1996 yılından önce doğan milyonlarca insanı etkileyen büyük tehlike

Yeni bir kapsamlı araştırma, 1996’dan önce doğan on milyonlarca Amerikalının (ve muhtemelen daha pek çok insanın), toksik kurşuna maruz kalmanın doğrudan sonucu olarak psikiyatrik bozukluklar yaşadığını ortaya koydu. Araştırmaya göre, bu tarihten önce solunan kurşunlu araç egzoz dumanlarının 151 milyon depresyon, anksiyete ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu vakasıyla bağlantılı olduğu tahmin ediliyor.

Kurşunlu benzin ABD’de 1996 yılında ve ülkemizde 2004 yılında yasaklandı, ancak bunun öncesinde 1920’lerden beri otomobillerin egzozlarından ağır metal içeren dumanlar salınıyordu. Duke Üniversitesi araştırmacıları, çocuk kanındaki kurşun seviyeleri ve nüfus istatistiklerine ilişkin ulusal verileri kullanarak, 2015 yılında hayatta olan tüm Amerikalıların maruz kaldığı kurşun miktarını tahmin ettiler. Daha sonra kurşun maruziyetinin ruh sağlığı üzerindeki etkisini belirlediler.

Kurşun ve psikolojiye etkileri

Kurşunun sinir sistemine zarar verdiği ve dolayısıyla psikolojiyi etkilediği bilinmektedir. Kurşunla dolu duman, solunduğunda akciğerler yoluyla kan dolaşımına girer ve burada parçacıklar vücut tarafından emilir; nöronların çürümesine yol açabilecek iltihaplanmaya neden olur. Bu durum gelişimi geciktirebilir, davranışsal sorunlara yol açabilir ve sinir sistemine zarar verebilir. Bu etkenler, psikiyatrik sorunlara yol açabilir veya bunlarla bağlantılı olabilir.

Araştırmacılar, kurşunun vücuda girmesinden sonra atılmasının çok zor olduğunu belirtiyor ve çoğu kişinin doğal olanın 1.000 ila 10.000 katı daha fazla kurşuna maruz kaldığını söylüyor.

1923’te performansı arttırmak amacıyla benzine kurşun eklenmeye başladı ve aynı zamanda kurşun, boyalar ve içme suyu taşıyan borular gibi bir çok malzemeye de katılıyordu. 1980’lerde kurşunun zararları öğrenildiğinde, kademeli olarak tüm ürünlerden çıkarılmaya başlandı. Ancak bu süreç uzun yıllar sürdü.

Çocuk Psikolojisi ve Psikiyatri Dergisi'nde yayımlanan yeni makalenin yazarları, özellikle içme suyundaki kurşunun etkilerine odaklanılmasına rağmen, en geniş kapsamlı etkiye sahip ürünün açık ara otomobil egzozları olduğunu belirtti. Araştırmacılar, 1940 - 2015 yılları arasında insanların kanındaki ortalama kurşun seviyelerini tahmin etmek için ulusal çocuk kan seviyeleri, zaman içinde kurşunlu gaz kullanımı ve genel nüfus istatistikleri verilerini kullandılar. Bu sayı onlara hayatları boyunca ne kadar kurşuna maruz kaldıklarına dair bir fikir veriyordu.

Daha sonra bu sayıyı kullanarak kurşunun ruh sağlığı, zeka ve kişilik üzerindeki etkisini hesapladılar. Genel olarak, kurşun maruziyeti ne kadar yüksekse, ruh sağlığının o kadar fazla etkilendiği görülüyor. Bu tahminlere göre, 1940 yılından bu yana kurşun maruziyetinin 151 milyon ek ruhsal hastalığa yol açtığı hesaplanıyor.

Tahminlerine göre, kanında yüksek kurşun seviyesi olan insanların sayısında istikrarlı bir düşüş var ve bu oran 2011 - 2015 yılları arasında nüfusun yüzde 1,4'üne ulaşarak tüm zamanların en düşük seviyesine geriledi. 

En çok etkilenenler: 1965 - 1980 yılları arasında doğanlar

Kurşunlu benzin kullanımının 1960'lı ve 1970'li yıllar arasında zirveye ulaşması nedeniyle, kandaki kurşun kirliliğinin 1965 - 1980 yılları arasında doğanlarda en yaygın olduğunu öngörülüyor.

Elbette araştırmacılar, yüksek kurşun seviyelerine maruz kalan her kişide hemen ruhsal sağlık sorunları ortaya çıkmadığını da belirtiyor. Bunun yerine, ağır metale uzun süreli maruz kalmak sinir sisteminde düşük seviyede kalıcı hasara yol açabilir. Bu kalıcı hasar, kişinin psikolojik rahatsızlıklar geliştirmesine yol açabilir ve örneğin, hayatın normal, sıkıntılı olaylarıyla başa çıkması daha zor hale gelebilir.

Çalışmanın ortak yazarı ve Duke Üniversitesi nöropsikoloji araştırmacısı Dr. Aaron Reuben bunu hafif bir fiziksel hastalığı olan, düşük dereceli ateşi olan bir kişiye benzetiyor: “Hastaneye gitmez veya tedavi aramazsınız, ancak ateşinizin olmadığı duruma göre biraz daha fazla zorlanırsınız.”

Bu araştırma, kurşunun zihinsel etkilere olan bağlantısını ortaya koyan ilk çalışma da değil. Duke ve FSU’dan aynı araştırma grubunun 2022'de yaptığı bir araştırma, kurşunlu araç egzozlarına maruz kalmanın 1940'tan bu yana 170 milyon Amerikalıdan toplamda 824 milyon IQ puanı “çalmış” olabileceğini söylüyordu. 2019 yılında yapılan bir çalışmada, ABD, İngiltere ve Yeni Zelanda'dan araştırmacılar, 30 yıl boyunca Yeni Zelanda'dan 579 çocuğu takip ederek, çocukluk çağındaki yüksek kan kurşun düzeylerinin kişilik ve ruh sağlığında uzun vadeli değişikliklere yol açtığını belirlediler.

Kurşunun ilişkili olduğu diğer sağlık sorunlarının arasında ise işitme sorunları, kısırlık, yüksek tansiyon ve böbrek işlev bozukluğu gibi pek çok farklı sorun yer alıyor.