşıp iletişim kurabilirler?

Mesut Kızıl: Katılımcılığı artıran  "İstanbul Senin" projesiyle İstanbul'un 16 milyon sakininin fikir ve önerileri toplanmaktadır. İSBAK olarak, bu süreçle birlikte akıllı şehir çözümlerine yeni nesil girişimlerin katılımını artırma yönünde çalışmalarımıza ivme kazandırdık.

Biz İSBAK'ı bir teknoloji okulu olarak görüyoruz. Sizin de teknoloji dünyası içerisinde gördüğünüz gibi bugün sektöre yön veren pek çok kişinin bu okul ile yolu bir şekilde kesişmiştir.

Örneğin; öğrencilerimizin eğitim hayatlarına katkı sağlamak amacıyla okullarla işbirliği içerisinde atölyeler düzenliyoruz. İstanbul'un dört bir yanında trafik düzenini sağlayan ve zamanla arızalanan trafik ışıkları, öğrenciler tarafından okullarındaki İSBAK atölyesinde onarılıyor. Atölyede öğrenciler hem stajlarını yaparak ücretlerini kazanıyor, hem de mezuniyet sonrası iş bulma şanslarını arttırıyor.

Aynı zamanda Avrupa Birliği'nin bağımsız bir kuruluşu olan Avrupa İnovasyon ve Teknoloji Enstitüsü (EİT) ile yaptığımız işbirliği neticesinde "Kentsel Hareketlilik / Urban Mobility" konusunda proje yapan ve/veya bu konuda uzmanlaşmaya çalışan start-up'lara destek veriyoruz. İSBAK olarak EİT'nin Co-Partner'larından biriyiz.

Bu bağlamda, sektöre yetişmiş insan kaynağı kazandırmak anlamında yeni bir yönetici yetiştirme programı üzerinde çalışıyoruz. Yakın zaman da olgunlaştığında sizler ile paylaşacağız.

Bununla birlikte İSBAK'ta staj gören öğrencilerimizin projelerine her türlü desteği sağlayarak, geleceklerini kurmalarına yardımcı oluyoruz. İSBAK'ta staj yapmak isteyen öğrencilerimiz, staj dönemlerinde https://kariyer.ibb.istanbul/ linki üzerinden açılan ilanla başvuru sağlayarak şirketimizde bizimle birlikte çalışmaya adım atabilirler."