ABD, savaşlarda yalan makinesi kullanıyor

Amerikan ordusu, dostu düşmanı tanıyabilmek için Afganistan'daki askerlerini portatif yalan makineleri ile donatıyor.

Pentagon, terörle mücadele amacıyla, Afganistan'a portatif el yalan makinesi yollamaya karar verdi. Amerikan askerleri, bu ay içinde portatif makineleri teslim alacak ve Taliban'a karşı yeni ancak etkinliği tartışılan bir mücadeleye başlayacak.

Tanesi 7.500 dolardan 94 adet cihaz sipariş veren Pentagon'un planına göre, Amerikan askerleri, kısaca "PCASS" adı verilen bu makine sayesinde halkın arasına karışan Taliban militanlarını eliyle koymuş gibi bulup çıkaracak. Çünkü, eylem yaptıktan veya çatışmaya girdikten sonra halkın arasına karışan militanları saptamak, ne ABD, ne de Afgan askerleri için olası. Pentagon cihazın nihai kararı vermek için kullanılmayacağını önemle vurgulasa da, pratikte ne gibi sonuçların doğacağını kestirmek güç.

PCASS nasıl çalışıyor?

Portatif el yalan makinesi, siyah bir bileklik ve kontrol kumandasından oluşuyor. Bileklik şüphelinin bileğine bağlanıyor. Bu bileklikten çıkan üç kablodan biri parmak ucuna, diğer ikisi ise avuç içine bağlanıyor. Özel bir USB kablosu ise, bileklikle kumandanın birbirine bağlanmasını sağlıyor.

Şüpheliye tercüman aracılığıyla 20 kadar soru yöneltiliyor. Sorular seçilirken, cevapların "evet" ya da "hayır" olmasına dikkat edilmiş. Sorulardan bazıları şöyle:

* Sorularıma doğru yanıtlar vermeye niyetli misin?
* Bu odada ışıklar yanıyor mu?
* Taliban üyesi misin?

Operatör, her yanıttan sonra küçük kontrol kumandasının düğmesine basıp birkaç saniye bekliyor. Ardından cihazın ekranında renkli bir ışık beliriyor. Kırmızı şüphelinin yalan söylediğini, yeşil doğruyu söylediğini belirtiyor. Sarı ışık ise makinenin kararsız kaldığı anlamına geliyor.

Uzmanlar tepkili

Pentagon portatif yalan makinesine büyük umut bağlasa da, bu yeni uygulama uzmanların büyük tepkisini çekti.

Uzmanlara göre karmaşık yalan makineleri bile güvenilir sonuçlara ulaşamazken, bu küçük cihazdan fayda beklemek askerlere büyük zararlar verebilir. Karmaşık yalan makineleri beyindeki hareketleri inceleyerek sonuca varmaya çalışıyor. Daha önce yapılan çalışmalar, yalan söylenirken beynin yedi, doğruyu söylerken de dört bölgesinde faaliyet olduğunu ortaya koymuştu. Ancak PCASS beyinle ilgili bir analiz yapmıyor.

Yalan makineleri üzerinde çalışan Ulusal Bilim Akademisi'nden Profesör Stephen E. Fienberg, cihazın gerekli bilimsel değerlendirmeler yapılmadan ve yeterli eğitim verilmeden Afganistan'da kullanıma sokulmasının büyük hata olacağını iddia ediyor. Fienberg'e göre, doğru sonuçları vereceğine dair herhangi bir garanti bulunmayan bu tip bir cihaz çok büyük sorunlara yol açabilir.

Peki ama yalan testini geçemeyenlere ne olacak? Yapılan açıklamalar, şüphelilerin hemen suçlu olarak ilan edilmeyeceği yönünde. Ama birini, sadece PCASS testinden geçemediği için şüpheli ilan etmek bile birçok soruna yol açabilir.

Şimdilik sadece Afganistan'da kullanılacağı açıklanan PCASS'ın ilerleyen zamanlarda Irak'ta da kullanılması bekleniyor. Cihazın ile ilgili en önemli kural ise, Amerikan askerleri üzerinde kullanılamayacak olması.

Yalan makinesiyle alınan ifadeler, ABD mahkemelerinin büyük çoğunluğu tarafından kabul edilmiyor. Ancak Amerikan polisi, bu tip makineleri yine de ifade alırken kullanıyor.