Linux İşletim Sistemi
Linux, Windows'a alternatif olmayı başaran tek işletim sistemi.
Birkaç yıl öncesine kadar tecrübeli bir bilgisayar kullanıcısı bile Linux'un ne olduğu sorusuna cevap veremeyebilirdi. Fakat günümüzde Linux, bilgisayar satın alırken Windows'a alternatif olarak sunulan işletim sistemlerinin başında geliyor.
Helsinki Üniversitesi'nin parlak bir öğrencisi olan Linus Torvalds, 1991 yılında yeni bir işletim sisteminin ilk sürümünü geliştirmeyi başardı. Ancak Linux adını verdiği bu işletim sisteminin 13 yıl sonra Microsoft'un Windows sürümlerine karşı önemli bir alternatif olabileceğini herhalde kendisi bile düşünmemişti. Şimdi gelin, bilgisayar kullanıcılarının büyük ilgi gösterdikleri Linux'u daha yakından tanımaya başlayalım.
Linux Nedir?
Özet olarak Linux; Unix ortamının üzerine kurulmuş, neredeyse tüm bilgisayarlar için uygun olan, ücretsiz bir işletim sistemidir. Linus Torvalds, işletim sistemini yeni geliştirdiği günlerde ücretsiz dağıtım ve kaynak kodlarının açık olmasına büyük önem vermiştir. Bu sayede Linux'un kullanıcılar tarafından tekrar tekrar programlanabilmesi mümkün olabiliyordu. Zaten Linux'un kısa sürede bu kadar gelişmesinin altında yatan ana neden de, sayısız programcının işletim sistemi üzerinde çalışma fırsatını bulmuş olmasıdır. Peki ama tüm bunlar ne anlama geliyor?
Torvalds, sıfırdan başlayarak programladığı Linux işletim sisteminin adını kendi isminden esinlenerek seçmiştir. Ancak Linux, GNU adıyla bilinen bir projenin parçası olduğu için GNU/Linux olarak anılmaktadır. Kaynak kodunun internet üzerinde ücretsiz olarak dağıtılması ve yayınlanması sayesinde birbirinden farklı şirket ve programcılar, bu işletim sisteminin gelişimine sürekli olarak katkıda bulunmuşlardır.
Daha çok farklı kişilerin bireysel çabalarıyla beslenen Linux, altın çağına 1998yılında IBM, Oracle, Borland ve Corel gibi devlerin bu yeni işletim sistemine verdikleri desteği açıkça ortaya koyduklarında ulaşabildi. Linux'un yanında yer almayan tek şirket ise, birçoğumuzun kullandığı Windows işletim sistemlerini geliştiren Microsoft'tur.
GNU/Linux Felsefesi
Kaynağı olmayan yazılım yoktur... Bu söylem belki ilk bakışta çok büyük bir anlam içermiyormuş gibi görünebilir; ancak Linux'un ve GNU projesinin felsefesini ortaya koyması açısından oldukça önemli. Linux "open source", yani açık kaynak koduna sahip olan bir yazılımdır. Ancak kaynak kodlarının herhangi bir kazanç beklentisi olmadan dağıtılmasının altında yatan tek amaç, bu tip yazılımları ücretsiz hale getirmek değildir. Açık kaynak kodları, programcılık bilgisi olan herkesin yazılımı geliştirmeye destek olmalarını sağlamaktadır.
Kaynak kodlarını ücretsiz olarak temin edemediğimiz yazılımlarda ise böyle bir durum söz konusu olamaz. Çünkü ticari yazılımları geliştiren ekipler, programı nasıl uygun görürlerse o şekilde değiştirmek isterler. Eğer tüm programların kaynak kodları açık olsaydı, herhalde hiçbir yazılım üreticisi bu işten yeterli kazancı elde edemezdi. Dolayısıyla ticari amaçlarla geliştirilen yazılımlarda herhangi bir kişiselleştirmeden bahsetmek mümkün değildir.
Kısacası Linux, dünya üzerinde binlerce programcının bağımsız olarak geliştirdiği ve her geçen gün birkaç adım daha ileriye giden örnek bir yazılımdır. Örnek diyoruz; çünkü Linux, yazılım dünyasında ticari kuralların dışında kalarak da faydalı programlar üretilebileceğinin en güzel kanıtıdır.
Nasıl Temin Edilir?
Eğer hızlı bir internet bağlantısına sahipseniz, Linux'u internet üzerinden rahatlıkla indirebilirsiniz. Fakat bu işletim sistemine ilgi duyanlar, işe koyulmadan önce karşılarında pek çok değişik Linux sürümü bulacaklarını da bilmelidirler. Farklı siteleri dolaştıkça farklı sürümleri bulabilirsiniz; ama unutmamanız gereken önemli bir detay var... Bu web siteleri kurulum konusunda yol gösterseler de, bundan öte bir destek sağlamıyorlar.
Linux işletim sistemi, pek çok yazılımı kendi bünyesinde barındırmaktadır ve tüm bu yazılımlar da ücretsiz olarak hizmete sunulurlar. Ancak dilerseniz, işletim sisteminiz için ücretli programlar satın alma şansına da sahip olabilirsiniz. Üstelik bu tip programları satın aldığınızda teknik servis garantisini de elde etmiş olursunuz.
Eğer Linux'u internetten indirmekle uğraşmak istemiyorsanız, CD veya DVD üzerine kaydedilmiş Linux sürümlerini piyasadan temin edebilirsiniz. Tabii bu durumda küçük bir ödeme yapmayı da göze almanız gerekecek.
Linux, aslında bilgisayar konusunda yeterli tecrübeye sahip olmayan son kullanıcılar için çok da kolay bir işletim sistemi değildir. Ancak farklı sürümlerin geliştirilmesi ile birlikte, kullanıcı dostu bir işletim sistemi olma yolunda hızla ilerliyor. Örneğin piyasada bulabileceğiniz birçok farklı sürümde, kullanımı ve kurulumu basitleştirecek araçlara yer verilmektedir.
Windows işletim sistemlerinde olduğu gibi, Linux'un da Türkçe sürümleri bulunmaktır. Eğer bu sürümler hakkında ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz, "www.linux.org.tr" adresi sizin için yeterli olacaktır.
Farklı Arayüzler
Linux işletim sistemi, aslında iki farklı arayüze sahiptir. Daha çok ilk dönemlerde kullanılan ve Microsoft'un DOS adını verdiği işletim sistemine benzeyen birinci arayüz, iletişimi kısa komutların girilmesi sayesinde gerçekleştirir. Bu arayüz grafik tabanlı değildir; ancak son derece hızlı çalışır ve oldukça güvenlidir.
Yeni nesil Linux sürümlerinde kullanılan arayüz ise tamamen grafik tabanlıdır ve Windows'u hatırlatır. Grafik tabanlı arayüzü kullanan en tanınmış Linux sürümleri, KDE ve Gnome'dur.
Artıları ve Eksileri
Linux işletim sisteminin en büyük avantajı, tamamen ücretsiz olması ya da çok düşük bir ücret karşılığında satın alınabilmesidir. Her iki durumda da, işletim sistemi ile birlikte kullanacağınız özel programları elde etmiş olursunuz. Çünkü Linux'un ücretsiz olmasını sağlayan felsefe, Linux altında çalışan özel programlar için de geçerlidir.
Linux, birkaç yıl öncesinin donanım özelliklerine sahip olan bilgisayarlarda bile rahatlıkla çalışacaktır. Özellikle sistem hatalarına karşı çok güçlü bir işletim sistemi olan Linux'un kolay kolay çökmemesi, kullanıcıları çeken özelliklerin başında gelir. Pek çok karmaşık programı aynı anda açsanız bile bilgisayarınız sorunsuz bir şekilde çalışmaya devam eder.
Linux, daha önce de belirttiğimiz gibi açık kaynak koduna sahip bir işletim sistemidir. Eğer sistemde bir hata veya eksik tespit edilirse, dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan bir programcı çok kısa sürede bu sorunu giderir ve gerekli olan yamayı hizmete sunar. Üstelik bu yamayı temin etmek için ödeme yapmanıza da gerek yoktur.
Ancak Linux cephesinde herşeyin bu kadar toz pembe olduğunu da düşünmemelisiniz. Her ne kadar kullanıcı dostu bir grafik arayüz sunmayı basarsa da, kurulum aşaması halen Windows kadar kolay değil... Ayrıca Windows'tan Linux'a geçmeyi düşünen bir kullanıcı, aradığı tüm programları Linux'ta bulamayabilir. Windows ile birlikte kullanıp çok beğendiğiniz bazı programların benzerlerine rastlayabilirsiniz; ancak bunlara alışmak için zamana ihtiyacınız olacağın unutmayın.
Linux'un önünde duran en büyük sorunların başında ise, hiç kuşkusuz donanım konusu gelmektedir. Donanım üreticilerinin bu işletim sistemine hala yeterli önemi vermedikleri açıkça ortada. Bu yüzden Linux desteğine sahip olan donanımların sayısı çok da fazla değil. Ancak bu sorunun her geçen gün biraz daha azaldığını da söylemeliyiz. Windows'un sunduğu donanım desteğini yakın gelecekte Linux'ta da eksiksiz olarak görürseniz hiç şaşırmayın.
Linux kime göre?
Linux, günümüzde daha çok profesyonel bilişimciler tarafından kabul görüyor. Son kullanıcıların ise Linux konusunda pek de heyecanlı olmadıkları açıkça ortada. Bu durumun en önemli nedeni, hiç kuşkusuz Linux'un Windows kadar kolay bir kullanım sunamıyor olması. Ayrıca Windows için geliştirilen program sayısı, Linux için geliştirilen programlara oranla kat kat daha fazla.
Sadece oyunları ele aldığımızda bile, Windows ve Linux arasındaki çeşitlilik farkını rahatlıkla görebiliriz. Windows altında çalışan oyunların büyük çoğunluğunu Linux ile birlikte oynamanız mümkün değil.
Türkiye'de Linux
"www.linux.org.tr" adresinden ulaşabileceğiniz Linux Kullanıcıları Derneği, kar amacı gütmeyen önemli bir organizasyondur. Öncelikli amaçları, açık yazılım konusunun ve GNU olarak bilinen serbest yazılımların gelişmesini sağlamaktır. Ancak bu yazılımlar sadece Linux işle tim sistemi ile sınırlı değildir. Windows için geliştirilen açık kodlu yazılımlar da derneğin çalışma alanına girmektedir.
Dernek, açık kaynak koduna sahip olan yazılımların Türkçeleştirilmeleri konusunda da önemli bir görev üstleniyor. Bu sayede Linux ve benzer yazılımların herkes için kullanılır hale gelmeleri hedefleniyor. Herkes dendiğinde aklınıza sadece ev kullanıcıları gelmemeli. Derneğin hedef kitlesi arasında ticari kuruluşlar, okullar ve kamu kuruluşları da bulunuyor.
Linux Kullanıcıları Derneği'nin geçmişi çok da eskilere dayanmıyor. İlk olarak 1992 yılında bir araya gelen kullanıcılar, 1993 yılında "linux@bilkentedu.tr" grubu altında örgütlenmeye başladılar. İlk olarak 1995 yılında düzenlenen Türkiye'de Internet Konferansımda yüzyüze görüşme imkanı buldular. 1995'ten 2000 yılının ortasına kadar Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu adı ile anılan gönüllüler, 2000'in Mayıs ayında başlatılan girişimler sonucunda dernek statüsüne kavuştular. Kasım 2001'de, Linux Kullanıcıları Derneği ismi ile ilk genel kurullarını gerçekleştirdiler.
Eğer bu konulara ilgi duyuyorsanız ve projeye destek vermek istiyorsanız, hiç vakit kaybetmeden derneğe ulaşmanızı öneririz. Çünkü kar amacı gütmeyen Linux Kullanıcıları Derneği'nin kapıları herkese açık.
Linux Bilgi Kaynakları
Linux ile ilgili olan her türlü bilgi ve kaynağa İnternet üzerinden ulaşmanız mümkün. Sistemin tüm komut ve özelliklerini detaylı bir biçimde açıklayan elektronik formattaki dokümanların yanı sıra, konuyla İlgili çeşitli ek açıklamaları vaya sık karşılaşılan problemlerin çözümlerini de İnternet üzerinde bulabilirsiniz. Üstelik tüm bu kaynaklara ulaşmak İçin ziyaret edeceğiniz web siteleri, içeriklerini sadece Linux ve açık kaynak konularına ayırmışlardır. İşte, mutlaka ziyaret etmeniz gereken birkaç web sitesinin adresleri...
İpucu: Linux ve Programlar
Windows İşletim sistemleri İle birlikte kullanılan pek çok farklı program bulabilirsiniz. Ancak aynı durum, ne yazık ki Linux İçin geçerli değil. Programlar çok çeşitli olmasa da merak etmeyin; tüm İhtiyaçlarınızı karşılayacak en az bir ya da İki program bulacaksınız. Daha çok alternatif İsteyen kullanıcılar İse, Linux'tan pek de memnun kalmayabilirler.
Linux altında çalışan en popüler programların başında OpenOffİce gelmektedir. OpenOffİce, Microsoft'un Office paketine oldukça benzeyen bir programdır. Ayrıca dileyenler, Linux İle birlikte gelen grafik İşleme programlarını, hesaplama programlarını veya multimedya programlarını da kullanabilirler.
Bilgi: Linux'un Farklı Sürümleri
Linux'un herkes tarafından ayrı ayrı geliştirilebilmesi, piyasada pek çok farklı sürümün boy göstermesiyle sonuçlanmıştır. Bahsettiğimiz bu farklı sürümlerin özellikleri de kendi aralarından farklılıklar gösterir, örneğin bazı Linux sürümleri özel programlara sahipken, bazıları çok daha sade olabilirler. Tabu bu durumda kurulum işlemi de kolayca tamamlanabilir.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan Linux sürümleri; Ubuntu, Red Hat, SuSe ve Mandrake'dir.