"Patlayan diş" sorunu: 1800'lü yıllarda, insanların dişleri durup dururken neden patlıyordu?

1800'lerde ABD'de, bazı hastalar diş hekimlerine alışılmadık bir şikayetle gittiler: Dişleri ağızlarında patlıyordu.

Dişlerin genel olarak patlayıcı özellikleriyle bilinmediklerini rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak, 1817'de Pennsylvania, Mercer County'den bir rahip, “onu çılgına çeviren” hayatının en kötü diş ağrısını yaşamaya başladı.

Diş hekimi WH Atkinson tarafından 1860 yılında Dental Cosmos'ta yazılan bir raporda şu sözler dikkat çekiyor: “Acısı sırasında, biraz soluklanmak için boşuna çabalayarak, koşuşturuyordu; kimi zaman öfkeli bir hayvan gibi kafasını yere vurup, kimi zaman çitin altında dişini dürtüyordu, sonra su kaynağına gidip soğuk suya daldırıyordu; bu, ailesini o kadar korkuttu ki, onu kabine götürdüler ve onu sakinleştirmek için ellerinden geleni yaptılar. Ama hepsi boşunaydı, ta ki ertesi sabah saat dokuzda, vahşi bir sayıklama içinde yerde yürürken, birdenbire bir tabanca atışına benzeyen keskin bir şakırtı ile dişi paramparça olarak onu anında rahatlatana kadar.  O anda karısına döndü ve 'Ağrım geçti' dedi. Yatağa gitti ve bütün gün ve sonraki gecenin büyük bir kısmında rahat bir şekilde uyudu, sonrasında aklı başında ve iyi durumdaydı.”

Diş hekimi tarafından biri 1830'da ve diğeri 1855'te olmak üzere iki vaka daha tanımlandı. Rahip vakasında olduğu gibi onlarda da artan bir ağrı vardı, ardından ani bir keskin ağrı, patlayan bir diş ve anında rahatlama yaşanıyordu. Bir durumda dişin “parçalara ayrıldığı” kaydedildi.

Ayrıca bu olaylar, sorunlu dolgu kullanan tek bir diş hekiminin olağan dışı raporları değildi.

Diş hekimi J. Phelps Hibler’in 1874'te bir hasta hakkında yazdığına göre “Patlama gerçekleşmeden hemen önce, dişi korkunç bir şekilde ağrıyordu, organizmasının her parçasının ahenkli sakinliğini bozuyordu, öyle ki bazı anlarda hafif zihinsel sapmalar altında çalışıyordu. Birdenbire, önceki şiddetli ağrı dışında herhangi bir belirti olmaksızın, sağ alt birinci azı dişi, bir sarsıntıyla patladı ve neredeyse onu yere devirecek kadar etkiliydi; dişi doğrudan lingualden bukkal yüzeye ayırdı ve organı neredeyse parçaladı; aynı anda, Östaki borularını kateden korkunç bir duyguya kapıldı ve bu, onun hatırı sayılır bir süre için tamamen sağır kalmasına neden oldu. Her şey bir an sürdü ve dişin ağrıması bir anda durdu.”

"Patlayan dişler" olayları neden yaşanıyordu?

Bu vakaların 1920'lerde aniden sona ermesinden dolayı, ne yazık ki, direkt olarak incelenmeleri mümkün değil. Ancak diş hekimleri, yıllar boyunca çeşitli teoriler önerdiler. İlk teorilerden biri, çürüyen bir dişin gaz birikimi oluşturması ve sonrasında patlamaya neden olmasıydı. Ancak, örneğin tamamlanmamış bir kök kanalı sebebiyle dişlerde gaz birikmesi olsa da, bu, insanların dişlerinin anlatıldığı gibi ağızlarında patlamasına neden olacak kadar yeterli basınca neden olmaz.

University College London İnorganik Kimya Profesörü Andrea Sella, çürüme nedeniyle doğal gaz birikmesinden daha olası bir açıklama öne sürdü. Sella'nın önerdiğine göre, patlayan diş vakalarına dolgularda kullanılan eski moda kimyasallar neden olmuş olabilir. 1800'lerde çürükleri doldurmak için, günümüzde tavsiye edilmeyecek bir şekilde kalaydan kurşuna kadar pek çok farklı metal kullanıldı. Aynı ağızda iki farklı metalin kullanılması, temel olarak bir batarya oluşturabilirdi.

Sella 2016'da BBC'ye “Ağzınızdaki metallerin karışımı nedeniyle kendiliğinden elektroliz olabilir” dedi ve ekledi: “Benim tercih ettiğim açıklama, eğer bir dolgu kötü yapılırsa ve çürüğün bir kısmı kalırsa, bu diş içinde hidrojen birikmesi olasılığı anlamına gelir.”

Bu diş, halen yüksek bir olasılık olmasa da, daha sonra basınç nedeniyle patlayabilir veya örneğin sigara içerken tutuşabilir. Ne yazık ki, bu hastalarda dolgu yapıldığına dair bir kanıt olmadığı için tam açıklamayı hala bilmiyoruz. Yine de, vakaların meydana gelmesi durduğu için, bunun muhtemelen eski bir diş hekimliği yönteminden kaynaklandığı söylenebilir. Başka bir deyişle, dişlerinizin ağzınızda patlamaları konusunda şu an için endişelenmenize gerek yok.