1 Nisan şakaları nereden çıktı? 1 Nisan nasıl oldu da şakaların ortada uçuştuğu bir gün haline geldi?

Dünya genelinde her yıl ortalığın çeşitli şakalarla dolduğunu gördüğümüz tarih, yani 1 Nisan, 2023 için de geldi çattı. Peki ama bu özel günün geçmişini ve nereden geldiğini hiç düşündünüz mü?

Aslına bakarsanız bu soru oldukça eskilere dayanıyor. 1708 yılında İngiliz gazetesi Apollo da “1 Nisan'da şakaları yapma geleneği nereden geliyor?” diye sorarken, kesin bir yanıt verememişti. Bu özel günün kesin kaynağı gizemini korusa da, geleneğin yüzyıllar boyunca devam ettiğini biliyoruz.

1 Nisan şakalarının kaynağı olarak iki farklı hikaye bulunuyor.

1582 yılında Fransa’daki genel takvim değişikliği

Bunların ilki, 1582 yılında Fransa’daki genel takvim değişikliği. Bu hikayeye göre, 1563'te Trent Konsili, Katolik ulusların Jülyen takvimi yerine Gregoryen takvimini kullanmaları gerektiğine karar verdi. Fransa kralı 6. Charles, ülkesinin 1582 yılına kadar bu değişikliği uygulaması emrini verdi ancak gün geldiğinde, bazı vatandaşlar emre uyum göstermedi. 1 Nisan, Jülyen takvimine göre yeni yılın başlangıcı. Ama bazı kişiler ya değişiklikten haberleri olmadığından ya da bu değişikliği benimsemedikleri için 1 Nisan’da yeni yılı kutlamaya devam etti. Herkesin aynı takvimi takip etmesini sağlamak için, bazıları, eski takvime uyanlara şakalar yapmaya başladı. 1 Nisan paskalya orucunun sonunu işaret ediyordu ve balık, bu gün için popüler hediyelerden biriydi. Bu yüzden de eski takvimi takip edenlere sahte bir balık verilmesi eğlenceli bir şaka gibi görülüyordu. Daha sonra bu, günümüzde de (özellikle daha küçük yaştaki öğrenciler arasında) birinin sırtına kağıt bir balık yapıştırma şeklindeki Fransız 1 Nisan şakasına dönüştü.

Bu hikaye olası bir açıklama gibi gözükse de, muhtemelen doğru değil. Çünkü bu güne yapılan ilk referans 1561 yılında, yani yirmi yılı aşkın bir süre öncesini işaret ediyor. Flaman yazar Eduard De Dene'nin Refereyn vp verzendekens dach / Twelck den eersten April te zyne plach şiirinde, 1 Nisan gününde saf hizmetkarını çeşitli sahte görevlere gönderen bir asilzadeden bahsediliyor. Bu şiirin varlığı ve beraberinde verilen 1 Nisan’da kimseye inanmamanız gerektiği mesajı, şakaların o dönemde çoktan yaygınlaşmış ve bilinen bir şey olduğunu gösteriyor.

Antik Roma ve “hilaria” günleri

İkinci bir görüş ise, Antik Roma’ya kadar uzanıyor. O zamanlarda “hilaria” olarak adlandırdıkları eğlenmeye adanmış günler vardı. İnsanların düğün günleri gibi özel hilaria'lar veya tanrıların annesi Kibele'yi onurlandırmak için 25 Mart'ta 10 günlük bir festivalin parçası olarak kutlanan Hilaria Matris Deûm gibi halka açık hilaria'lar bulunurdu. Oruç, hadım etme, yas ve kırbaçlamayla geçen birkaç festival gününden sonra, hilaria, herkese ihtiyaç duyduğu eğlenceyi yaşama şansı verirdi.

Hilaria Matris Deûm'ün en büyük özelliği maskeli baloydu. Bu gün, hükümet yetkilileri de dahil olmak üzere, istediğiniz herkesi hiçbir ceza almadan taklit edebilirdiniz. Bazı tarihçiler, bu günün orijinal 1 Nisan Şakası günü olabileceğini öneriyor. Net bir kanıt olmadığı için bunun doğru olduğunu söylemek mümkün değil. Yılın zamanı yaklaşık olarak doğru olsa da, biri gibi giyinerek onlarla dalga geçmek ile birine eşek şakası yapmak arasında büyük bir fark olduğu kesin.

1900'lerin başında değişmeye başlayan 1 Nisan anlayışı

Ancak 1 Nisan günü ve şakalar, 1900’lerde büyük bir değişim geçirdi. Daha önceki yüzyıllarda şakalar daha kişisel ölçekte, arkadaşlar arasında veya sokaktaki yabancılara yapılıyor olsa da, 1900’lerin başlarında gazeteler 1 Nisan’da yalan haberler yayınlamaya başladı. Sonra bu akıma radyo da katıldı ve 1950’lerde, televizyon programları da bu eğlenceye dahil oldu. Günümüzde ise büyük şirketlerden tekil bireylere kadar pek çok varlık ve kişi, genellikle internet üzerinde sahte duyurular ile günü “kutluyor.”