1582'nin Ekim ayı, telefonunuzun takviminde neden 10 gün eksik görünüyor?
Telefonunuzun takviminde 1582 yılına kadar geri gedip Ekim ayına göz atarsanız, günlerin 4 Ekim'den 15 Ekim'e atladığını göreceksiniz. Hayır, bu bir hata değil. Peki ama buhar olup uçan bu 10 günün başına ne geldi?
Muhtemelen şimdiye dek fark etmediniz ama telefonunuzun takviminde 1582 yılının Ekim ayına göz atarsanız, günlerin 4 Ekim'den 15 Ekim’e atlandığını ve arada 10 günün kaybolduğunu göreceksiniz. Bazı kullanıcılar bunun bir hata ya da bir programcı tarafından yerleştirilmiş bir şaka olabileceğini önerse de, aslında bu 10 gün gerçekten hiç var olmadı. Takvimdeki garip durumun sebebi de bu.
Elbette bu günler büyülü bir şekilde (veya ileri teknolojiyle) tarihten kaybolmadı. 1582’de yaşayan insanlar, çoğu muhtemelen bu durumun farkında olmasa da, ayın 4’ünde yatıp 15’inde uyandılar. Bunun nedenini anlamak için günleri, haftaları, ayları ve yılları düzenleme biçimimizde büyük bir değişimin yaşandığı 16. yüzyıla geri dönmemiz gerekiyor.
1582'de 10 gün nasıl kayboldu?
Ekim 1582’den önce Avrupa’nın büyük bir kısmı, Jül Sezar’ın MÖ 45’te sunduğu Jülyen takvimini kullanıyordu. Ekim 1582’de Katolik kilisesi, Gregoryen takvimini kabul etti. Gregoryen takvimi, Jülyen takvimine oldukça benziyor. Her ikisi de, her biri 28 ile 31 arasında gün içeren 12 aylık güneş takvimleri. Ayrıca çoğu yıl toplam 365 gün sürer ve bazı yıllarda Şubat ayına artık bir gün eklenir.
İki takvim arasındaki temel fark, bu artık yılların belirlenme biçiminde yatıyor. Jülyen takvimi her 4 yılda bir takvime bir gün eklerken Gregoryen takvimi, 100’e bölünebilen ancak 400’e bölünemeyen yıllara artık bir gün eklemiyor. Aradaki bu fark sebebiyle, iki takvim arasındaki en son artık yıl farkı 1900 yılında (2000 yılı 400’e tam bölünebildiği için Gregoryen takviminde de artık yıldı) yaşanırken bir sonraki artık yıl farkı 2100 yılında yaşanacak.
Bahar ekinoksu 11 Mart’a denk gelince olanlar oldu
Her dört yüz yılda oluşan üç günlük bu fark çok büyük gibi gözükmeyebilir, ancak Katolik Kilisesi için çok önemli bir olaydı. MS 325 yılındaki İznik Konseyi’nden itibaren, Paskalya’nın tarihi 21 Mart’taki bahar ekinoksundan sonraki ilk dolunayı takip eden ilk Pazar günü olarak belirlenmişti. Ancak yüzyıllar geçtikçe, Jülyen takvimindeki ufak fark, bahar ekinoksunun bu tarihten farklılaşmasına sebep oldu. Bu etki, bahar ekinoksunun 11 Mart’a denk geldiği 16. yüzyılda çok daha belirgin bir hal aldı ve Paskalya’nın zamanlamasını bozdu.
Papa Gregory XIII, bu krizi çözmek için Gregoryen takviminin kullanımını başlattı. Yeni takvimi Güneş’in hareketlerine göre yeniden ayarlamak için de, Jülyen takviminde bulunan ve anca yüzyıllar geçerken fark edilen kusur nedeniyle biriken 10 günü kaybetmek zorunda kalındı.
Ekim, Hıristiyan takvimindeki herhangi bir önemli olaya denk gelmediği için 10 günü kaybedecek ay olarak seçildi. 4 Ekim’deki Aziz Francis Bayramı’nın ardından Gregoryen takvimine geçildi ve bir anda tarih 15 Ekim’e atladı.
Bu nedenle, o zamana kadar geri giden çoğu takvim 1582’de 4 Ekim’den 15 Ekim’e atlıyor…