3 boyutla ilgili tüm gerçekler burada!

Eğlence endüstrisinde devrim gerçekleşiyor. Bu yıl dünya kupası maçları, Hollywood'un bomba gibi filmleri ve bilgisayar oyunları üç boyutlu olarak evlerinizde olacak. Peki 3D teknolojisi nasıl işliyor? Hangi cihazlar tercih edilmeli? Gelecekte 3D neler getirecek? Sizin için hazırladığımız rehber niteliğindeki makalemizde tüm yanıtları bulabilirsiniz.

2010 dünya kupası ile birlikte aynı anda HD TV'lerde yeni bir devrim gerçekleşti: 3D televizyonlar! Avatar ve benzeri filmler sayesinde 3D teknolojisi çoktan sinema salonlarına girmişti. Fakat şimdi evimizin salonuna giriyor. Bu teknolojiyi evlerimize kadar getirecek olan 3D TV'lerin ve uyumlu oynatıcıların seri üretimine ise bir süre önce başlandı.

Artık her şey 3D
3D sistemler sadece ev içi eğlence için üretilmiyor. Uygun bir monitörle, dizüstü veya masaüstü bilgisayarınızda oyunları 3 boyutlu oynayabilir ve film seyredebilirsiniz. Ayrıca uygun yazılımlarla eski filmler de 3D formatında izlenebiliyor. Hatta Fujifilm FinePix Real 3D kamera ile fotoğraf ve videoları 3 boyutlu olarak çekmek mümkün.

Makalemizin devamında güncel 3D teknolojinin nasıl çalıştığına dair bilgilere, 3D görüntü sistemleriyle ilgili teknik detaylara ve üç boyut teknolojisine geçişte size yardımcı olacak ipuçlarına ulaşabilirsiniz.

3D Teknolojileri: Sadece göz hilesi mi?

3D filmleri gözlüklü mü izlemek istersiniz, yoksa gözlüksüz mü? Bu soruyu soruyoruz, çünkü filmleri üç boyutlu izlemek için birçok seçenek bulunuyor. Makalemizin ilk bölümünde bu alanda en önemli teknolojileri avantaj ve dezavantajlarıyla birlikte inceleyeceğiz.

İnsanoğlu olarak iki gözümüz olduğu için bu dünyayı bir nevi 3 boyut görüyoruz. Bu iki göz beynimize iki aynı fotoğrafı gönderiyor. Aralarındaki tek fark ise şu: İki gözümüzün arasında birkaç santim boşluk olduğu için farklı perspektiflere sahipler. Ve bu küçük perspektif farkı sayesinde de beynimiz uzamsal 3D imajlarını hesaplıyor.

Benzer şekilde kayıt tekniği 3D fotoğraf veya film kameralarında kullanılıyor. Yani görüntü iki ayrı lensten yakalanıyor ve kaydediliyor. Fakat bu işlemin asıl karmaşık kısmı ise bu imaj veya filmlerin bilgisayar monitörü veya televizyonda gösteriminde yatıyor. Ve işin hilesi de bu kısımda. Çünkü gözlerimiz tek bir ekrandan görüntüleri ayrı ayrı alıyor. Peki ya yöntemler? Bu sorunun cevabı hemen aşağıda.

Anaglif Yöntemi
Bu teknik, bir ekranda 3D içerik göstermek için sıkça kullanılan bir yöntemdir. Anaglif yönteminde 3D gözlük üzerinde kırmızı-yeşil, kırmızı-mavi veya daha çok kırmızı-turkuaz kombinasyonlarından oluşturulmuş renkli camlar veya folyo kullanılır. Görüntüde kullanılan renk filtreleri sayesinde sağ göz belirli bir rengi, sol göz ise başka bir rengi görür. Böylece iki farklı imajı gördüğümüz halde beynimiz bunları birleştirerek hacimsel hale getirir.

Polarizasyon Filtresi Yöntemi
Polarizasyon Filtresi yöntemi ise 3D görüntüleme konusunda en geniş kullanım alanına sahip teknik olmakla birlikte en önemli kullanım alanı sinemalardır. İmajların ayrılma işlemi polarize edilmiş ışık sayesinde sağlanır ve bu polarize edilmiş ışık dalgası salınım yönünde algılanır. Yani gözlüklü izleyicinin bir gözü yalnızca yatay yönde salınıma sahip ışık bileşenlerini (yatay olarak polarize edilmiş ışık) görebilirken, diğer gözde bulunan filtre ise yalnızca dikey yönde polarize edilmiş ışığın geçmesine izin verir. Uygun polarizasyon filtreleri her iki yönde de bulunur ve sağ ve sol göz için senkronize edilmiş fotoğraflar özel bir tuval üzerinden gösterilir. Farklı polarizasyonlar sayesinde sağ göz yalnızca "sağ imajı", sol göz ise yalnızca "sol imajı" görür. TV'ler ve monitörlerde ise bu polarize işlemi çizgi çizgi yapılır. Yani sağ göz yalnızca düz çizgileri görürken, sol göz ise düz olmayan çizgileri görür.

LCD Shutter Gözlükler
Bu teknikte ise sağ ve sol göz için resimler, birbirini takip eden hızlı bir dizi halinde gösterilir. İzleyicilerin, LCD'lerin lens olarak kullanıldığı Shutter Glasses adı verilen gözlüklerden takmış olması gerekmektedir. Teknik açıdan örneğin saniyede 24 kare ile oynatılan bir 3D filmde saniyede 48 kare gösterilir. Parlamayı engellemek için ise yüksek frekanslar seçilir.

Gözlüksüz: Stereoskopik Ekranlar
Stereoskopik ekranlar, uyumlu gözlüğe gerek olmadan 3D görüntülerin gösterilmesini sağlar. Stereo resim çiftleri birbiriyle yan yana olacak şekilde küçük ve eşit boyutta şeritlere bölünür. Lensteki görüntü arayüzü (Lenticular System) kırılma efektlerinin doğru uzaklıkta, doğru açıda ve şeritte gerçekleşmesini sağlar ve gözün açısına uygun olup olmadığını kontrol eder. Beynimiz ise bu iki imajdaki şeritleri bir araya getirerek görüntüyü 3D olarak algılar.

3D ev sineması: TVler, oynatıcılar ve projektörler

3D ev sinemaları için ilk TV'ler ve Blu-ray oyatıcılar satışa sunuldu. Biz de bu modelleri inceleyerek küçük bir karşılaştırma yaptık.

Dünya kupası şampiyonasının başladığı şu günlerde 3D TV üreticilerin rekabeti reklam piyasasında hayli kızışırken, FIFA da bazı maçları bazı ülkelerde 3D olarak izlemek için toplu etkinlikler gerçekleştireceğini duyurdu. Bu etkinliklerin nerede ve ne zaman gerçekleştirileceği ise şimdilik belirsiz. Normal TV programlarının 3 boyuta geçişi için ise geleceğe dair bir şeyler söylemek mümkün değil. Çünkü herşeyden önce yayınların dağıtım standartlarında büyük değişimler yapılması gerekiyor.

Televizyonlar: Hem plazma hem LCD
3D çağına plazma TV'ler ile mi, yoksa LCD ekranlarla mı geçileceği sorusu artık anlamını yitirdi. Çünkü Panasonic TX-P50VT20E (Plazma) ve Samsung UE46C8790 (LCD - LED) 3D teknolojisini kullanan ilk televizyonlar oldular. Her iki cihaz da "Active Shutter" gözlüklere ihtiyaç duyulan Shutter teknolojisini kullanıyor. Her iki televizyon da 3D karşılaştırma testlerimizde mükemmel bir performans ortaya koyamazken, Avatar'ın sinemadaki efektelerini bekleyenler için hayal kırıklığı olması muhtemel. Ayrıca gölge çizgiler ve çift anahatlar gibi resim hataları ev sineması keyfinizi bozabilir. Bunların dışında 3D render aşamasında her iki televizyonda da kontrast ve parlaklık düşüyor. Fakat 2D oynatımı konusunda her ikisi de diğer TV'lerden çok daha kaliteli. Örneğin Samsung UE46C8790, şu an için en iyi televizyonlar listelerinde birinci sırada bulunuyor. Ayrıca Samsung modeli 2D görüntüleri dahili işlemcisi sayesinde oldukça kaliteli şekilde 3D görüntülere çevirebiliyor. Üstelik sinyal kaynağının nereden geldiği de önemli değil. Yalnızca görüntüdeki derinliğin biraz düz bir hal alması televizyonun tek kusuru denebilir. Panasonic'te ise böyle bir dönüştürme özelliği bulunmuyor.

3D Blu-ray oynatıcılar: Oyun konsolu veya Firmware güncellemesi
Bir 3D TV ile birlikte aynı zamanda bir 3D uyumlu Blu-ray oynatıcıya da sahip olmanız gerekiyor. Diğer türlü yalnızca 2D filmler seyretmeniz mümkün. Philips (BDP7500S2), Samsung (BD-C6900) ve Panasonic (BDT300) olmak üzere üç büyük firma da bu özel oynatıcıları bir süredir üretiyor. Hepsi de birçok ek özelliğe ve kolay bir kullanıma sahipler. Şayet 3D filmleriniz yoksa 2D filmleri de gayet kaliteli şekilde izleyebilirsiniz. Fiyatları ise 300 ila 600 dolar arasında değişiyor ve normal oynatıcılara göre oldukça pahalılar. Şayet 2D Blu-ray oynatıcınız varsa belki de bir şansınız daha olabilir. Çünkü birçok üretici bugünlerde yeni bir Firmware güncellemesi ile ek donanıma ihtiyaç duymadan 2D oynatıcıları 3D oynatabilir hale getirmeye çalışıyor. Yalnız bu sistemin işe yarayıp yaramayacağı ise şimdilik belirsiz.

Sıradışı bir Blu-ray alternatifi ise PlayStation 3. PlayStation 3'ün şu an beta sürümünde olan yeni Firmware güncellemesi 3D desteğini de beraberinde getiriyor. Böylece oyunlar ve Blu-Ray filmler konsolla birlikte uyumlu 3D televizyonlarda izlenebilecek. Bu güncelleme henüz kararlı bir sürüm değil ve Sony yetkilileri tarafından çok yakında final sürümünün hazır olacağı açıklandı.

Projeksiyon cihazı: Büyük ekranda sinema hissi
3D konusunda gelecek trend yalnızca TV'lerden oluşmuyor. Yalnızca bir projeksiyon cihazı ile 3 boyutlu görüntüler izlemek de mümkün. Örneğin Acer H5360, uygun bir Shutter gözlükle 3D imajları mükemmel bir şekilde gösteriyor. Cihazın çözünürlüğü 1.280 x 760 Piksel olmakla beraber, parlaklığı ise 1700 ansi lümen civarında. İçerikler 120 hertz'de gösterilirken, 3D resimler ise iki kez 60 hertz'de sunuluyor. Acer H5360'ın yurtdışı satış fiyatı 600 Euro ve gözlükler ayrı olarak satın alınıyor. Geniş görüntü alanı sayesinde oturma odanıza TV'lerden daha çok sinema hissi verecektir fakat sinemayla aynı kalitede olması tabiî ki mümkün değil. Ayrıca projeksiyon cihazının yanında bir de 3D uyumlu Blu-ray oynatıcıya sahip olmanız gerekiyor.

3D her yerde: Dizüstü, PC'ler, ekranlar ve oyunlar

Ev eğlence sistemlerinin yanı sıra, üreticiler üç boyut destekli dizüstü bilgisayarlar ve ekranlar da sunuyorlar. İşte o cihazlar!

Tıpkı TV'lerde olduğu gibi 3D keyfini yaşamak için özel gözlükler gerekiyor. Fakat yalnızca gözlük almak da her şeyi 3D formatında görebileceğiniz anlamına gelmiyor. Çünkü kullandığınız ekran minimum 120 hertz'i desteklemeli veya özel bir filmle kaplı olmalı. Kısacası yükseltme yapmak da yeterli olmuyor ve bu gereksinimlere uygun cihazlar seçmeniz gerekiyor.

Dizüstü bilgisayarlarda 3D
3D destekli ilk dizüstü bilgisayarlardan biri Acer'ın Aspire 5740DG-434G64MN modeli. Bu modeldeki üç boyut sistemi ekranında bulunan bir film ve uyumlu 3D gözlüklerin kullanıldığı Polarizasyon tekniğiyle çalışıyor. Diğer taraftan 3D modunda çözünürlük de düşürülüyor. Fakat az görüş açısı pratikte daha büyük problemlere neden oluyor. Laptop'un tam karşısına oturmadığınızda gölge imajlar ortaya çıkıyor ve açıyı düzeltmediğinizde 3D efektleri kaybolabiliyor. Özellikle oyunlarda ve filmlerde oldukça rahatsız ederek 3D keyfinizi kaçırabiliyor. Ayrıca dizüstünde Blu-ray oynatıcı bulunmadığı için yeni çıkan popüler filmleri de 3D olarak izleme şansınız pek yok. Tıpkı TV setlerinde olduğu gibi, şimdilik çok az sayıda firma (Acer – Asus) 3D uyumlu dizüstü bilgisayar üretiyor.

PC ve LCD ekranlarda 3D
Şayet masaüstü bilgisayarınız varsa 3D'ye geçmeniz ve keyfini çıkarmanız daha kolay. Bunun için bir Nvidia grafik kartına ve Shutter gözlük & alıcıdan oluşan bir sete ihtiyacınız var (Nvidia 3D Vision, yaklaşık 200$ + KDV). Ayrıca 3D sistemlerde imajlar iki ayrı kare halinde üretildiği için monitörünüzün yenileme oranı oldukça yüksek olması gerekiyor. 60 Hz'lik normal bir LCD ekran gözlüklerle saniyede 30 kare üretir. Fakat görüntünün akıcı şekilde oynatılabilmesi için 120 Hz'lik bir monitör kullanmanız gerekir, çünkü yenileme oranı gözlükle birlikte 60 Hz'e düşecektir.

Bu teknolojiyi destekleyen ilk monitörlerden biri olan Samsung SyncMaster 2233RZ'nin fiyatı şu sıralar 450$ + KDV civarında. Ayrıca ülkemizde Nvidia Vision ve Samsung monitörü set halinde 650$ + KDV civarında bir fiyata satan mağazalar da bulunuyor. Bu kombinasyonla DirectX kullanan birçok güncel oyunu 3D modunda oynayabilirsiniz. Tabiki bir Blu-ray oynatıcınız varsa filmleri de 3D mükemmelliğiyle izlemeniz mümkün.

Gözlüksüz 3D oyunlar
3D teknolojisinin oturma odamıza girmesi çok uzun bir zaman almış olsa da aslında bu teknoloji masaüstü bilgisayarlara çoktan gelmişti. Örneğin Nvidia, Anaglifik yöntemi ve kırmızı & mavi renkli gözlüklere uyumlu 3D uyumlu ekran kartı sürücülerini çoktan yayınlamıştı. Bu şekilde Shutter gözlüklere gereksinim olmadan üç boyutun keyfini de çıkarmak mümkün. Aynı şekilde AMD hayranları da iZ3D sürücülerini kullanabiliyorlar. Ve 3D oyun tasarımlarına olan ilgi de her geçen gün artıyor.

3D Blu-ray filmler: Şimdilik az sayıda

Bir yandan üç boyutlu filmlerin üreticileri sinemalardaki mükemmel gişe rekorlarının başarısını kutlarken, diğer taraftan ev sinemaları için 3D Blu-ray filmlerin sayısı halen oldukça az. Fakat buna alternatif olarak eski filmlerinizi 3D'ye dönüştürmeniz de mümkün.

2010 yılı içerisinde izleyeceğimiz 3 boyutlu filmlerin listesi hayli uzun: Shrek 3, Resident Evil 4 ve Harry Potter serisinin son bölümü gibi yaklaşık 30 film bu yeni teknolojiyle sinemalarda olacak. Tabiki önümüzdeki günlerde sinemalardaki 3 boyutlu filmlerin artmasıyla birlikte, ev sinemaları için Blu-ray filmlerin sayısının da doğru orantılı olarak artması bekleniyor.

3D aldatmacaları ve asıl beklenenler
Son Durak 4 (Final Destination 4) gibi filmler 3 boyutlu olarak sunulmuştu fakat eski Anaglif yöntemi kullanılarak hazırlandığı için kötü bir kaliteye sahipti ve normal televizyonlardan da izlenebiliyordu. 3D konusunda en gözde filmler için ise biraz daha beklemek gerekiyor: Çünkü Avatar'ın 3D Blu-ray disk versiyonunun yayınlanması 2011'e ertelendi. Ayrıca diğer popüler filmlerin de Blu-ray versiyonlarının çıkışıyla ilgili henüz kesin bir tarih verilmiş değil. 3D televizyon teknolojileri için ilk film olma özelliğine sahip olan "Köfte Yağmuru" (Cloudy with a Chance of Meatballs) ise 1 Haziran'da raflardaki yerini aldı.

3D filminizi kendiniz yapın
Şayet evde sinema keyfi için 3 boyutlu filmlerin çıkmasını beklemek istemiyorsanız CyberLink PowerDVD 10 ile istediğiniz video veya filmleri üç boyutlu hale getirebilirsiniz. Ayrıca program TrueTheater 3D modu da sunuyor. Bu mod normal DVD çözünürlüğüne üçüncü bir boyut da ekliyor. Böylece filmleri 2D yerine 3D olarak izlemek mümkün oluyor. Fakat evinizdeki bu 3D sinema için PowerDVD'nin en az "Deluxe" versiyonuna sahip olmanız gerekiyor ve fiyatı da yaklaşık 90 dolar civarında. CyberLink'in bu programı 3D görüntüyü farklı tekniklerle de oluşturabiliyor. Böylece hem Passive Polarizasyon gözlükleri hem de Active Shutter gözlükler kullanılabiliyor. Kendi göz zevkinize derinliği arttırıp azaltmak da mümkün. Tabiki bu özellikleri kullanabilmeniz için uyumlu monitör, oynatıcı ve iyi bir sisteminiz de olması gerekiyor. Bunların dışında sabit diskinize kaydettiğiniz filmleri dönüştürememesi oldukça sinir bozucu diyebiliriz. Yaptığımız testlerde de 3D dönüştürme esnasında efektlerin çok gerçekçi görünmemesi ve 3D keyfini tam olarak verememesi de programın eksik yönlerini oluşturuyor.

Bugünden 3D'ye geçmek doğru mu?

3D trendi son zamanlarda televizyon satışlarını da olumlu yönde etkilemeye başladı. Fakat bugünden bu teknolojiye sahip olmak doğru bir karar mı? Avantajları ve dezavantajları neler? Tüm sorularınızı yanıtlıyoruz.

Şayet masaüstü bilgisayarınızda 3D keyfini yaşamak istiyorsanız fiyatı konusunda pek sıkıntı yaşamayabilirsiniz fakat komple bir ev sinema sistemi istiyorsanız ekonomik durumunuzu baştan aşağı gözden geçirmeniz gerekiyor. Makalemizin önceki sayfalarında sizlere 3D teknolojileri ve cihazlar hakkında bilgi vermiştik. Şimdi ise son soruya yanıt bulma zamanı: 3D için doğru zaman mı? İşte artılar, eksiler ve sonuç.

• Artı: Etkileyici bir tecrübe: Her ne kadar cihazlar 3D derinlik efektlerini sinemalardaki gibi yansıtamasa da yine de oldukça etkileyici diyebiliriz. Şayet bazı gölge çizgiler gibi hataları pek umursamıyorsanız hacimsel derinlikler sizi mest edebilir.

• Artı: 3D ile oyun keyfi: Bugünlerde 3D oyunlardaki en iyi derinlik efektlerini Nvidia Shutter gözlüklerini kullanarak görebilirsiniz. Örneğin yarış oyunlarındaki görüntülere hayran kalmanız muhtemel.

• Eksi: Kötü resim kalitesi: 3D oynatımında imajın parlaklığı neredeyse yarı yarıya düşüyor ve bu da kötü bir görüntü kalitesine yol açıyor. Ayrıca görüntüde ortaya çıkan gölge çizgiler gibi hatalar 3D keyfinizi bozabiliyor.

• Eksi: Çok az sayıda içerik: Bir 3D uyumlu televizyonunuz olsa bile ilk etapta bunun hiçbir anlamı yok. Çünkü çok az sayıda 3D Blu-ray film bulunuyor ve yayın şirketlerinin 3D TV programlarına geçmesi uzun bir süreç alacak.

• Eksi: Yüksek fiyatlar: 3D televizyonların yüksek fiyatları bir yana, 3 boyutlu filmleri oynatabilmek için aynı zamanda bir de 3D destekli bir Blu-ray oynatıcıya ihtiyacınız olacak ve fiyatları gerçekten şu an için el yakıyor. Henüz uyumlu cihazların sayısının az olması ve rekabet ortamı oluşmaması yüzünden size bir servete mal olabilir.

• Eksi: Gözlük zorunluluğu: Gözlüksüz üç boyut neredeyse mümkün değil ve rahatlamaya ihtiyaç duyulan bir akşamda TV'nin karşısına geçip burnunun üzerinde bir gözlükle bu huzuru bulamayacak kimselerin olması da muhtemel. Ayrıca satın almadan önce Polarize mi yoksa Active Shutter gözlük mü istediğinize karar vermelisiniz. Her ikisinden oluşan bir kombinasyon ise ne yazık ki yok.

Sonuç: Beklemek daha iyi bir tercih
3D teknolojisine bugünden sahip olmayı kim istemez. Fakat öncelikle şunları göz önünde bulundurmanız gerekiyor. 3D uyumlu TV'ler herhangi bir sınırlama olmaksızın 2D görüntüleri çok iyi kalitede gösterebiliyor fakat 3D konusunda halen biraz zayıflar. Ayrıca TV, Blu-ray oynatıcı ve 3D disklerin sayısı da oldukça az. Üstelik TV yayınlarının 3D teknolojisine geçmesi de uzun bir zaman alacak. Bu nedenle bizim tavsiyemiz en azından gelecek yıla kadar beklemeniz yönünde. Bu sayede gelecek yıla kadar hem cihazların fiyatları ucuzlayacak, doğal olarak daha fazla model ile seçenek sayısı da artacak, hem de piyasadaki 3D filmler çoğalacaktır.